Skip to main content Skip to search

Mandala Collections Audio-Video

25 Jan 2016
9 min 57 sec
Video Overview
Creators: 
Yeshi Wangchuk, Dorji Nima

Karzom from Marangdue village explains that in the past they had to work very hard in order to meet their daily needs. Poor families from the countryside had to sometimes forage for food, and pay heavy taxes. In some cases, women had to work day and night weaving cloths in order to meet the required amount of cloths required as taxes to the government, and their husbands had to walk for days to carry the cloths to Zhemgang District. In order to do business, husbands would be away from home for months on end, leaving behind women and children. She also speaks in detail about the kind of taxes her locality used to pay at that time.

 

གཡུས་ཁའི་ རྒས་ཤོས་ཅིག་གིས་ དང་ཕུགས་ཀྱི་ མི་ཚེ་གི་སྐོར་ལས་ བཤདཔ་ཨིན་པས། འདི་ཡང་ དང་ཕུགས་གཡུས་ཁའི་ མི་ཆ་མཉམ་སྤྱང་ཀ་འབདཝ་ལས་ ཁོང་ཆ་ཁྱབ་ ཁྲལ་ཕུལ་ནི་དང་ ཉིན་ལྟར་གྱི་ དགོས་མཁོ་ཚུ་ བདའ་མ་ཟུན་པར་ དཀའཝ་ག་དེ་སྦེ་སྤྱད་ཅི་ག་དང་ ཁྲལ་བཏབ་ནིའི་དོན་ལུ་ ཨམ་སྲུ་ཚུ་གིས་ གནམ་ཉིན་ནུབ་མེད་པར་ ཐགས་འཐག་སྟེ་ རྨགས་ཚུ་གིས་ གཞལམ་སྒང་ལུ་ སྐྱེལ་བར་འགྱོ་བའི་སྐབས་ ལོག་གཡུས་ཁར་ལྷོད་ཚུགས་ཚུགས་ ཟླཝ་སྦེ་འགོར་འོང་ཟེར་ཨིན་པས། ད་རུང་ མོ་གིས་ དེ་བསྒང་ མོ་གི་ གཡུས་ཁའི་མི་ཚུ་གིས་ གོ་ལའི་ཁྲལ་ ཀ་བལ་དང་ ཚོས་རྫས་ཀྱི་ ཁྲལ་རིགས་མ་འདྲཝ་ ག་དེ་སྦེ་བཏབ་སྡོད་པའི་སྐབས་ དཀའ་སྡུག་ག་དེ་སྦེ་ཡོདཔ་ཨིན་ནའི་སྐོར་དང་ མོ་གི་ གཡུས་ཁའི་མི་ཚུ་ དབུལ་ཕོངས་ཀྱི་གནས་སྟངས་ལས་བརྟེན་ ཚལ་མ་ནང་ལས་ བཟའ་བཏུབ་པའི་རིགས་ཚུ་ བཟའ་ནིའི་དོན་ལུ་ ལག་ལེན་འཐབ་སྲོལ་སྐོར་ལས་ཡང་ བཤདཔ་མས།

 

Oral Cultures of Bhutan
Transcript search
No results found for this search
0 of 0
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    དང་ཕུ་དང་ ད་རེས་ཀྱི་བར་ན་ ཁྱད་པར་ག་དེ་སྦེ་ ཡར་སོང་ནུག་ག་ དེ་གི་སྐོར་ལས་ ཨ་ཙི་གསུང་གནང་ཤིག་ཡ།
    What are the differences between past and present days?. Please tell us.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    དང་ཕུ་དང་ ད་རེས་ཀྱི་ཁྱད་པར་ཡ?
    Differences between past and present?
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    འོང་ལགས།
    ''Oh! Yes"
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ད་རེས་ཀྱི་ར་ དྲག་པས་མེན་ན? དང་ཕུ་འདི་ ག་ཅི་ཡོད་པ་ཏེ།
    Present days are better, nothing good in the past days.
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    དང་ཕུ་དཀའཝ་ག་དེ་སྦེ་སྤྱད་ཡི་དགོ?
    In the past, how did you suffer?
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ཨཱ་་་དཀའཝ་སྤྱད་དེ་ཤི་ཡི་ བླ་མ་མཁྱེན་ནོ།
    ''Ah! We suffered a lot. Oh! my god''.
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    ག་དེ་སྦེ་ དཀའཝ་སྤྱད་ཅི་དགོ་ལགས།
    ''How did you suffer?''
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ག་ཅི་ཏེ་ ང་གིས་ ད་ཅི་ལས་ སླབ་ཅི་མེན་ན? ཙེ་རི་རྫམ་གེ་ཟེརནི་ ང་བཅསནི་ ཐགས་འཐག་དགོ་ཟེར་ ཐགས་རྒྱ་ཁྲལ་ སྤྲོད་ཐགས་ མ་ཕྲང་འ་ནཱི་ཚུ་ག་ར་ཐགས་དགོ་ཏེ་ དེ་ལས།
    What to say, I said earlier. Even if we think of clearing the bushes (land under shifting cultivation), we need to weave clothes. We got to pay cloth tax of yellow-stripped clothes and red-stripped clothes.
  • ཏ་རིན་ Tarin
    བ་ཅན་མོ་?ཚུ་ཡང་ ཐགས་དགོ་མེན་ན?
    We need to weave large piece right?
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    བ་ཅན་མོ་ བ་རེ་རེ་ལུ་ ཐགས་བྱང་?ཐང་རེ་རེ་འཐག་འོང་།
    Large piece, one large piece equals one piece of kira.
  • ཏ་རིན་ Tarin
    གཡོག་ཐགས་ཚུ།
    Whole large piece.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    བ་ཁྲལ་ཟེར་སླབ་འོང་འདི་ བ་ཁྲལ།
    For such piece it is called ba thral(cow tax)
  • ཏ་རིན་ Tarin
    ཨ?
    Ah!
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    གཡོག་ཐགས་ལུ།
    For large single piece.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    གཡོག་ཐགས་འདི་ཚུ་ཡང་འཐག་འོང་།
    We need to weave yuktha (single large piece)
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    དེ་ལས་་་།
    Then,
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    ཁྲལ་ག་ཏེ་བཏབ་པར་འབག་འགྱོ་དགོཔ་སྨོ?
    Where do you go to pay tax?
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ཡར་གཞལམ་སྒང་ཚུན་ཚོད་ར།
    Up till Zhemgang.
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    གཞལམ་སྒང་རྫོང་ནང་?
    in Zhemgang Dzong.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    འོང་་་གཞལམ་སྒང་རྫོང་ནང་། ཡར་གཞལམ་སྒང་རྫོང་ནང་ འབག་དགོ་ཏེ།
    Yes! in Zhemgang dzong. We have to carry till Zhemgang dzong.
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    འདི་གུང་ཡོད་རེ་ཡོད་ཚད་ཕོགཔ་ཨིན་ན?
    Do all household need to pay?
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ད་མཇུག་བསྡུ་ཡི་ཟེར་བའི་བསྒང་ལས་ འབག་དགོ་ཏེ་ཨཔ་ཚུནི། ཨམ་སྲུ་ཚུནི་ བསྔུ་སྟེ་ལུས་འོང་ད། ཨའེ་ ང་བཅས་ཀྱི་ ཨ་པ་འདིནི་ཟེར་ ཡར་ཡར་སོང་ཡི་ སླབ་འོང་།
    Once finish weaving, men need to carry and women will be left behind crying. They used to say ''Alas! our husband is gone''.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    དང་ཕུ་ འ་ནཱེ་སྦེ་འབད་ནི་ཅི་ཡོད། ད་ལྟོནི་ རོགས་ཡུདཔ་ཐེངས་ཅིག་ནང་ ལོག་ལྷོད་མས་སི། གཞལམ་སྒང་ལས་ ཨའེ་འགྱོ་སྨོ་ཟེར།
    In the past, things were done like this. At present, people come back within no time from Zhemgang. In the past people used to mourn saying that our husbands are gone.
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    དང་ཕུ་ཡར་ཁྲལ་བཏབ་པར་འབགཔ་ད་ ག་དེམ་འགོར་འོང་གོ?
    In the past, when people go to pay tax, how long do they take?
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    འགོར་འོང་མས།
    It takes long time.
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    ཡར་ལས་ལོག་ལྷོད་ལྷོད་ ག་དེམ་ཅིག་འགོར་འོང་ག?
    To come back, how long do they take?
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ཨཱ་་་
    A'!
  • ཏ་རིན་ Tarin
    ཧ་ལམ་ཉེར་གསུམ་ནང་འགྱོཝ་ད།
    Roughly, on going at twenty third day of the Bhutanese calender
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ཉེར་གསུམ་ནང་འགྱོཝ་ད་ ཚེས་གསརཔ་རྫོགས་ཏེ་ལྷོད་འོང་མེན་ན?
    Upon going at twenty third of the previous month, they come back with the begining of the new month, right?
  • ཏ་རིན་ Tarin
    གསརཔ་ནང་ལྷོད་འོང་།
    on new month they reached back.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    འོང་གསརཔ་ནང་ལྷོད་འོང་། (ཚེས་)གསར་པ་ཤི་ཞིནམ་ན། ཨ་ནཱི་ཀུ་འབག་དགོ། ཆང་ཤོ་འབག་དགོ། བཙོད་འབག་དགོ། གསང་རྒྱ་འབག་དགོ། ག་ཅི་ཡང་འབག་དགོ་ཅ་ལ་ཡོད་རེ་རྣམས་ ཨ་ཀུ་རུ་ ཨ་གྲུམ་ཚུ་འདི་ བཏོག་ཞིན་ན་འབག་ནི།
    Yes! They reach back with the end of new month. After the end of new month, they have to take gourd, wine strainer, indigo plants, discretion and have to take whatever we have. We need to take cut akuru (Agarwood) and Adum (gives good aroma upon burning in the fire or used in absence of incense stick).
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ཨ་ཀུ་རུ་ཡང་ ཐོབ་ནི་ཡོད། ད་མི་ཐོབ་པས། འ་ནཱེ་རེ་ ཡར་ལུ་ཙེའུ་སྦོམ་གང་གང་རེ་ འབག་དགོ་ད། ཡར་དཔོན་ལུ་ཕུལ་བར། ཉེར་གཅིག་ཉེར་གཉིས་ལུ་ འགྱོ་འོང་ཁྲལ་ཕུལ་བར།
    We get scandal wood of best aroma now we don't get. We need to take huge basket full to offer it to high ranking officials. People go around twenty first or twenty second to pay tax.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ང་བཅས་ཡང་ ནུབ་མོ་ཞག་གཅིག་ར་ ཐགས་འཐག་སྟེ་ སྡོད་དགོ་མ་ཚར་ཚུན་ཚོད་ར། འེང་་་ཨཔ་ཚུནི་ ད་རེས་བཟུམ་སྦེ་(གློག་མེ་)མེད་ཏེ་ སྤག་ཤིང་འ་ནཱེ་རེ་སྤུངས་དགོ།
    We women need to stay late night weaving till we finish. Ok! Men unlike today, there is no electrification, to light the room. So they need to gather hips of bamboo.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    འ་་་།
    Ah!
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    ནུབ་མོ་ཐགས་འཐག་ནིའི་དོན་ལུ་?
    To weave clothes at night.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ཨིན་ནུབ་མོ་ཐགས་འཐག་ནི་གི།
    "Yes! to weave clothes at night''.
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    སྤག་ཤིང་མེ་བཏང་ཞིནམ་ན་ཐགས་འཐག་ནི་གི?
    to weave clothes by lighting the room with the help of bamboo.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ཐགས་འཐག་ནི།
    To weave clothes
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    སྤག་ཤིང་བཀག་ཅི་ བཀག་ཅི་སྡོད་འོང་ཨཔ་ཚུ། གནམ་མེད་ས་མེད་ གཉིད་སྡུག་ཡང་རྐྱབ་ཨིན། ཨའེ་ཁྱོད་ཀྱི་ཐགས་ ནམ་རྫོགས་ནི་སྨོ་ཟེར་ སླབ་འོང་ཨཔ་གིས།
    Husband will remain awake to cut bamboos. We used to feel sleepy. Husband used to question, ''when will you finish weaving?''
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ནམ་རྫོགས་འོང་ག? ནངས་པ་ལས་ ཐགས་མ་རྫོགས་པ་ཅིན་ ག་དེ་སྦེ་ལོ། ཁྲིམས་བཀལ་ནི་ལོ་ ག་དེ་སྦེ་ཨིན་ན་ཅིག་ སླབ་ནི་ཡོད་མེན་ན་དང་ཕུ?
    When will it finish? If you don't finish by tomorrow then we will get punishment. They used to say right?
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    ཁྲིམས་ར་བཀལ་འོང་ཟེར་ཡ?
    You will be punished right?
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ཨིན་དང་ཕུ་ཨིན། ད་རེས་
    Yes! in the past. Today,
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    རང་ར་སོ་སོའི་ བགོ་བཤའ་ཡོདཔ་ཨིན་ན་ དེམ་ཅིག་རྫོགསཔ་སྦེ?
    Individual share should complete by any means.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ཨིན་བགོ་བཤའ་ དང་ཕུ་བགོ་བཤའ་ འ་ནཱེམ་ཅིག་ཁར་ རྫོགས་དགོ་ཟེར་ འ་ནཱེམ་ཅིག་ མ་ལྷོད་པ་ཅིན་ ཁྲིམས་བཀལ་འོང་ཟེར།
    Yes! We have individual share, if one do not finish in time then we will get punishment.
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    ཁྲལ་དེ་ ག་དང་ག་ར་ཕོག་འོང་ག་ལགས།
    ''Who else need to pay tax?''
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ག་ར་ཕོག།
    ''All''.
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    མཁོ་ཆེ་འདི་ཚུ?
    ''Noble families?''
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    བགོ་བཤའ་ག་ལུ་ཡང་ཕོག་འོང་མས། ག་ཡང་མི་ཤེས་མས་ བགོ་བཤའ་མ་ཕོག་པར་མ་ལུས་མི།
    Share of tax is levied to all. None were left without being taxed.
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    དང་ཕུ་ འདི་ཚུ་ དཔོན་མཁོ་ཆེ་ཟེར་སྡོད་ནུག་མེན་ན?
    In the past, there were noble families so called khoche.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    མཁོ་ཆེ།
    Noble families!
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    འདི་ཚུ་ ཕོག་འོང་ག?
    Are they taxed?
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ཕོག་འོང་། ཁོང་ར་མཁོ་ཆེ་འདི་ཚུ་ཡང་ཕོག་འོང་།
    Yes! Noble families also need to pay tax.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    རོགས་འདི་ བ་ཁྲལནི་བ་ཁྲལ་ ག་ཅི་སྦེ་ བ་འབག་སྨོ་ཐགས་འདི་ཚུ་ཟེར་ སླབ་ནི་ཡོད་ང་གིས་འདི་ ང་བཅས་ཨ་ལོ་ཚུ་ མནོ་ནི་མ་བཏགསཔ་ཅིག་ཁར་འདི།
    They need to pay cow tax. ''Why do you take woven clothes?'' I used to say when I was a innocent child.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    དཀར་མེ་ཕུལ་ནི་ལོ བརྡུང་ཞིནམ་ན་ཟེར་ སླབ་ནི་ཡོད། བརྡུངསམ་ལས་འདི་ ཨ་ནཱི་སྦེ་ འཕུར་བ་ཅིན་དྲག་ནི་མས། ང་བཅས་ཉམས་འཚེརཝ་མས་ཟེར་ སླབ་ནི་ཡོད་ ང་གིས་འདི།
    ''They want to offer butter lamp after beating it''. Rather than beating, if rubbed like this then it would be better. We feel boring'' I used to say.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    སྒརཔ་སྟག་གདོང་ལ་ཚུ་ཐོན་འོང་སྟེ་ དང་ཕུ་འབད་བ་ཅིན་ སྒརཔ་སྟག་གདོང་ལ་ཟེར་ གནམ་མེད་ས་མེད་རིངམོ་འབད་མི་ཅིག་ ང་བཅས་ལུ་ ཚྭ་དམར་སི་སི་སྦེ་འབག་ནི་ཡོད་ཏེ།
    Attendants of horse face (Tadongla) used to come in the past. Those attendants were very tall and they bring us red salt.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ཨ་ནཱི་ མོ་ལང་ཚྭ་ཟེར་འབག་ནི་ཡོད་ཨ་ནེམ་ཅིག། ཀེ་ཇི་འཇལ་ཡི་འཇལ་ཡི་བྱིན་འོང་། ཚྭ་ག་ཅི་བཟུམ་ཨིན་ན་ བལྟ་ཤིག་ དམར་སི་སི་སྦེ་ཟེར་ སླབ་ནི་ཡོད་ ང་བཅས་ཨ་ལོའི་བསྒང་ལུ་འདི།
    This is yearly salt they bring with. They measure in kilogram and give it to us. On seeing reddish salt we used to say, ''What type of salt is it? when we were child.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ག་ཅི་བཟུམ་ཅི་ཡང་ སླབ་ནི་འདུག། ང་བཅས་ཚུ་གིས་ ག་ཅི་གི་དམར་སི་སི་སྨོ? བལྟ་ཤིག་ཟེར་ སླབ་འོང་། ག་ཅི་མི་ཤ་སྨོ? ག་ཅི་སྨོ་ཟེར་སླབ་འོང་། ཡིད་ཆེ་སྟེ་ ཡ་ཨ་ནཱེམ་ཅིག་ར་ཨིན།
    There are different ways of saying. We used to say, what is bloody red? after looking. What type of human flesh? What is it? We used to get surprised. ''Ya! Only this much'' says attendant.
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    བོད་ཚྭ་སྡོད་སྡོདཔ་མས་སྨོ་དེ་བསྒང་ལུ?
    It must be Tibetan salt, right?
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    བོད་ཚྭ་ཟེར་ སླབ་ནི་སྡོད་ཅི་ཨིན།
    Tibetan salt, it was called like likt that.
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    དམརཔོ་སྦེ་སྡོད་འོང་ལོ་མེན་ན་བོད་ཚྭ?
    Tibetan salt will be red right?
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    དམརཔོ་སྡོད་ཅི་ དམརཔོ་ག་ཏ་གོ་ཏ་འབད་མི།
    It was red in color and bigger in size.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ཁོང་ར་གིས་ ཁྱིམ་རེ་རེ་བཞིན་དུ་ལུ་ ཀེ་ཇི་གང་གང་འབག་བྱིན་འོང་ འབག་སྟེ་ར་འོང་དགོ། ཁོང་ར་གིས་ དང་ཕུ་འབད་བ་ཅིན་ ད་རེས་དང་ ག་ཏེ་འདྲ་ནི་ད།
    They used to bring one kilogram each to every household. They carry themselves to the doorstep in the past, totally different from today.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    རྟ་གུ་བཀལ་ཏེ་ཡང་འབག་འོང་མས། ང་བཅས་ལུ་ རྟ་ཡང་ག་ཏེ་འོང་ནི་དང་ཕུ།
    It is brought on the horse back today. We don't own horse in the past.
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    ཚྭ་ཉོ་བར་འགྱོཝ་ད་ ནཱ་ལས་ ག་ཅི་འབག་སྟེ་འགྱོ་འོང་དགོ?
    When you go to buy salt, what do you take?
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ནཱ་ལས་ཡ?
    From here?
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    ནཱ་་ལས་འོང་།
    They bypass from here.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ཁོང་ར་གིས་སྐྱེལ་བར་འབག་འབག་ཐོན་འོང་། ང་བཅས་འགྱོ་ནི་མེད།
    They come to reach themselves. We never go.
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    ཚྭ་སྟོངམ་སྦེ་མི་ཐོབ་འོང་སྟེ?
    Salt may not get at free of cost?
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ཨཱ་་་སྟོང་པར་་་ཀ་བལ།
    Ah! In return, we pay cotton.
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    ཀ་ལབ་འབག་སྟེ?
    carrying cotton?
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ཀ་བལ་འབག་ནི་ ཀ་བལ་འབག་ནི། གནམ་མེད་ས་མེད་ ཀ་བལ་ཅིག་བྱིན་བཏང་འོང་།
    We carry cotton from field to home and we give away cotton in return.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ཀ་བལ་ཡང་ འ་ནཱི་བཟུམ་ཅིག་ཁར་བཏབ་དགོ་སྟེ་ ཀ་བལ།
    We need to sow cotton at this time.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ལྟེམ་ལྟེ་སྦེ་ ཀ་བལ་གྱི་དོ་འོང་ སྦོམ་ཤོས་འ་ནཱེམ་རེ་དང་ འ་ནཱེམ་རེ་རེ་ རྐངམ་གིས་ཨེབ་ཞིནམ་ན་བཙུགས་ནི་ ཙེའུ་གི་ནང་ན་ཀ་བལ་ དེ་ལས་ ཁྱིམ་ནང་འབག་ནི་ཏེ།
    Full of cotton load, will be this big, we used to press with our foot to put in more cotton in the rug sack.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    འེང་་་ ཨ་ནཱི་ཀ་བལ་འབག་ཞིནམ་ལས་ ཀ་བལ་སྐམ་དགོ་ཏེ་ གདན་གང་གང་ ཐགས་འཐག་ནི་ཟེར་ད་ ག་དྲག་དྲག་ ཐགས་འཐག་ཞིནམ་ན་ ཀེརེ་ཏེག་པ་ཆུད་དེ་ བླ་མ་མཁྱེན་ནོ་རྟས་ངན་ ད་ལྟོ་ ཁྱོད་སྐྱིད་པས་ཟེར་ སླབ་དོ་ང་གིས་ ཨ་ལོ་ཚུ་ལུ། ཆིད་་་ཁྱོད་ཚུ་ དགའ་དགའ་སྤྲོ་སྤྲོ་སྦེ་སྡོད་དོ་ཟེར་ སླབ་དོ།
    Oh! After bringing the cotton from the field, we have to dry cotton in the mat full to weave clothes after weaving as far as possible. We used to stay over night to weave in the past. During our time, we have suffered a lot. I used to say to my children. These days they enjoy comfortable and peaceful life.
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    laughs....
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ཁྱོད་རའི་ ཁ་རྗི་ཨིན་པས་ཟེར་ སླབ་མས་དོ་རུང་ ཨཱ་ཨིནམ་འདྲས་ཟེར་ ག་ནཱི་ཡང་ སླབ་ནི་མེད།
    It's their luck, thinking that I refrain from saying more.
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    དང་ཕུ་འུ་ལཱ་ཚུ་ རྒྱུགས་པར་སོང་ཡི་ག་ ག་ཏེ་གུ་ཏེཨ་མ?
    ''In the past, did you go for labor tax (woola) here and there?''
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ག་ཨཔ་འདི་ཚུ་ཡ? སོང་ཡི་ཏེ།
    ''Who? Husband? They went''.
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    ཁྱོད་ར་ཨམ་སྲུ་ཚུ་ཡང་?
    ''I mean you women''
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ཨམ་སྲུ་ལ་ལུ་ཅིག་འགྱོ་ཡི་ ང་འདི་མ་འགྱོ་ ངེའི་ཨ་ལོ་ཆུང་ཀུ་ཡོད།
    Some women they went but I did not go as I had infant child.
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    འེང་་་།
    Oh!
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    དེ་བསྒང་ འུ་ལཱ་རྒྱུགས་པའི་སྐབས་ལུ་ གླ་འདྲཝ་ཡོད་ག་ལགས་ཏི་རུ་ཟེརཝ།
    During labor tax (woola) is there payment?
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ཏི་རུ་ཡོད་ ཏི་རུ་ག་དེམ་ཅིག་ལོ་ ལྔ་ལྔ་དྲུག་དྲུག་རེ་ཡོད། ངེའི་རྨགཔ་གྱོངས་མི་འགྱོ་ཡི་སྦ། ཁོ་གིས་རོལ་མོ་ བླ་མ་ཧ་ལམ་སྡོད་ནི་ཏེ་ཡར་འུ་ལཱ་རྒྱུགས་ཏེ་ རོགས་ཀྱི་ལག་ཚབ་ཡང་རྒྱུགས་ཡི།
    Money? How much money? We are paid with ngultrum five to six. My late husband went and he even worked on behalf of others. They stay for longer period.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    དེ་བསྒང་ཁྱིམ་ནང་སྡོད་མི་ཚུ་ཤི་ནི་ ལྟོཝནི་ལྟོཝ་བཀྱེས་འོང་། བཟའ་ནི་ག་ནཱི་ཡང་མེད་ཟེརཝ་ད་ ཨཱ་ཨ་པ་དང་ཨའི་སོང་སྟེ་ ཕ་ཐའི་ཚུ་འབག་འོང་ནི་ཡོད། ཕ་ཐའི་ཚུ་འབག་འོངམ་ཨིན། འ་ནཱི་སྐམ་བཞགཔ་ཨིན།
    In the absence of husband, family member used to starve. There will be nothing to eat. Ah! Father and mother will go in search of Phathai(edible wild tuber) and they bring it. It will be kept to dry.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    གདན་གུ་སྦེ་སྐམ་བཞག་ནི་ སྐམ་ཞིནམ་ལས་ སྦང་ནི་ དེ་ལས་ བཟའ་ཡི་བཟའ་ཡི་སྦེ་ ཐགས་འཐགཔ་ཨིན།
    Letting it dry on the mat, we weave by eating it.
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    དང་ཕུ་ ལཱ་འདིནི་ཤུགས་ར་འབད་འོང་ལོ་ ག་ཅི་སྦེ་ ལྟོཝ་བཀྱེསཝ་ཨིན་ན་ཏེ?
    In the past, people work hard, yet they starve why?
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ལཱ་འདི་ཤུངས་ར་ དེ་འབདཝ་ད་ག་ཅི་ཏེ་ ང་བཅསནི་དགུན་ལུ་ བྲཱ་ཀ་བྲཱ་ཀ་འབད་ནི་མེད། གནམ་བྱཱར་མེ་བཏང་ནི་ཨིན། དེ་འབདཝ་ད་ པིའུ་པའུ་སྐད་རྐྱབ་འོང་ཨ་ནཱི།
    Ofcourse! we work hard but in winter we never spent too much. We do burn dry weeds and crops remains in summer. During that time, pew! Pew! Sound will be made.
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    ལྟོཝ་བཀྱེས་ནིའི་དུས་ཚོད་འདི་ ཟླཝ་ག་ཅིའི་ནང་སྨོ་ལགས?
    In which month do you starve most?
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ཨ?
    A!
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    སྦང་ཆང་?
    Bangchang? (fermented grain drink taken by heating or adding hot water and strained through sieve).
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    ལྟོཝ་བཀྱེས་ནིའི་དུས་ཚོད་འབད་བ་ཅིན་ དུས་ཚོད་ཟླཝ་ག་ཅིའི་ནང་ཕོགཔ་སྨོ?
    Which month is more starving month?
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    འེང་་་ཨ་ནཱི་ལུ་ར་ཤི་འོང་ ལྟོཝ་བཀྱེས་ནིའི་དུས་ཚོད་འདི།
    The most starving month is during this time.
  • ཏ་རིན་ Tarin
    ཨ་
    A!
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    དུས་ཚོད་འ་ནཱེམ་ཅིག་ནང་ཤི་འོང་མེན་ན?
    At this time, we starve most right?
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    རྟག་བུ་ན་བུ་འདི་མི་ཤི་ག?
    Do you starve routinely?
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    རྟག་བུ་གནའ་བུ་འདི་མི་ཤི་ འབྲུ་འདི་སྤུང་འོང་ཚར་རེ་རེ་འདི་ ཨ་ནཱི་མཐུག་ཚད་ར་འ་ནཱེམ་རེ་ དེ་འབདཝ་ད་ ག་དེ་སྦེ་བཟའ་ཚརཝ་ཨིན་ན་མ་ཤེས་ བཟའ་ཚར་འོང་ཧར་ཧར་བཏང་།
    No, we don't starve regularly. Ofcourse, we hip grains this much at one time. But I don't know, it finishes within no time.
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    དུས་འ་ནཱེམ་ཅིག་ཁར་ལུ་འབད་བ་ཅིན་ ལོ་ཐོག་ག་ནཱི་ཡང་མ་ཐོབ་དོ་འདྲས་མེན་ན་ཏེ་ གེ་ཟ་ཡང་མ་ཐོབ།
    ''During starvation time, harvest of grains must be poor. You don't even get good harvest of maize''.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    འོང་་་གེ་ཟ་མ་ཐོབ་ ག་ནི་ཡང་མ་ཐོབ་པར་ཤི་ར་ཤི་ནི་ཏེ་ གེ་ཟ་བདའ་མ་ཟུན་པར་ ག་ནཱི་ཡང་མ་ཐོབ་པར་ དེ་འབདཝ་ད་ ཀེ་བ་བརྐོ་སྟེ་ དཀའཝ་ར་སྤྱད་འོང་།
    ''Yea! We don't get good harvest of maize. Hardly any of the crops yields. But we survive on yam and we suffer a lot.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ཀེ་བ་ཡང་མི་ཐོབ་ ཀེ་བ་ཐོབ་པ་ཅིན་འདི་ཨ་ཙི་བཏུབ།
    We don't even get yam. If we get yam then it's quite good.
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    ཀེ་བ་ཡང་མི་ཐོབ་དེ་བསྒང་?
    We don't get yam at that critical time.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    མི་ཐོབ་ ཨ་ལོ་ཚུནི་སྒྱེན་མོ་རེཝ་རེཝ་བཏང་སྡོད་དགོ་ ག་གིས་སླབ་ནི་ད་ དང་ཕུའི་ཅ་ལ།
    We don't get. Children are necked, whom should we blame? Its way of life in the past.
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    ག་ཅི་ར་བཟའ་འོང་དགོ་ཏེ་དེ་བསྒང་ ཕ་ཐའི་
    What else do you eat during that time?
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ཕ་ཐའི་?
    Phathai?
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    བྷྲུ?
    Bru!
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    འོང་་་
    Yeah!
  • ཞིབ་འཚོལ་པ་ཡེ་ཤེས་དབང་ཕྱུག་ Researcher Yeshi Wangchuk
    དེ་ལས་?
    Then!
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    དེ་ལས་ བཟའ་ར་དེ་སྦེ་བཟའ་འོང་། ཕ་ཐའི་འདི་ ཞིམ་ནི་དཔོན་རང་ཨིན་མེན་ན་ཏེ་ ཕ་ཐའི་ དེ་ལས་ ཨ་ནཱི་པ་ཡེ་ར་ གེང་མའི་བཟའ་འོང་ དེ་ལས་ ཨ་ནཱི་བཟའ་འོང་། ཨ་ནཱི་བཙོ་ཞིན་ན་ ཏེ་ང་བཅས་རའི་ ཁ་ཉིནམ་སླབ་མས་མེན་ནཱ་ཏེ་ སློབ་དཔོན་གྱིས་ ཨ་ནཱི་ཕ་ཐའི་འདི་ མ་འདྲཝ་རང་ཞིམ་པ་ཏེ།
    We used to eat Phathai. It is delicious of all edible things. phathai, Paira (plant which inner core is ediable) and Gingma, we used to eat by boiling. Off all, Phathai is the best and it taste good as you said last time.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ཨ་ནཱི་ཕ་ཐའི་ཡང་ རྫོགས་ཚར་འོང་ཏེ་ མི་མང་གིས་ བཟའ་ནི་དེ་གིས་ དེ་འབདཝ་ད་ པ་ཡེ་ར་བཟའ་འོང་ པ་ཡེ་ར་ཡང་ཚར་འོང་ པ་ཡེ་ར་པགས་ཀོ་ཤུབས་ཞིན་ན་ ཁུར་ཆ་རེ་འབག་འོང་མཁྱེན་ནོ་ ཨ་ལོ་ཚུནི་ཤི་ནི་ཡོད། ཧི་ལི་ལི་རང་།
    Phathai will also finish as many people eats. To supplement, people eat paira, but it too comes to last piece. Paira will be peel off and people bring loads of it. Children will die of hunger.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    ཨ་ནཱི་དྲོན་གོང་བཟའ་མ་ཚུགས་པར། དེ་འབདཝ་ད་ ཤི་དོ་ཤི་དོ་ཟེར་ བུང་རང་ཆདཔ་ད་ལུ་རྐྱངམ་ཅིག་ ལོ་ཐོག་ཨ་ཙི་ཅིག་ཐོབ་ནི་ཡོད་ ཐོབ་ཡང་ཐོབ་ག་ད་རུང་ གླངམོ་ཆེ་དང་ ཕགཔ་གི་ནང་ན་ བླ་མ་མཁྱེན་ནོ་ ཕགཔ་འདིནི་ཕགཔ་འོང་དགོ་ གླངམོ་ཆེནི་གླངམོ་ཆེ་ཐོན་འོང་འདི་ནང་།
    Being not in position to consume above things, at times harvest of the grain will be good but wild animals like elephant and wild boar, Oh my god! they come and destroy our crops which lead us to starve.
  • དཀར་འཛོམས་ Karzom
    རོགས་ཤེས་མི་ཚུནི་བར་ན་ཐོབ་ཅི་ས་ ང་མནོ་མ་ཤེསཔ་འབད་ནི་དེ་གིས་ ང་འདི་ནཱ་གི་ཁུག་ནང་ འ་ནཱི་བཟུམ་ཅིག་ན་ དེ་འབདཝ་ད་ ནཱ་ལས་གནམ་མེད་ས་མེད་ཕགཔ་དང་ ཀ་ཤ་ དེ་ལས་ སེམས་ཅན་སྟག་ གླངམོ་ཆེ་ཚུ་ཐོན་འོང་།ཁ
    Those who are witty enough, they got land in the middle. Myself being dull, got in the corner, like this, countless wild boar, deer then tiger, elephant continually come to destroy crops.
Collection: 
Oral Cultures of Bhutan
Subcollection 
Subject 
Referenced Places 
Recording Location 
Language 
Related Media: 
Cotton Cultivation and Taxation: An Account
Is Version Of
On Differences Between Past and Present Times
Is Version Of
Taxation and Labour Contribution in the Past
Is Version Of
Creator: 
Yeshi Wangchuk
Creator: 
Dorji Nima
Editor: 
Dr. Karma Phuntsho
Contributing Contributor: 
Karzom and Friend
Publisher: 
Tibetan and Himalayan Library
Sponsor: 
Arcadia Fund (Other)
Data Entry: