So, good evening or good morning to some. For… We are in the session where we will have um… a dialog with Gyeltshen Rinpoché. And we still have five minutes before we connect with Gyeltshen Rinpoché, and I just want to introduce our Tibetan and Dzongkha interpreters: Andrzej Rybszleger. And um… he was born in Poland and began his studies and practice in Buddhist philosophy at early age. And um… he is Tibetan and Dzongkha translator with fifteen years of experience, interpreting for many… for many Lamas from Tibet, Nepal, and Bhutan. So, Andrzej, um… can you please give us a short introduction? Because it would be good to mention, you know, like the problems we might… difficulties we might encounter while… while talking with Rinpoché, And just your view on… on the whole translation process and the dialog.

Sure, just uh… pretty much repeating what I’ve just uh… you know, said, for those of you who maybe weren’t present. When such dialogues, as valuable as they are, happen what we often encounter is a little bit of a um… cultural gap. It’s not a lot. And eh… many things often get lost in translation because of the complexity of the… of the ideas at hand and uh… the differences and perception of those… of those… of same… of the same concepts, the same words that we use in different cultures. Like I mentioned just now, the very idea of science in the minds of most Tibetan and Bhutanese masters isn’t exactly the same as our idea of science whereas the idea of um… you know, the ideas of wisdom, truth, knowledge, and things like that are also not mirrored across the cultures very often. And uh… that presents a… a… a unique set of challenges that we are going to have to, you know, face. And uh… as an interpreter I feel a little respons… I feel quite responsible for, you know, trying to bridge that gap. At the same time I also feel responsible for, you know, being as clear and concise as possible, not um… you know mixing my own ideas with what’s been said on both sides. So, we are… we are going to have to be mindful of those… of those challenges is what I wanted to say.

Thank you! And um… we still have few minutes before we connect uh… to Rinpoché. And actually it’s quite challenging to… to explain to Rinpoché what we mean by science because science as well as Buddhism is very diverse. And uh… like let’s say, physics and neuroscience two different things. And let’s say neuroscience and anthropology or social science is… is… is a soft kind of science. So uh… it’s quite challenging to… to explain. So, probably we will try… we will try to talk about neuroscience and anthropol… anthropology perspective and we will try to explain to Rinpoché actually what we researching and then um… we will… we will try to ask our questions if this will be okay?

And if we still have one minute, I just wanted to say that going back to the roots of the Vajrayana Buddhism that is the uh… Mahayana philosophy of this… madhyamika, the middle way, uh… the very um… fact that madhyamaka undermines the very concept of objective reality is something that we are going to perhaps have the most difficulty grappling wh… with when it comes to bridging the gap between science and the Vajrayana. That’s… that’s the one thing that I always want to… I always stress when it comes to such discussions.

Okay, so um… Elizabeth, I think perhaps we can dial Rinpoché.

Apologies, I was muted. I think he’s not quite ready, maybe just a couple of more minutes.

Okay. So… and Andrzej it was very helpful, and not all people actually heard this because we were not all on the webinar, what you mentioned about the different terminologies. Like Tibetans do not understand… it’s very difficult, not… not that they don’t understand, it’s very difficult to translate such words as creativity, right? Can you just say a bit more?

Okay. Oh yeah, for those of us who haven’t heard this. Yes, there are certain concepts in uh… you know our, um… uh… in our cultures that seem very obvious and… and clear to us. And one very obvious example of… of… of such things is creativity, the word creativity. As we see it, that’s positive and is something to nurture, and very easy to understand, right? However, when it comes to translating that notion into, you know, the Tibetan um… or Bhutanese uh… world and culture, it just does not come through at all. It just… you know, we have to say something like “new idea.” We have to say something like “creating a new concept.” Whereas it’s not always even seen as positive and you know it requires big explanation and uh… very often that… that idea is also seen as an extra elaboration, as um… extra confusion, as more thoughts, and so on. So, that’s just one example of many, many uh… you know, that’s just one example of this difficulty to bridge the gap between cultures. We use the same words, but they are not at all understood in the same ways.

Mhmm. So it’s easy to get lost in translation!

Very! All… all too easy.

It is quite early morning where Rinpoché is and I think we still……

It is.

That’s WeChat.

So I guess we have an element of unpredictability here. Because he’s right there with the phone, but I think he just needed some time to get ready. And he’ll I think answer as soon as he’s ready. So we just have to wait.

We will just wait patiently.

Yeah, we will just wait.

I mean it is just uh… yeah, sort of my thoughts on the Tibetan concepts around creativity. It is really tricky because, you know, between any concepts what seems like just in the very… when they describe, you know, the nature of mind, and there’s that nangwa mi gagpa (སྣང་བ་མི་དགག་པ།). Or um… or even like the yidam (ཡི་དམ།) practice and… and the idea of like that’s the expression, like everything that we experience is this creative expression of the nature of mind. There’s almost creativity right in the basic code of what they’re talking about, but, you know, if it’s… we translate into English as creativity it might not mean the same thing as what we mean in English, in terms of art… artistic creativity.

Yes, especially in the context of uh… you know, buddhahood being understood as the result of elimination only. Just the result of elimination, taking away the obscurations to reveal what has always been there, right? So then the word creativity becomes even more problematic.

Yeah.

And, Andrzej, what you said about madhyamaka, about there is no objective reality. But uh… what about Vajrayana? I mean uh… like among Drukpa Kagyü (འབྲུག་པ་བཀའ་བརྒྱུད།) tradition, they… they also… they not really follow these madhyamaka idea about objective reality, right?

Oh, no. The Vajrayana tradition, in my understanding, never really goes ah… against or never really goes beyond madhyamaka philosophy. It’s firmly rooted in madhyamaka philosophy. However, in madhyamika we also have these two schools: 1) an emptiness of self, 2) an emptiness of the other. And uh… you know, the spontaneous presence is also something that is being talked about in certain uh… treatises like the ones of Asanga, Maitreya, and so on. But, the emphasis on the lack of objective reality is uh… is still there in Vajrayana uh… nevertheless.

Mhmm.

Okay, we’ve got Rinpoché here.

Rinpoché, good morning!

Is that clear for you all?

Oh, good.

བཀྲ་ཤིས་བདེ་ལེགས། རིན་པོ་ཆེ་ལགས། སྐུ་གཟུགས་བཟང་པོ་ལགས།

I am sorry Andrzej, just start again… There we go.

འོ་ཡ་ཡ། བཀྲ་ཤིས་བདེ་ལེགས། དེ་ནས།

རིན་པོ་ཆེ། (speaking in Dzongkha)

(speaking in Dzongkha)

ལགས་སོ་ལ།

(speaking in Dzongkha)

So Rinpoché can hear us well. He greets everyone.

And thanks Rinpoché for joining us. And we know it’s very early time in Bhutan, so we really grateful for him joining our conference.

(Speaking in Dzongkha). Eh… Should I speak Tibetan, by the way?

Whatever… whatever more… more comfortable Rinpoché with!

(Speaking in Dzongkha)

ཆོས་བཤད་ཀྱི་མཛད་རིམ་དེ་ཚོ་བོད་སྐད་ནང་ལ་སྟབས་བདེ་ཡོད་བ།

འུ་ནས། ལགས་སོ།། Okay, so in this case we will speak Tibetan instead of Dzongkha. ལགས་སོ། ལགས།

Maria?

Yes… so…. yep… So we… um… we really want to know more here about uh… we had like a long discussion here today about uh… the system of practice in um… in Vajrayana tradition, how different meditative practice is taught, we had long discussion about non-dual awareness and about mahamudra, in what context these practices are taught. So, we have… we have many questions about these to Rinpoché. But uh… first, because you mentioned it would be good to… to talk a bit about science, right? And to explain what actually we are doing here. So here in this conference, as I mentioned we have different scientists. So in this conference we have neuroscientists who study brain and how brain, and cognitive neuroscientist, how mind work. So… and, what are components, you know, like neural components or mind components, which… which actually help us to think, to cognitive… what… what actually support our cognition. But we also have anthropologists here, and historians, and religious study uh… scholars who actually study history and theory of Vajrayana. So if you can just explain, you know, like wh… what actually… what kind of scientists we are here. So, maybe just to make a first step to this dialogue.

Mhmm.

ལགས་སོ། རིན་པོ་ཆེ་ལགས། འུ་ནས། དེ་རིང་ང་ཚོ། དེ་རིང་ཁོ་ཚོ་ཀིས་ག་རེ་སྐོར་ལ་བཀའ་མོལ་གནངས་ཡོད་པ་རེད་ཟེར་ན། སྤྱིར་བཏང་ང་ཚོ་གསང་སྔགས་རྡོ་རྗེ་ཐེག་པའི་ལུགས་སྲོལ་གྱི་སྐོར་ལ་སྐད་ཆ་ཞིག་བཤད་ཡོད་བ་རེད། དེ་ནས་ལྟ་བའི་སྐོར་ལ་སྐད་ཆ་ཞིག་བྱུང་ཡོད་བ་རེད། དཔེར་ན། ང་ཚོ་ཀི་སེམས་ཉིད་ཀྱི་སྐོར་ལ། ག་རེ་ཟེར་དགོ་ཀི་རེད། གསུངས་ཚིག་ལ་བརྟེན་པའི་སེམས་ཉིད། དེ་ནས་ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོ། འུ་ནས་དེ་ནང་བཞིན་ཀི་ལྟ་བའི་སྐོར་ལ་སྐད་ཆ་དིས་སི་བྱུང་ཡོད་བ་རེད། ང་ཚོའི་དངོས་ནས་རིན་པོ་ཆེ་ལ་བཀའ་འདྲི་ཞུ་ཡ་ཁ་ཤས་ཤིག་ཡོད་བ་རེད། དང་པོ་ཉིད་ནས། ཡིན་ན་ཡང་། དང་པོ་ཉིད་ནས་ང་ཚོ་ཚན་རིག་གི་སྐོར་ལ་དིས་སི་ཤོད་ཡ་ཅིག་ཡོད། ང་ཚོ་ཀི་ཚན་རིག་གི་ནང་ལོག་ལ་ཚན་རིག་པ་འདྲ་མིན་འདྲ་ཡོད་བ་རེད་ལ། ཁ་ཤས་ཤིག་ཁོ་ཚོ་སེམས་ཀྱི་བློ་རིག་འདྲ་བོ། སེམས་ཀི་རིག་པ་འདྲ་བ། ཀླད་པའི་ཐོག་ཀླད་པའི་ནང་ལ་བརྟག་དཔྱད་བྱེད་མཁན་དེ་ཡོད་བ་རེད། དེ་ང་ཚོ་ཀིས་Neuroscienceལབ་ཀི་ཡོད་བ་རེད། ང་ཚོ་ཀི། སེམས། བསམ་བློ་བཏང་སྟངས། བློ། བློའི་རིག་པ། སེམས་ཀི་རིག་པ། དེ་ནང་བཞིན་ཀི་ཚན་རིག་པ་ཁ་ཤས་ཡོད་བ་རེད། དེ་ནས་ཁ་ཤས་ཤིག་མི་རྒྱུད་དཔྱད་རིག་གི མི་རྒྱུད་ཚན་རིག་པ་དེ་ཚོ་ཡོད་བ་རེད། ང་ཚོ་མི་རིགས་གང་དག་གང་འདྲ་འབྱུང་གིན་ཡོད་བ་རེད། འོ། དེ་ནས་ཁ་ཤས་དེ་ལོ་རྒྱུས་ཀི་ཚན་རིག་པ་ཡོད་བ་རེད་བ། History སྔོན་མ་ཀི་ལོ་རྒྱུས། འོ་དེ་ཡིན་དུས། ཁོ་རང་ཚོས་དྲི་བ་འདྲ་མིན་འདྲ་ཞིག་ཡོང་སྲིད་ཀི་རེད་བསམ་གིན་འདུག

རེད་རེད།

Okay.

འོ། ཡིན་རྒྱུ་རེད།

Okay, so… um… And we have just few first question about the practice system because again in neuroscience you mentioned neuroscientist, you not know much… I mean Tibetan masters do not know much about uh… science, but apparently scientist and neuroscientist also do not know much about how… about the practice system. And today, we had a long discussion here and um… there are a lot of studies like about mahamudra, especially recently in neuroscience and we really interested to understand what’s happening in the brain when people doing uh… mahamudra, non-dual awareness meditation. But um… we don’t know much about it, how it’s practiced and what context? And um… what kind of prerequisites require for mahamudra and uh… when it’s actually taught? So um… if you can ask Rinpoché to talk a bit about these would be… would be great.

འ། ད་ང་ཚོ་དྲི་བ་དང་པོ་ཞུ་ཡ་ལ། འ་ད་བློའི་ཚན་རིག་པ་དེ་ཚོ་Neuroscience ལབ་མཁན་ཞིག་ཡོད་བ་རེད་བ། ང་ཚོ་ཀིས་ཀླད་པ་བརྟད་དཔྱད་བྱེད་མཁན་ཡོད་བ་རེད། ང་ཚོ་དབྱིན་ཇི་ཀི་ལུགས་སྲོལ་ལ། ཕལ་ཆེར་ང་ཚོ་ནུབ་ཕྱོགས་པའི་ལུགས་སྲོལ་ནང་ལ་ང་ཚོ་སེམས་ཟེར་བ་དེ་ཀླད་པའི་ནང་ལ་ཡོད་བ་རེད་ཅེས་ཆ་བཞག་གི་ཡོད་བ་རེད། སེམས་དང་ཀླད་པ་གཅིག་པ་རེད་བསམ་གིན་ཡོད་བ་རེད། འོ་དེ་འདྲ་ཡིན་དུས། ཁོ་ཚོ་མཚམས་མཚམས་ལ་ང་ཚོ་སེམས། འ་ང་ཚོ་སེམས་དང་སེམས་འབྱུང་ལ་སོགས་པ་དེ་ཚོ་ཡོད་དང་མེད་གང་འདྲ་བརྟག་དཔྱད་བྱེད་ཀིན་ཡོད་བ་རེད་ཟེར་ན། ཀླད་པའི་ནང་ལོག་ལ་སྦྱར་ཡ་ཅིག་ཡོད་བ་རེད་བ།

འོ་ཡ།

མི་དེ་ཁོ་རང་ད་ལྟ་ཁོངས་ཁྲོ་ཟ་ཀི་འདུག མི་དེ་ད་ལྟ་རྣམ་རྟོག་ཅིག་ལངས་ཀི་འདུག མི་དེས་ག་རེ་ག་རེ་བསམ་གིན་ཡོད་མེད་དེ། ང་ཚོ་ཀིས་computer ནང་ལོག་ལ་ལྟ་ཡ་ཞིག་ཡོད་བ་རེད་ཟེར་ཀི་འདུག དཔེར་ན། མགོ་མགོ་སྒང་ལ་སྦྱར་ཡ་ཞིག་ཡོད་བ་རེད་ལ། དེ་ཕལ་ཆེར་རིན་པོ་ཆེས་གཟིགས་ཡོད་ས་རེད། མཚམས་མཚམས་ལ་ཁོ་རང་ཚོས་སྒོམ་བརྒྱབ། སྒོམ་རྒྱག་མཁན་དེ་ཚོ་ལ་དེ་ནང་བཞིན་བརྟག་དཔྱད་བྱེད་ཀིན་ཡོད་བ་རེད། འ། དཔེར་ན། དེང་སང་ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོའི་སྐོར་ལ་ཞིབ་བཤེར་བྱེད་མཁན་མང་པོ་ཡོད་བ་རེད་ལ། དཔེར་ན། སྒོམ་རྒྱག་མཁན་ཞིག་བཞག་རེད་བ། ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོ་སྒོམ་རྒྱག་མཁན་ཞིག་བཞག སེམས་ངོག་ལ་ལྟ་ཡོང་དུས་དེ་ནས་ཁོ་རང་གི་ཀླད་པའི་ནང་ལོག་ལ་ག་རེ་ག་རེ་ཡོང་གིན་ཡོད་བ། དེ་ནང་བཞིན་བརྟག་དཔྱད་བྱེད་ཀིན་ཡོད་བ་རེད། ཡིན་ན་ཡང་། ང་ཚོ། ང་ཚོའི་ངོས་ནས་ཁོ་ཚོ་ཚན་རིག་པའི་སྐོར་ལ་མང་པོ་ཤེས་ཀིན་ཡོད་བ་མ་རེད་བ། འུ་ནས་དེ་ནང་བཞིན། དེ་ནང་བཞིན་ཚན་རིག་པ་ཚོས་ང་ཚོ་ཀི་ངོ་ནས་ཀི་ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོའི་སྐོར་ལ་མང་པོ་ཞིག་ཤེས་ཀིན་ཡོད་བ་མ་རེད། ཁོ་ཚོ་ཚང་མས་འདུ་ཤེས་དངོས་པོ་ནང་བཞིན་མཐོང་གིན་འདུག་བ། འོ། དཔེར་ན། ཁོ་སེམས་དེ་ཀླད་པའི་ནང་ལ་ཡོད་བ་རེད་ཅེས་དེའི་ནང་བཞིན་ཆ་བཞག་གིན་ཡོད་ཙང་། རྦད་ཚང་མ་འདུ་ཤེས་མཐོང་གིན་འདུག དེ་ཡིན་ཙང་། གཅིག་གིས་གཅིག་ལ་མཚམས་མཚམས་ཧ་མ་གོ་བ་འདྲ་བོ་ཞིག་ཆགས་ཀི་འདུག དེ་ཡིན་དུས། ང་ཚོ་ཀི་ངོས་ནས་རིན་པོ་ཆེ་ལ་ག་རེ་ཞུ་དགོ་བསམ་བསམ་ན། ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོ་ཀི་དངོས་གནས་ཀི་དོན་དག ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོ་ཀི་འབྱུང་ཁུངས་ཟེར་ན། ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོ་ཀི་ཆ་རྐྱེན་དེ་ཚོ། ག་རེ་ག་རེ་ཚང་དགོ་ཀི་ཡོད་བ་རེད། དཔེར་ན། མི་གཅིག་གིས་ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོ་སྒོམ་རྒྱག་ཡ་ལ་ཆ་རྐྱེན་ག་རེ་ག་རེ་ཚང་དགོ་ཀི་འདུག དེ་ནས་དངོས་གནས་ཀི་དོན་དག དངོས་གནས་ཀི ག་རེ་ཟེར། འུམ་དངོས་གནས་ཀི་དམིགས་ཡུལ་དེ་ག་རེ་འདུག་ཅེས་གསུང་གནང་ན།

འ་ལེ། ད་དེའི་ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོ་དེའི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་གཙོ་བོ་དེ་སེམས་ཀི་སྐོར་ལ་རེད་བ། ད་ང་རང་ཚོ་འགྲོ་བ་མི་ཞིག་ལ་ཆ་བཞག་པ་ཡིན་ན། དེ་ནས་ཅིག མི་དེ་ན་ཡ། ད་མི་དེ་ལ་བསམ་ཚུལ་ཐ་དད་པ་ཞིག་རེད། ང་རང་ཚོ་འགྲོ་བ་མི་ནང་ནས། ད་ང་རང་ཚོས་ཆོས་ནང་ལ་བཤད་པ་ཡིན་ན། གླིང་བཞི། གླིང་ཕྲན་བརྒྱད་ལ་ཡོད་པའི་འགྲོ་བ་མི་དེ་ཚོ་དེ་ནས་མི་ཟེར་གིན་ཡོད་བ་རེད། ད་དེ་ཚོ་གང་ག་བསམ་ཚུལ་འདྲ་བོ་དེ་གཅིག་པ་རེད་ཝེ་ཟེར་ན། གཅིག་པ་མ་རེད། དད་སེམས་དེ་ཡོད་བ་རེད། ཡིན་ན་ཡང་། ད་སྤྱིར་བཏང་གི་འོལ་ཚོད་བཏང་བ་ཡིན་ན། ང་རང་ཚོ་འཛམ་བུ་གླིང་གི་མིའི་བསམ་ཚུལ་འདྲ་བོ་ཞིག་བཤད་པ་ཡིན་ན། སེམས་ཤིག་ཡོད་ནས་བཟུང་སྟེ། སེམས་དེ་ལ་དེ་ནས་ཚུར་བསྡུ་ཐུབ་པ་ཡིན་ན། དེ་ནས་ཉོན་མོངས་པའི་སེམས་ཟེར་བ་ཞིག དེ་ནས་ཉོན་མོངས་མེད་པའི་དེ་ནས་ཁོ་རང་ཅིག་དགེ་བའི་སེམས་ཟེར་བ་ཞིག དེ་ནས་དགེ་བའང་མ་ཡིན་པ། སྡུག་པའང་མ་ཡིན་པ། ཁོ་རང་བཏང་ སྙོམས་སྟོང་བ་སྟོན་མཁན་གྱི་སེམས་ཤིག་བཅས་སེམས་གསུམ་ནང་ལོག་ལ་བསྡུས་ཡོད་བ་རེད། འུ་ནས། ད་དེའི་ནང་ནས་འོ་ད་ཏག་ཏག་ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོའི་སྐོར་དེར་བཤད་ཡ་དེ་དེ་ནས་དགེ་བའི་སེམས་དེ་ཡིན་པ་རེད། ད་དགེ་བའི་སེམས་དེའི་ནང་ལ་ཡང་། བསམ་བློ་གཏོང་རྒྱུ་ཡོད་པའི་དགེ་བའི་སེམས་ཤིག་དང་། བསམ་བློ་གཏོང་རྒྱུ་མེད་པའི་དགེ་བའི་སེམས་ཤིག་བཤད་ཀིན་ཡོད་བ་རེད། ད་དེ་མདོ་སྔགས་གཉིས་ཀ་ནས་བཤད་པ་རེད། དེ་ནས་དགེ་བའི་སེམས་དེ་ལ་མི་གཡོ་བའི་སེམས་ཟེར་བ་ཞིག་ཡོད་བ་རེད། ད་སྤྱིར་བཏང་དེ་གའི་ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོ་དེ་མི་གཡོ་བའི་སེམས་དེའི་ནང་ལ་མདོར་དོན་བཤད་ཀི་ཡོད་བ་རེད། ད་མི་གཡོ་བའི་སེམས་དེ་ལའང་དེ་ནས་འཇིག་རྟེན་པའི་ཏིང་ངེས་འཛིན་ཞིག་དང་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ཏིང་ངེས་འཛིན་གཉིས་ཡོད་བ་རེད། ད་དེ་ཕར་རོབ་ཙམ་བཤད་པ་ཡིན་ན། ང་རང་ཚོ་ཞི་གནས་དང་ལྷག་མཐོང་དེ་ཚོ་དེ་ནས་ཐོན་གིན་ཡོད་བ་རེད། དེ་ཡིན་ཙང་། དེ་ནས་ད་ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོ་དེ་ནས་ད་གོ་རིམ་འདྲ་བོ་ཞིག་འདུག རིམ་པའི་རིམ་པས་མར་དབུགས་ཕྲ་རུ་ཕྲ་རུ་གཏན་ལ་འབབ་དགོ་གི་ཡོད་བ་རེད།

ད་དེ་ནས་མཐར་ཐུག་དེ་ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོ་དེའི་ཞི་གནས་དང་ལྷག་མཐོང་གཉིས་ཀའི་ནང་ནས། ལྷག་མཐོང་དེ་དེ་ནས་གཙོ་བོ་བཤད་ཀིན་ཡོད་བ་རེད། གནས་ཚུལ་འདྲ་བོ་དེ་དེ་ཡིན་པ་རེད། ད་ལྷག་མཐོང་འདི་ལའང་། དེ་ནས་ཞིག་འོ་དྲོད་བསྐྱེད་དེ། དབུ་ཅན་དང་དབུ་མེད་དང་ནང་གསེས་དབྱེ་བ་འབྱེད་ཕྲ་རུ་ཕྲ་རུ་ཕྱེས་རྒྱུ་ཡོད་བ་རེད། ད་དེ་ཚོ་དེ་སེམས་ཁོ་རང་རང་གི་ནང་གི་གནས་ཚུལ་དེ་བཤད་ཀིན་ཡོད་བ་རེད། ད་སེམས་ཁོ་རང་གི་དེ་ནས་བརྟག་དཔྱད་བྱས་པའི་ངོ་བོ་ལ་དེ་ལ་ཅི་ཡང་མེད། སྟོང་པ་ཉིད་ཡིན་ཟེར་ནས་ཁོ་རང་འབྱུང་བ་ཐུན་མོང་ནས་བཤད་ཀི་ཡོད་བ་རེད། ད་དེ་ནས་སྔགས་ནང་ལ། ག་རེ་ཟེར་དགོ་གི་རེད། གཙོ་དོན་ག་རེ་བཤད་ཀིན་ཟེར་གི་ཡོད་བ་རེད་ཟེར་ན། ད་དེ་ནས་སྔགས་ལྟ་བ་ངོ་མ་དེ་དེ་ནས་ཐབས་ཤེས་ཟུང་མཇུག་མདོར་དོན་དེ་བཤད་ཀིན་ཡོད་བ་རེད། ད་ཐབས་ཤེས་ཟུང་མཇུག་དེ་ཐབས་འདུས་པ་ཆེན་པོ། ཤེས་རབ་སྟོང་པ་གཉིས་ཞེས་བཤད་ཀིན་ཡོད་བ་རེད། དེའི་ནང་ནས་གཙོ་བོ་དེ། ཐབས་ལས་འདུས་པ་ཆེན་པོ་དེ་སྔགས་ཀི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཁྱད་ཆས་རྐྱང་རྐྱང་བཤད་ཀིན་ཡོད་བ་རེད། ད་དེ་གསར་དུ་བཟོ་ནས་རིག་པའི་གཏན་ལ་འབབས་ནས་གསར་དུ་ཐོན་ཡོང་དུས། དེ་འདྲ་ཞིག་མ་རེད་གསུངས་ཀིན་ཡོད་བ་རེད། བདེན་པ་ཉིད་ནས་བདག་ཅན་ལྷུན་གྱིས་གྲུབ་གནས་ཡོད་བ་རེད། མཐར་ཐུག་གི་ངོ་ལ། ད་དེ་ཁོ་རང་ཇི་མ་ཇི་བཞིན་དུ་གཟིགས་པ་ཁོ་རང་འཕགས་པའི་གང་ཟག་རྣམས་ཀྱིས་གཟིགས་ཀིན་ཡོད་བ་རེད། སངས་རྒྱས་ཀྱི་དགོངས་པ་ཡིན་པ་རེད། དེ་ལྟར་གཟིགས་ཀི་རེད་མ་གཏོགས། དེ་ང་རང་ཚོ་སོ་སོ་སོ་སོས་བློ་བརྒྱུད་ནས་ཕར་དེ་ཇི་མ་ཇི་བཞིན་གང་ཡིན་པ་དེ་མཐོང་ཐུབ་ཀིན་ཡོད་པ་མ་རེད། འོ་དེ་ཡིན་ཙང་། དེ་ནས་དེ་མཐོང་བའི་ཆེད་དུ་ལ་དེ་ནས་ཐོས་བསམ་སྒོམ་གསུམ། བློ་རིམ་བརྒྱབ་རིམ་པ་རིམ་པ་བཞིན་དུ་དེ་ནས་ཐོས་བསམ་སྒོམ་གསུམ་སྟེ། ལྷག་པར་དུ་སྒོམ་པའི་དེ་ནས་ཁོ་རང་བློ་ཡུལ་མང་པོ་ཞིག་ལ་བསྒོམ་ནས། གོམས་འདྲེས་བཅོས་ནས། དེ་ནས་བླ་མའི་སྨྲེ་སྔགས་ལ་བསྟེན་ནས་དེ་ནས་མཐོང་ཐུབ་པ་ཞིག་ཤེས་ཐུབ་པ་ཞིག་བཟོ་དགོ་ཀི་ཡོད་བ་རེད།

གོ་ཀི་འདུག་ལ།

དེ་ཡིན་ཙང་། དེ་གནས་ཚུལ་འདྲ་བོ་དེ་ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོ་ཟེར་ཡོང་དུས་ཁོ་རང་རེད་དང་མ་རེད་ཀི་ཁྱད་པར་ཙམ་མ་གཏོགས། འཁོར་དེ་གཉིས་ལ་ཁྱབ་པའི་ཆོས་ཉིད་དེ་གསུངས་ཀི་ཡོད་བ་རེད། དེ་ལ་གཞི་ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོ་ཟེར་གིན་ཡོད་པ་རེད། ད་གཞི་ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོ་དེ་དེ་ནས་ཐོས་བསམ་སྒོམ་གསུམ་ཀི་རིག་བསྟན་ལ་འབབས་ནས། དེ་ནས་ནམ་རྒྱུན་ཀི་དེ་ལ་གོ་བ་རྙེད། གོ་བ་དེ་ལ་བརྟེན་པའི་དེ་ལ་ཉམས་ལེན་བྱོས། ལག་ལེན་བཏབས། དེ་དེ་ནས་གོམས་འདྲེས་བཟོ་ཡོང་དུས། དེ་ནས་ད་འོ་ད་དེ་འདྲ་རེད་ཞག་ཟེར་ཡ་ཞིག རང་གིས་རང་ལ་ཚོར་རྒྱུ་ཡོད་པ། འང་གོ་རྒྱུ་ཡོད་པ། དེ་ནས་ཅིག་བྲོ་བ་འདྲ་ཅིག་མྱོང་རྒྱུ་ཡོད་པ་དེ་ངོ་ནས་རེད་ཞག་བསམ་བསམ་ཅིག་དེ་ནང་ནས་རྙེད་རྒྱུ་ཅིག་ཡོད་བ་རེད། དེ་ལ་འགྲེལ་བཤད་ཅིག་ཡོད་བ་རེད། དེ་ལ་འེ་མྱོང་བ་ཟེར་ཀི་ཡོད་བ་རེད། འོ་ད་ལྟ་དེ་ནས་ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོའི་ཁྲིད་དེ་མྱོང་བའི་ཐོག་ནས་བླ་མས་དེ་འདྲས་སྟོན་གིན་ཡོད་བ་རེད། སློབ་མས་དེ་འདྲས་སྒོམ་དགོ་ཀི་ཡོད་བ་རེད། དེ་ཡིན་ཙང་ལོ་མང་པོ་དགོ་བའི་རྒྱུ་མཚན་དེ་རེད། དེ་ནས་དེའི་ལམ་འདི་ག་ལ་གང་ཟག་དབང་པོ་བློ་དོད། དབང་པོའི་བསྐྱེད་དྲག་ལ་བརྟེན་ཏེ་གང་ཟག་ཚུར་བསྡུ་ཐུབ་ན། དེ་ནས་རིམ་བརྒལ་བའི་རིགས། ཐོལ་བརྒལ་པའི་རིགས་དེ་ཚོ་ཡོང་གི་རེད། ད་དེའི་ནང་ལོག་དེ་ནས་ད་ཁོ་ཅིག་གང་ཟག་རབ་ཏུ་ཐར་བའི་རིགས་འདྲ་བོ་ཞིག་ཡིན་ན། དེ་ནས་ཁོ་དེ་ལམ་སང་ཧ་ཡ་གོ་ཐུབ་ཀི་རེད་ལ། རྒྱུད་ལ་མྱོང་བའང་འཆར་ཐུབ་ཀི་རེད། རྒྱུད་ལ་རྟོགས་ཡའང་ཐུབ་ཀི་རེད། དུས་ཚོད་ཐུང་ཐུང་ནང་ལ་བཤད་ཐུབ་ཀི་རེད། རྟོགས་ཐུབ་ཀི་རེད། ད་གང་ཟག་དབང་པོ་འབྲིང་ཞིག་ཡིན་ན། འོ་དེ་ལ་ཅིག་མུ་མཐུད་ནས་སློང་སྦྱོང་ཡུན་རིང་པོ་བྱས་ན། དེ་ནས་མགྱོགས་པོ། དེ་ནས་དེའང་མགྱོགས་པོ་སླེབས་ཐུབ་ཀི་རེད།

ད་དེ་ནས་གང་ཟག་དབང་པོ་ཐ་མ་འདྲ་ཞིག་ཡིན་ན། ཡང་དེ་དང་འདྲ་བོ། ཁོ་རང་ལ་བབས་པའི་བློ་ཡུལ་མང་པོ་ཞིག སློབ་སྦྱོང་མང་པོ་ཞིག་བྱེད་དགོ་ཀི་ཡོད་བ་རེད། ད་སྒོམ་ཀི་སློབ་སྦྱོང་མང་པོ་ཞིག་བྱེད་དགོ་ཀི་རེད། ད་དེ་ཡིན་ཙང་། དེ་ནས་དེའི་འབྲས་བུ་དེའང་དེ་ནས་རབ་ཀི་ཚིག་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ཁོ་རང་རྟོགས་འགྲོ་ཀིན་ཡོད་བ་རེད། དེ་ནས་འབྲིང་དེ་དེ་ནས་ཁོ་རང་མཆི་ཁ་ལ་དེ་ནས་རྟོགས་འགྲོ་ཀི་ཡོད་བ་རེད། མི་སེམས་དེ་རོ་དང་འབྲེལ་འགྲོ་ཀི་རེད། དེ་ནས་གང་ཟག་དབང་པོ་ཐ་མ་ཀིས་བར་རྡོ་ལ་དེ་ནས་གྲོལ་འགྲོ་ཀི་ཡོད་བ་རེད། དེ་ནས་ད་དེ་འདྲ་ཡིན་དུས། དེ་ནས། [inaudible]ཟེར་བ་དེ་དེ་རེད། ད་འདིས་མགྱོགས་པོ། ཚིག་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ལོ་དང་ཟླ་བ་བདུན། ཐུང་ཐུང་ཅིག་ལ་དེ་ནས་[inaudible]རྟོགས་དགོས་པའི་ཐབས་ཤེས་འདྲ་བོ་དེ། ས་ཕྱོགས་འདྲ་བོ་དེ་དེའི་སྐོར་ཡིན་པ་རེད། ད་ཐབས་ལམ་དེ་འདིའི་སྐོར་ལ། གསང་སྔགས་ཀི་ཆོས་དེ་ལ་བསྐྱེད་རིམ་གྱི་ཆོས་རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས། བསྐྱེད་རིམ་རྒྱས་པ། འབྲིང་བ། བསྡུས་པ་དེ་ཚོ་ཡོད་པ་རེད། དེ་ནས་དེ་ཚོ་ལ་ཐོས་བསམ་སྒོམ་གསུམ་བྱེད་དགོ་ཀིན་ཡོད་བ་རེད། དེ་ནས་འོ་དེའི་ནས་ཚར་བ་དང་། དེ་ནས་རྫོགས་རིམ་དེའི་སྐོར་དེ་རེད། རྫོགས་རིམ་སྐོར་དེ་ལ་དེ་ནས་ཆོས་དྲུག་ཁོ་ཚོ་ཡིན་པ་རེད། ད་ཆོས་དྲུག་ནང་ནས་གཙོ་བ་དེ་བར། ཆོས་དྲུག་ནང་ལོག་ལ་བར་རྡོ་དང་འཕོ་བ་གཉིས་ཀ་ཕར་བཞག དེ་ལ་བྱེ་བྲག་བྱེ་བྲག་སློབ་སྦྱོང་ཟེར་ཡ་ཞིག་ཡོད་བ་མ་རེད། གཙོ་བོ་དེ་གཏུམ་མོ་དང་། སྒྱུ་ལུས་དང་། རྨི་ལམ་དང་། འོད་གསལ་དང་། དེ་རྗེས་པོ་དེ་ལ་དེ་ནས་འབྲས་བུ་དེ་མངོན་དུ་མ་འབྱོར་བར་དུ། དེ་ནས། འོ་[inaudible]གོམས་གཤིས་བཟོ་དགོ་བ། སྦྱངས་པ་བྱེད་དགོ་བ། སྒོམ་ཉམས་རྟོགས་གསུམ་བྱེད་དགོ་བ། འོ་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་འོ་ད་ཕེབས་པ་ཡིན་ན། འོ་དེ་ནས་ལམ་མྱུར་དུ། འབྲས་བུ་དེ་དམིགས་བསལ་དེ་ལ་དེ་ག་བཤད་པ་ལྟ་བུ། དེ་ནས་ཚེ་ཕྱི་ཡང། དེ་ནས་བར་རྡོ། འོ་དེ་ནས་འབྲས་བུ་ཐོབ་པར་ཅིག འོ་དེ་ནས་ཐབས་ཤེས་བསྟན་པ་ཡིན་པ་རེད། དེ་ནས་དེ་ཚོའི་སྤྱི་དོན་ངོ་མ་དེ་མཐར་ཐུག་དུས་ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོ་རང་རེད།

ད་ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོའི་གནས་ལུགས་དེ་རྟོགས་འགྲོ་ན། སངས་རྒྱས་ཟེར་གིན་ཡོད་བ་རེད། འོ་ད་དེ་ཡིན་ཙང་། ལམ་གི་རིམ་པ་དང་སྦྱར་པ་ཡིན་ན་ཡང་། ད་ལྟ་བདག་པོ་རིན་པོ་ཆེ་ཀི་དེ་ནས་སྔོན་མ་རང་། བློ་ཆོས་སུ་སོང་ནས། བློ་ཆོས་སུ་འགྲོ་བ། ཆོས་ལམ་དུ་འགྲོ་བ། ལམ་འཕྲུལ་པ་གསལ་བ། ཆོས་ཡེ་ཤེས་སུ་ཆགས་འགྲོ་བ་ཡིན་ན། དེ་ནས་སངས་རྒྱས་སུ་འགྲོ་གིན་ཡོད་བ་རེད། དེ་ཡིན་ཙང་། དེ་ནས་ཐོས་བསམ་སྒོམ་གསུམ་བྱེད་དགོས་པའི་དམིགས་ཡུལ་འདྲ་བོ་གཙོ་བོ་དེ་ཚོ་ལམ་ཀི་རིམ་པ་དེའི་ནང་ལ་འདུས་བསྡད་ཡོད་བ་རེད་ཞུས་ཡ་ཡིན།

So basically we have here um… quite an extensive exposition of what madhyamika actually is. What really…. what madhyamika really means. Um… So although… so let’s start from the very beginning. So, we are talking here about the different stages of the Madhyamika theory and practice, so generally speaking, we have many different thoughts, opinions, views and ideas uh… that, you know, are found in different people around the world. Uh… ee do not agree on so many things such as for instance the… even the… the cosmology or how the world, you know… geography or cosmology, how the world exists. You know, in some Buddhist texts we find the descriptions of the four continents and the eight subcontinents and so on. And that… it does not really accord with the uh… you know, the scient… prevalent scientific view. On the other hand, we can find some common ground as well. Uh… That common ground is uh… found when we look at the very uh… basic essence or the nature of… of what mind is. And I think we can all agree that there is a mind and we could call um… afflicted, the word is klesha in uh… Sanskrit, nyönmongpa (ཉོན་མོངས་པ།) in… in Tibetan. Something that um… something that drives you um… to negativity, to that which is not constructive. So there is that conflicted mind that we experience.

ལགས་སོ།།

There is also a mind that is what we call virtuous or um… pride, positive um… constructive. And then there is also the type of mind that we experience that is neither of those, that is sort of blank or neutral. Um… and when it comes to mahamudra, mahamudra is considered to be the type of mind… it is considered… it is classified as uh… a mind that is virtuous. So when it comes to the mind that is positive, virtuous, or constructive, there is uh… the mind that is um… positive and yet has thoughts, concept… conceptual thoughts. And there is also the non-consensual type of mind that is positive. There is also the one pointed type of mind, uh… laser focused type of mind that is uh… unmovable, unshakable and also um… constructive, positive. Um… That type of mind is described as uh… samadhi, as meditative absorption, and this goes beyond the ordinary conventions of the mundane world. And it is achieved uh… in stages. First uh… what is practiced is what we call shamatha or calm abiding meditation. This sort of trains the muscle of meditation. Then there comes uh… another stage, the vipassana meditation or lhaktong (ལྷག་མཐོང་།) or higher seeing. And from these uh… mahamudra or the great seal uh… practice is derived. Of course, it would be very difficult to talk about the whole entire spectrum of all the stages of this path. But to put it very simply, it comes from the combination of the calm abiding and higher insight meditation.

Uh… here, you… there are several stages uh… such as the un-elaboration, the one pointedness, single taste, and final stages of non-meditation. There are many um… things to distinguish. However, to put it very simply um… shamatha and vipassana actually result in the mahamudra meditation. Mmm… Now, when it comes to mind itself um… when we analyze it from an ordinary point of view, no objective thing such as mind can be found in this system. However, uh…. no… from… this is from the ordinary conceptual point of view. When we look at it from the experiential point of view or from the point of view that goes beyond, there can be found um… this intrinsic presence uh… that is undeniable, and this is uh… this is not uh… this is not uh… questioned, this is not denied, actually in fact the goal of a practitioner is to um… find, recognize, and integrate that um… integrate that understanding or that recognition of this living and cognizant uh… intrinsic awareness, as we can call it. And so there are many different uh… there many different pathways to that. Uh… In Vajrayana Buddhism we often talk about the union or the undi… undivorceable uh… unbreakable bond between what we called skillful means and uh… wisdom. They are always in union. Uh… When it comes to the skillful means path, uh… many of the tantric uh… path or paths lead from that.

This is the uh… this is often associated with what we call the great bliss as well, often even produced in physical body. When it comes to wisdom, the other part of the equation, this is the understanding of shunyata or emptiness and this is ascertained, we call it ten la pappa (གཏན་ལ་ཕབ་པ།), ascertained uh… uh… in the final analysis eh… and once ascertained and internalized in the final analysis, one became… one becomes someone we call sublime, in the language of… in the Indian language it’s called arya, the higher person, is the one who sees um… that truth, that reality. Um.. Only a sublime individual or a Buddha can receive that and uh… you know we… we believe that as an ordinary individual who hasn’t yet ascertained that we do not really see what is called the truth. So the pursuit of that truth, that living experience, that lived experience here in the system the truth is a lived experience that can be actually… uh… yeah, that can be tasted, that can be not only… not only understood intellectually, but actually… but actually lived. Uh… So this is what we’re striving for with the tools of first of all, learning, hearing, then uh… internalizing through meditation, and finally uh… internalizing through contemplation, and then finally completely internalizing with meditation. And uh… this uh… there is a particular way to do it, there is a whole path and there are different… in fact there are different paths, there are different methods depending on the capabilities of a… of a… of a student or an adapt. However, hearing, reflection, and contemplation are the crucial parts here.

Um… So, mahamudra, right, is not only understood as a system to actualize that truth, that lived experience of truth, but also it is seen as the actual way things truly are, the way things are. Uh… It stretches throughout uh… you know, both realities of understanding it or… and not understanding it, whether you understand it or not things are as they are, aren’t they? Uh… But mahamudra it stretches throughout what we call samsara, uh… the cycle of, you know, uh… existence, and nirvana, that which goes beyond. Mahamudra exce… extends throughout them all. However, through hearing, meditation, and contemplation we first uh… get what is called an intellectual understanding, a rough idea, a mental image, eh… and we apply that uh… and familiarize ourselves with that or an adept does that through uh… through meditation, until you ascertain it and get a certain taste. You get a certain… you get some… you get um… yeah, we can use the word certainty. You get uh… you get really convinced or you get certainty that this… that this… that what you have understood really touches the reality, really uh… has its reflections in reality. And then as you fully internalize that uh… with experiences on the path then you finally reach what we call tokpa (རྟོགས་པ།). That is actual realization, that is… that is yeshé (ཡེ་ཤེས།). So, this is… these are the stages and they would look differently from points of view of um… different individuals. We usually talk about three types of individuals: those who are uh… who have the sharpest faculties. For them, the process of understanding and then experiencing and finally truly realizing, it’s uh… it’s very fast. They can often get things immediately. Those are rare.

Then for those of middling capacity, um… they need a little more of um… a gradual path. They… they need to go through many different stages of hearing this actual meditation, and as they apply themselves eh… properly they also can achieve it fairly fastly, fairly… fairly quickly, pretty fast. And eventually we have those who are called the le… the… the individuals of the lesser capacity, for whatever reason, and they need to meditate uh… for longer periods of time and they need to study much more. And then when it comes to the result, uh… the result is… is… is the same, is the actualization of… of that uh… you know, living experience or that truth, that underlying uh… nature of reality or the nature of mind. The best individuals can achieve it in a single lifetime uh… in our system. The uh… middling individuals achieve in the… at the moment of death, we called it the bardo (བར་དོ།) or the intermediate stage of dying. The intermediate because it is between two lifetimes, between this and the next. And then, finally those of the lesser capacity can achieve it in different um… um… cause there is not only one bardo, there are many different bardos, like the bardo of ultimate reality, the bardo of becoming, and so on. So they achieve it in subsequent uh… intermediate states. This is the system. Uh… On the uh… path of skillful means, we have… on the second path of skillful means is the Vajrayana, the sec. or as we call it the secret Mantrayana, right? With all… as we’ve been talking about, all the creativity of the uh… generation stage, kyerim (བསྐྱེད་རིམ།), where we have the extensive uh… less extensive and simple uh… ways in which to generate uh… what we call a pure um… perception.

And then we have the completion stage. Uh… we have the completion stage with characteristics as… uh… and without characteristics. The second one being uh… you know, silent meditation. The completion stage with characteristics is what we call the six dharmas or the six yogas of um… of Naropa. And uh… apart from the here in Bhutan, apart from practicing um… the uh… when it comes to this discussion, leaving aside powa (འཕོ་བ།) and bardo, we mainly focus on the practice of the inner heat, the practice of the uh… clear light, the practice of the yoga of dream states, and the illusory body. Those are the… those are the, you know, main practices. This can also be achieved in a… in a single lifetime. This can also can lead to the achievement of a result in a single lifetime. So again, mahamudra aims at achieving unity with the true nature of… of how things are. You know, we align our being with the way things truly are and this obviously implies the uh… notion that the way we see things, we see reality, we experience reality right now is through a lens or through a prism of… of, you know, of ignorance. And the way to remove that ignorance is not only through studying intellectually, but also through action, through applying this theory in practice. And then Rinpoché quoted um… a text by uh… by Gampopa (སྒམ་པོ་པ།). It’s like the text of a prayer that uh… you know, delineates the aim of a practitioner, that first of all the mind has to turn to the dharma, the mind has to be interested in eh… in this path. And eventually uh… the, you know, what we call, primordial wisdom or knowledge about the way things truly are, is going to dawn in your mind, or in the mind of an adept practitioner in a real way uh… not just as a theory. This is it.

དགོངས་དག་རིན་པོ་ཆེ་ལགས། ང་དིས་སི་མང་པོ་བཤད་ཡིན། ད་ཡིན་ན། ཁ་ཤས་ཤིག་དིས་སི་འགྲེལ་བཤད་བརྒྱབ་ན་མ་གཏོགས། ཁོ་ཚོ། སྤྱིར་བཏང་ཧ་གོ་ཞིག་ཡོད་བ་མ་རེད་བ།

རེད་རེད། ད་དེ་ཡག་པོ་རེད། ད་འགྲེལ་བཤད་གང་བརྒྱབ་བརྒྱབ། ད་དེ་ཡག་པོ་རེད།

ལགས་སོ།།

དེ་ནས། ད་ག་གསན་ཐུབ་ཀི་འདུག་ཝེ།

འོ་ཡ། ད་གས་མ་རའེ་ཡ་(Maria) ཚན་རིག་པ་དེ་ཚོ་ཀིས་སེམས་དེ་ཀླད་པའི་ནང་ལ་ཡོད་པ་རེད་ཟེར་ཡ་དེ། ཕྱོགས་གཅིག་ནས་བདེན་པ་རེད་ཟེར་ཡ་ཡིན། ག་རེ་རེད་ཟེར་ན། དེ་ང་རང་ཚོ་གསང་སྔགས་ཀི་ནང་ལ། སེམས་ཅན་དེ་ཚོའི་སྣང་བ་ལ་གནས་སྐབས་བཞི་ཡོད་བ་རེད། དེ་ནས་གནས་སྐབས་བཞི་པོ་སྟེ། སད་པའི་གནས་སྐབས། དེ་ནས་གཉིད་འཐུག་གི་གནས་སྐབས། རྨི་ལམ་ཀི་གནས་སྐབས། སྙོམས་འཇུག་གི་གནས་སྐབས་ཟེར་གནས་སྐབས་བཞི་འཆར་རྒྱུ་ཞིག་འདུག་བ།

ལགས་ཨང་།

ད་དེ་ནས་གནས་སྐབས་བཞི་ཆགས་ས་དེ། དེ་ནས་ཁོ་རང་ད་ལྟ་གསང་སྔགས་ཀྱི་ནང་ནས། དེ་ནས་རྒྱས་བསྡུས་གཉིས་ཀྱི་ནང་ནས་རྫོགས་རིམ། དེ་ཚོ་ནང་ལ་གསུང་ཡོང་དུས་ལ། རྫོགས་རིམ། ལྷག་པར་དུ་རྫོགས་རིམ་རྩ་རླུང་གི་སྐབས་སུ། གཏུམ་མོ་རྩ་རླུང་གི་སྐབས་སུ། དེ་ནས་ད་ལྟ་ང་རང་ཚོ་སད་པའི་གནས་སྐབས་ཟེར་ཡ་དེ། དེ་ནས་གཉིད་ཤོར་ནས། གཉིད་མ་ཁུག་གི་བར་དུ་ལ་སྣང་བ་སད་པའི་གནས་སྐབས་ཡིན་གསུངས་བ་རེད། དེའི་རྗེས་སུ། ང་རང་ཚོ་སེམས་དེ་དེ་ནས་དཔྲལ་བའི་འཁོར་ལོ་ནང་ལ་བསྡད་སྡོད་ཀིན་ཡོད་ཟེར། དེ་ནས་མར་གཉིད་ཁུག་འགྲོ་དུས། དེ་ནས་གཉིད་འཐུག་འགྲོ་དུས། དེ་ནས་གཉིད་འཐུག་ཟེར་ཡ་ཅིག་འདུག་བ། དེ་ནས་ཅི་ཡང་མ་མཐོང་བའི་སྐབས་དེ་ལ། དེ་ནས་ཅིག་དྲན་མེད་འདྲ་བོ་ཞིག་འགྲོ་ཀིན་འདུག་བ། དེ་གཉིད་འཐུག་ཀི་ཡོད་བ་རེད། འདིའི་སྐབས་སུ་སེམས་དེ་ནས་སྙིང་ག་ལ་ཡོད་ཟེར། འོ་ད་དེ་ནས། འོ་དེ་ནས་གཉིད་འཐུག་དེ་ཕར་ཡོལ་ནས། དེ་ནས་རྨི་ལམ་མཐོང་བསྡད་ཀིན་འདུག་བ། རྨི་ལམ་དེ་ལ་སྣང་བ་འདྲ་མིན་འདྲ་ཤར་བའི་སྐབས་སུ་དེ་ནི་རྨི་ལམ་གྱི་གནས་སྐབས་ཡིན་པ་རེད། འདིའི་སྐབས་སུ་དེ་ནས་སེམས་དེ་མགྲིན་པ་ལ་གནས་བསྡད་ཀིན་ཡོད། ད་དེ་ནས་སྙོམས་མཇུག་གི་གནས་སྐབས་སུ་ཟེར་བ་དེ། [inaudible]སྙོམས་འཇུག་གི་གནས་སྐབས་རེད། དེ་ནས་སེམས་དེའང་སྤྱི་བོ་ཀི་འཁོར་ལོ་གནས་བསྡད་ཀིན་ཡོད། ད་དེ་སེམས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་བཞི་པ་དེ་གནས་པའི་སྐབས་དང་བསྟུན་ནས་དེ་ནས་སྣང་པ་བཞི་བོ་དེ་ཆགས་ཀིན་ཡོད་ཅེས་གསུངས་འདུག་བ། ད་དེ་ནས་སྣང་པ་བཞི་བོ་དེ་ག་པར་འཆར་བ་ཡིན་ན་ཡང་། འཆར་བྱེད་དེ་ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོ་དེ་ལས་ཡོལ་བ་ཞིག་མེད་བ་རེད། དེ་ནས་དེ་ཡིན་ཙང་། དེ་ནས་འདིའི་བཞི་ལ་བསྟུན་པའི་དེ་ནས་གདམས་ངག་ཀྱང་བཞི་ཡོད་བ་རེད། གདམས་ངག་བཞི་སྟེ་དེ་ནས་འོ་གནས་སྐབས་མཐུན་པའི་ཉམས་ཚོར་བླངས་པ་ཡིན་ན། དེ་ནས་བརྟེན་ཏེ། དེ་ནས་འཁོར་ལོ་རེ་རེ་ལ་འབྲས་བུ་རེ་རེ་དེ་ནས་ཡིད་ལ་རྟོགས་རྒྱུ་ཡོད་བ། ལམ་དེ་ལ་བརྟེན་པའི་འབྲས་བུ་ཐོབ་རྒྱུ་ཡོད་བ་དེ་གསུངས་རྒྱུ་ཡོད་བ་རེད།

འོ་ད་དེ་འདྲས་རེད། དེ་ཡིན་ཙང་། དེ་ནས་ང་རང་ཚོ་དེ་ནས་བཤད་པ་དེའང་དེ་ནས་ཕྱོགས་གཅིག་ནས་དེ་ནས་ཁོ་རང་བདེན་པ་འདྲ་ཞིག་ཡོད་བ་རེད། ཡིན་ན་ཡང་ང་རང་ཚོ་ཀིས་ཀླད་པ་གཅིག་པོ་ལ་བརྟེན་ནས་ཆོས་ནང་ལ། ཆོས་དེ་ཚོ་ལ་གཟུགས་པོ་ནང་ལ་རྩ་དེར་བརྟེན་ནས་འཁོར་ལོ་དེ་ཡོད། འཁོར་ལོ་དེར་བརྟེན་ནས་སེམས་གནས་ཡོད། སེམས་གནས་དེ་ལ་བརྟེན་པའི་སྣང་བ་བཞི་འཆར་རྒྱུ་ཡོད། སྣང་བ་བཞི་ལ་བརྟེན་པའི་དེ་ནས་གདངས་ངག་དེ་འདྲས་བསྒོམ་པ་ཡིན་ན། དེ་ནས་དེ་ལ་བརྟེན་པའི་དེ་ནས་ཁོ་རང་། སྐབས་ཐོག་དང་མཐུན་པའི་དེ་ནས་ལམ་ཀི་འབྲས་བུ་དེ་དེ་ནས་ཐུག་རྒྱུ་ཡོད་བ་གསུངས་བསྡད་ཡོད་བ་རེད། འབྲས་བུ་དེའང་མཐར་ཐུག་པས། དེ་ནས་ཁོ་རང་སྐུ་གཞི་དེ་དེ་ནས་འབྲས་བུ་ཐོབ་ཀིན་ཡོད་བ་རེད། དེ་དེ་འདྲས་འདྲ་བོ་ཞིག་ཞུས་ཡ་ཡིན།

རིན་པོ་ཆེ་ལ། ད་རྨི་ལམ་གྱི་སྐབས་སུ་དེས་སེམས་དེ་ག་བ་གནས་ཀིན་ཡོད་ན། དེ་ང་དིས་སི་ཡག་པོ་གོ་མ་སོང་། གཞན་དག་ཚང་མ་གོ་སོང་།

འོ་རྨི་ལམ་གྱི་སྐབས་སུ། རྨི་ལམ་གྱི་སྐབས་སུ་ཡིན་པ། རྨི་ལམ་གྱི་སྐབས་སུ་མགྲིན་པ་ལ་གནས་ཀིན་ཡོད་བ་རེད།

མགྲིན་པ་ལ་ཨེ། འེ་ལགས་སོ་ལགས་སོ།

འོ། བཞི་ཡོད་བ་རེད། སྤྱི་བོ། མགྲིན་པ། སྙིང་ག དཔྲལ་བ། བཞི་ཡོད་བ་རེད།

ལགས་སོ། While explaining to Rinpoché the uh… types of scientists we… we have on the panel today and I obviously mentioned neuroscience, and then you know to even make uh… you know, to even to communicate that idea to him I had to mention that there is this idea in, you know, Western um… science that the mind and the brain or you know the nervous system and the… and the mind are the same thing. And obviously the center of the nervous system being the brain in the head, you know, it peaked Rinpoché’s interest, because uh… obviously this is uh… another culture gap there. In Asia and in Buddhist philosophy we often talk about the mind as residing in the heart. But Rinpoché picked up on that idea and he says that he actually said that from one point of view, mind being linked to the brain is very accurate because in the mahamudra system or in the maha… secret Mantrayana, the Vajrayana system we delineate four different states, there are four different states of being we can experience uh… as beings, any beings. The one is uh… the occasional of being awake, one is the occasional of being uh… in deep sleep, the one is the REM, the rapid eye movement state of dreaming, and one is called nyomjuk (སྙོམས་འཇུག) which is like the um… can sometimes be translated as blissful equilibrium. Sometimes the moments such as orgasm are associated with it or sometimes moments of meditation. Anyway, uh… in the generation stage uh… especially in completion stage practices of Mantrayana, uh… and more particularly in the system of the uh… of tummo, the generating the inner heat through the um… you know, through the… through the practices related to channels and the energy centers in our body that we called it chakras.

We uh… actually see the mind as residing in different parts of the physical body on those different occasions, related to those four different occasions. So for instance, in deep sleep, the um… um… So, it is said that on the occasion of being awake, our mind is said to reside in uh… pretty much the center of our body, that would be somewhere around the navel. Maybe something the Japanese call the hara, right? Then, on the occasion of uh… deep sleep, uh… when there is no dreams, the mind is said to reside in the uh… heart. And while dreams appear, the mind is said to reside in uh… the throat, this is all related to the chakras, the energy centers or, sort of, the energy meridians in the body. And then finally, on the occasion of that um… equilibrium or blissful equilibrium, the mind is said to reside in the head, or the chakra on top of the head. So this relates to uh… what you talk about in, you know, sort of neuroscience about, you know, the brain being the center of mind, and so on. Uh… but this has to do with living experience, it’s not just theoretical it actually applies to uh… lived experience of an adept and can be, you know, can be also observed in certain ways if you’re on the path. Um… So, there’s not just one way of seeing things uh…, you know, we can always find perhaps common ground. Um… in any case, uh… those are used or utilize the system of seeing, you know, or… or… or the system presuming the existence of the energy channels, the energy meridians in the body has an aim:

and that is the to produce the result that we are looking for. And that result can uh… eventually uh… you know, be achieved by a practitioner and this result is what we call the four dimensions of being or the four kayas. And perhaps this is some… this is a very large topic that we would need to… we are not going to go into it now. But uh… yeah, everything that we talked about here is not just theoretical, it’s actually supposed to produce tangible results.

Okay, thank you for very, very interesting explanation and um… I just… I, first of all, I really welcome any questions or just from… from our panelist audience, just uh… send me or raise your hand. But, I just want to ask about these um… six yoga Naropa tummo, clear light, and dream states practices because, first of all, they’re so unique and I just wanted to ask how long it takes to… to learn them? You know, like two three-years retreats, three three-years retreats? Because it’s probably very difficult, you know, to master these practices. And how Rinpoché… there was this question before, um… asked, how Rinpoché decides, you know, who can actually learn these practices, or who cannot? So if there is any kind of individualized instruction? Okay, these monk or nun cannot go through these like six yoga Naropa, but those uh… can go. So, how these decisions are make, who… who learn these practices, and who don’t learn these practices, and how long it takes actually even to master such, you know, such difficult practices?

ད་རིན་པོ་ཆེ་ལ་དྲི་བ་ཞིག་ཞུ་ཡ་ལ། ང་ཚོ་ནཱ་རོ་ཆོས་དྲུག་ཡོད་བ་ར། ནཱ་རོ་ཆོས་དྲུག་དེ་ཚང་མ་མངོན་དུ་གྱུར་ཡ་ལ་ཕལ་ཆེར་དིས་སི་ཡུན་རིང་པོ་འགོར་ཡ་རེད་བ། ཕལ་ཆེར་ཡུན་རིང་པོ་འགོར་ས་རེད་བ། ད་རིན་པོ་ཆེ་ཀི་ཕལ་ཆེར་རབ་འབྲིང་ཐ་གསུམ་ཀི། གང་ཟག་རབ་འབྲིང་ཐ་གསུམ་གྱི་སྐོར་ལ་གསུངས་ཚར་རེད། ཡིན་ན་ཡང་། མོ་རང་གཅིག་བྱས་ན་ཡག་པོ་ཅིག་གོ་ཡོད་ས་མ་རེད། ད་ཡིན་ན་ཡང་། མོ་རང་དྲི་བ་ཞུ་ཡ་ལ། ཆ་ཚང་། ནཱ་རོ་ཆོས་དྲུག་ཆ་ཚང་ཚང་ཡ་ལ། སྒྲུབ་ཡ་ལ། མངོན་དུ་གྱུར་ཡ་ལ་ད་ལོ་གསུམ་ཕྱོགས་གསུམ་ལ་ད་ཕལ་ཆེར་གཉིས་འགོར་ཀི་ཡོད་ན། གསུམ་འགོར་ཀི་ཡོད་ན། གཅིག འུ་ནས་ག་རེ་ཟེར། དུས་ཚོད་ག་ཚོད་འགོར་ཀི་རེད། གཅིག་དེ་རིན་པོ་ཆེ་ཡིས་ག་རེ་ཟེར། མི་དེ་ཚོ་ག་རེ་ག་རེ་གནང་གིན་ཡོད་ན། ཕལ་ཆེར་ཆ་རྐྱེན་ག་རེ་ག་རེ་ཚང་དགོ་ཀི་ཡོད་བ་རེད། དེའི་མགོ་བཙུགས་ཡ་ལ་ཆ་རྐྱེན་ག་རེ་ག་རེ་ཚང་དགོ་ཀི་ཡོད་བ་རེད། མི་ཁ་ཤས་ཤིག་གིས་བྱས་ཆོག་པ་ཡོད་བ་རེད། མི་ཁ་ཤས་ཤིག་གིས་བྱས་མ་ཆོག་པ་ཡོད་བ་རེད། མི་ཁ་ཤས་དེ་ད་ལྟ་དེའི་ནང་བཞིན་ཉམས་ལེན་རན་སོང་རན་མ་སོང་། རིན་པོ་ཆེ་ཡིས་ག་རེ་མཁྱེན་ཀི་ཡོད་ན་ལ།

འོ་ཡ། བསྒྱུར་བ་དེ་ཚོའི་ཚིག་རྗེས་མ་དེ་ཚོ་ཡག་པོ་གོ་མ་སོང་།

ཨ་ལེ། དཔེར་ན་རེད་བ། མི་ཁ་ཤས་ཤིག་ལ་ནཱ་རོ་ཆོས་དྲུག་དེ་ད་ལྟ་ཉམས་ལེན་བྱེད་ཡ་ལ་རན་སོང་རན་མ་སོང་བ་དེ་རིན་པོ་ཆེ་ག་འདྲས་སུ་མཁྱེན་གིན་ཡོད་ན་ལགས། དེ་ནས་ཁ་ཤས་ཤིག་ད་ལྟ་ཕལ་ཆེར་རན་མ་སོང་བ། དང་པོ་ཆ་རྐྱེན་ཚང་དགོ་ཀི་ཡོད་བ་རེད། སྔོན་འགྲོ་ཡིན་ན་འདྲ། ག་རེ་ཟེར་དགོ་ཀི་རེད། བསྐྱེད་རིམ་ཡིན་ན་འདྲ།

ད་དེ། ནཱ་རོ་ཆོས་དྲུག་ལ་ག་རེ་ཚང་དགོ་ཀི་རེད་ཟེར་ན། ད་ནཱ་རོ་ཆོས་དྲུག་གི་སྔོན་དུ་དེ་ནས་ཁོ་རང་བསྐྱེད་རིམ་དེ་འགྲོ་དགོ་ཀི་ཡོད་བ་རེད། རབ་བྱུང་ན་བསྐྱེད་རིམ་རྒྱས་པ། དེ་ནས་འབྲིང་བོ། དེ་ནས་བསྡུས་པ། དེ་ནས་ཤིན་ཏུ་བསྡུས་པ་ཟེར་ནས། དེ་ནས་ཁོ་རང་བསྐྱེད་རིམ་གྱི་གཞུང་དེ་ཚོ་འགྲོ་དགོ་ཀི་ཡོད་བ་རེད། བསྐྱེད་རིམ་གྱི་སྔོན་དུ་ག་རེ་འགྲོ་དགོ་ཀི་ཡོད་བ་རེད་ཟེར་ན། དེ་ནས་མདོ་ལྟེ་གནས་གསུམ་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱས་ཡ་དང་། ལྷ་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ལ་སློབ་སྦྱོང་ཆེ་དགོ་ཀི་ཡོད་བ་རེད། གཞུང་དེ་རེད། དེ་གའི་སྔོན་དུ་ལ་ག་རེ་འགྲོ་དགོ་ཀི་རེད་ཟེར་ན། དེ་ནས་ཅིག་ཉམས་ལེན་བྱེད་ཡོང་དུས། དེ་ནས་ང་ཚོ་དེ་འོ་སྔོན་ལ་གསུངས་པ་ལྟར་དུ་སྐྱེས་བུ་གསུམ་ཀི་ལམ་གྱི་རིམ་པ་ལྟར་དུ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་དགོ་ཀི་ཡོད་བ་རེད། ཉམས་ལེན་བྱེད་དགོ་ཀི་རེད། ངོ་ཤེས་དགོ་ཀི་ཡོད་བ་རེད། ལམ་གྱི་རིམ་པ་དེ་ཚོ་འདིའི་འདིའི་སྐབས་སུ་འདི་ཡིན་ཟེར་བའི་ལམ་གྱི་རིམ་པ་དེ་ཚོ་ངོ་ཤེས་དགོ་ཀོ་ཡོད་བ་རེད། དེ་ངོ་། ངོ་སྤྲོད་མཁན་གྱིས་ངོ་སྤྲོད་བྱེད་དེ་ངོ་སྤྲོད་པར་མ་བྱས་པ་ཡིན་ན། དེ་ནས་ཅིག་ཕྱི་པ་ནང་པ་ཀི་ཁྱད་པར་ཡང་ཧ་གོ་ཀི་མ་རེད། ཐེག་པ་ཐེག་ཆེན་ཀི་ཁྱད་པར་ཡང་ཧ་གོ་ཀི་མ་རེད། དེ་ནས་མདོ་སྔགས་ཀི་ཁྱད་པར་ཡང་ཧ་གོ་ཀི་མ་རེད། དེ་ཧ་མ་གོ་ན་དེ་ནས་དེ་ལ་བརྟེན་པ་ཀིས་དེ་ནས་ཅིག་ལམ་འགལ་བ་དང་འཕྲུལ་པ་མང་པོ་ཡོང་བསྡད་ཀི་རེད། འོ་ད་དེ་སྤྱིར་བཏང་གི་ལམ་ཀི་རིམ་པ་དེ་འདྲ་རེད། དེ་ནས་ལྷག་པར་དུ་དེ་ནས་ནཱ་རོ་ཆོས་དྲུག་དེའི་སྐབས་སུ་ལ། དེ་ནས་དུས་ཚོད་འདྲ་བོ་དེ། ད་ལྟ་ཡོངས་དུ་གྲགས་པ་དེ་བློ་གསུམ་ཐོས་གསུམ་ཅིག་ཟེར་ནས་སྐད་གྲགས་འདྲ་ཅིག་ཡོད་བསྡད་པ་དེ། དེ་ནས་གཙོ་བོ་དེ་བསྐྱེད་རིམ་དང་དེ་ཚོ་ལ་ལོ་ཚད་བཞག་ཡོད་བ་མ་རེད། གཏན་འཁེལ་ཞིག འོ་ཁོ་རང་གིས་རང་གིས་དེ་ནས་ཅིག་ལོ་དང་ཟླ་བ་ག་ཚོད་སྒྲུབ་སྒྲུབ་རེད། འོ་ད་རབ་རྟགས་ཀི་བསྙེན་པ་བསྒྲིགས། དེ་ནས་བསྡུས་ཀི་བསྙེན་པ། འོ་ད་ཐ་མ་དང་འབྲིང་གི་བསྙེན་པ་དེ་འདྲས་གསུངས་བསྡད་ཡོད་བ་རེད། དེ་ཚོ་ལ་གཅིག་གཅིག་ངེས་པར་དུ་གསུངས་ཡོད་བ་མ་རེད།

དེ་ནས་རྫོགས་རིམ་ཆོས་དྲུག་འདྲ་བོ་ཞིག་ཡིན་ན་ལ། དེའི་ནང་ནས་ཆོས་དྲུག་པོ་ཆ་ཚང་བསྡོམས་བརྒྱབ་པ་མ་རེད། དེའི་ནང་ནས་གཙོ་བོ་བཤད་ས་རྩ་རླུང་དེ། གཏུམ་མོ་དེའི་ནང་ལ་རྩ་རླུང་བཤད་པ་རེད། རྩ་དང་། རླུང་དང་། ཐིག་ལེ་གསུམ་དེ་གའི་ཉམས་ལེན་དེ་གཙོ་བཏོན་ནས་བཤད་པ་རེད། དེ་ཡིན་ཙང་། དེ་ནས་སྒྲུབ་པ་དེ་ཚོ་ལ། སྔགས་ཀི་དྲུག་པ། ཕྱི་དྲུག ནང་དྲུག གསང་དྲུག་ཟེར་བ་ཡོང་གི་རེད། དེ་ཡིན་ཙང་། དེ་ནས་ཅིག་ནཱ་རོ་ཆོས་དྲུག་དེ་ཚོ་དེ་ནས་ནང་དྲུག་རེད། ད་ནང་དྲུག་ནང་ནས་དེ་ནས་ཁོ་རང་ང་རང་ཚོ་སེམས་བསྐྱེད་ཀྱི་སེམས་དེ་གཟུགས་པོ་ནང་ལ་རྩ་དང་། རླུང་དང་། ཐིག་ལེ་གསུམ་པོ་རང་བཞིན་ཀི་ཡོད་བ། ད་རྩ་དང་། རླུང་དང་། ཐིག་ལེ་གསུམ་པོ་འདི་ལ་དེ་ནས་ཁོ་རང་གནས་ཚུལ་དང་མཐུན་པ། རྒྱུད་ཀའི་དགོངས་པ་ལྟར་དུ་གསུངས་བཞག་ཡོད་པ་དེ་མན་ངག མན་ངག་གིས་ཚུར་ཉམས་ལེན་བྱེད་ཡོང་དུས། དེ་ནས་ཁོ་རང་དུས་ཚོད་འདྲ་བོ་དེ། དེ་ནས་ལོ་གསུམ་གྱི་ནང་ལ་ཏག་ཏག་དེ་ནས་རྡོ་རྗེ་འཆང་གི་གོ་འཕངས་ཐོབ་ཐུབ་ཟེར། དེ་ཡང་སྔོན་མ་དེ་གང་ཟག་[inaudible]ཅིག་མ་ཡིན་པ། སོ་སོར་སྐྱེ་བོ་གང་ཟག་ཅིག་གིས་དེ་ནས་ཁོ་རང་ཚུལ་དང་མཐུན་པ་ཅིག ཐིག་ལེ་དང་འབད་པ་ཅིག དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ཐོས་བསམ་སྒོམ་གསུམ། ལྷག་པར་དུ་གཏུམ་མོ་ཀི་ཉམས་ལེན་དེ་དངོས་སུ་ཁོར་ཡུག་དང་ཉམས་ལེན་བྱས་པ་ཡིན་ན། ལོ་གསུམ་གྱི་ནང་ལ་དེ་ནས་ངེས་པར་དུ་སངས་རྒྱས་ཞེས་རྒྱུད་ཀྱི་དགོངས་པ་རེད། རྡོ་རྗེ་འཆང་གི་རྒྱུད་ནང་ལ་དེ་འདྲ་གསུངས་བསྡད་ཡོད་བ་རེད། འདི་ག་རེ་རེད་ཟེར་ན། འདི་ང་རང་ཚོ་དེ་ཕྱི་རོལ་གྱི་དུས་ཚོད་འདུག་བ། དུས་ཚོད་དེ་དང་བསྟུན་པའི་དེ་ནས་བབས་པའི་ཉམས་ལེན་བྱས་པ་ཡིན་ན། ཁོ་ཆུ་ཚོད་ཉི་ཤུ་རྩ་བཞིའི་ནང་ལ་གནམ་ས་རུབ་ཡ་དང་། གནམ་ཁར། གནམ་ལངས་ཡ་དེ་ཁོ་དུས་ཚོད་ཏག་ཏག་ཡོད་བ་རེད། དེ་དང་འདྲ་བའི་ཉམས་ལེན་དེ། དེ་ནས་ང་རང་ཅིག འོ་ཐ་མར། ཐ་མ་དེ་གའི་རླུང་། ཐ་མ་དེ་གའི་ཐིག་ལེ་དེ་ཚོ། འོ་དེ་ནས་སྐུ་གསུང་ཐུགས་ལ་ཕར་བསྒྱུར་ཐུབ་ཀིན་ཡོད་བ་རེད།

འོ་དེ་ནས་དེ་ཡིན་ཙང་། དེ་ནས་ཞིབ་ཆ་དེ་འདྲས་བཤད་ན། དེ་ནས་ང་རང་ཚོ་ཀིས་ལུས་རླུང་ཉི་ཁྲི་ཆིག་སྟོང་ཟེར་བ་འདྲ་ཞག་ཡོད་བ་རེད། དུས་རྟག་པར་རྒྱུན་དུ། ག་རེ་ཟེར་དགོ་གི་རེད། ང་རང་ཚོ་འགྲོ་བ་མི་འདྲ་བོ་གཅིག་ལ་ཆ་བཞག་པ་ཡིན་ན། མི་དེའི་གཟུགས་པོ་ལ་ནད་གཞི་གང་ཡང་མེད་པ། གཟུགས་པོ་ཐང་པོ་ཡོད་པ་གཅིག དེ་ནས་ཁོ་རང་གི་དབུགས་དེ། གཟུགས་པོ་ནང་གི་དབུགས་དེ་ཕར་འགྲོ་ཚུར་ཡོང་ནས་གྲངས་རྩིས་ཤིག་ཅིག་བརྒྱབ་བཞག་ན། ཉིན་ཞག་གཅིག་ལ་མིའི་དབུགས་ཉི་ཁྲི་ཆིག་སྟོང་དྲུག་བརྒྱ་རྩ་བ་ཉི་ཤུ་རྩ་ལྔ་དེ་རྡོ་རྗེ་འཆང་གི་རྒྱུད་ནང་ལ་དེ་འདྲ་གསུངས་ཡོད་བ་རེད། དེ་ནས་ཉི་ཁྲི་ཆིག་སྟོང་དྲུག་བརྒྱ་རྩ་བ་ཉི་ཤུ་རྩ་ལྔ་པོ་དེ་གཏུམ་མོ་རླུང་སྒོམ་ནས། རླུང་རྒྱག་སྟངས་བརྒྱ་དང་བརྒྱད། གྲངས་རྩིས་དེ་འདྲས་བྱས་ནས་སྒོམ་རྒྱུ་དེ་ལ་ཁོ་རང་དེ་འདྲ་ཅིག་ཡིན་པ་དེ་ལ། དེ་ནས་ཉིན་མ་གཅིག་ལ་ཁོ་རང་མཐུན་དྲུག་རེད། རབ་དྲུག་རེད། འབྲིང་བཞི་རེད། འོ་དེ་ལྟར་ཐ་མ་གསུམ་རེད། དེ་ནས་མ་ཤེས་བར་དུ་ཉིན་མ་རྟག་པར་རེ་སྒོམ་སྒྲུབ་བྱས་ནས་རླུང་དེ་སྦྱངས་པ་དེ་བྱེད་ཐུབ་པ་ཡིན་ན། དེ་ནས་ལོ་གསུམ་གྱི་ནང་ལ། ལུས་རླུང་ཉི་ཁྲི་ཆིག་སྟོང་དེ་ཉི་ཁྲི་བཞི་སྟོང་ལ་ཕར་བསྒྱུར་ཐུབ་ཀིན་ཡོད་གསུངས་ཡོད་པ་རེད། ད་དེ་ནས་རླུང་དེ་ཕར་བསྒྱུར་ཐུབ་པ་ཡིན་ན། དེ་ནས་གང་ཟག་རྣལ་འབྱོར་པ་དེ་ཉམས་ལེན་བྱེད་མཁན་དེ་ཕོ་མོ་སུ་ཡིན་ན་ཡང་དེ་དེ་ནས་རྡོ་རྗེ་འཆང་གི་གོ་འཕངས་དེ་ཐོབ་འགྲོ་ཀི་ཡོད། དེ་ནས་ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོའི་རྒྱུད་ལ་རྟོགས་འགྲོ་ཀི་ཡོད། གཏུམ་མོ་དེ་ལ་ཕྱི་ཡི་གཏུམ་མོ། ནང་གི་གཏུམ་མོ།གསང་བའི་གཏུམ་མོ་ཟེར་བ། གསང་བའི་གཏུམ་མོ་དེ་ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོ་རྟོགས་པོའི་གཏུམ་མོ་ཡང་ཟེར། གསང་བའི་གཏུམ་མོ་དེ་རྒྱུད་ལ་རྟོགས་འགྲོ་ཀི་ཡོད། ལུས་རླུང་ངེས་ཅན་ཆིག་སྟོང་དེ་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་རླུང་ལ་བསྒྱུར་མ་ཐག་ཏུ་དེ་ནས་[inaudible]སེམས་རྣམ་པར་རྟོགས་པ་དེ་དག་ཐམས་ཅན་མཁྱེན་པའི་ཕྱག་རྒྱ་ཆེན་པོ་དེ་ལ་འགྱུར་འགྲོ་དགོ་གི་ཡོད་བ་རེད།

འོ་ད་དེ་ཡིན་ཙང་། དེ་ནས་དེ་བྱེད་ལུགས་ལ་ད་ཉམས་ལེན་ངོས་འཛིན་སྒོམ་ལེན་བྱེད་ཐུབ་ཡ་དེ་དཀའ་ལས་ཁག་པོ་རེད་དེ། ཡིན་ན་ཡང་། དེ་འདྲ་བོ་ཀི་དེ་ཁོ་རང་གིས་སྔོན་མ་ནས་དེ་ནས་ཅིག་རྒྱལ་བ་དགོངས་བརྒྱུད་ཀྱི་དགོངས་པ་ལྟར་དུ་ཕྱག་ཆེན་དེ་ལོ་གསུམ་ཕྱོགས་གསུམ་གྱི་རྟོགས་པ་ཐོབ་ན་ཡང་། མ་ཐོབ་ན་ཡང་འདྲ། དེ་འདྲས་ཅིག་ཡིད་ཆེས་ཙམ་བྱས་ཏེ་དེ་འདྲས་བྱེད་ཀི་ཡོད་བ་རེད། འོ་ད་བྱེད་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་འདྲ་བོ་དེ་རེད། དེ་རེད། འོ་ད། ལོ་གསུམ་འགྲོ་དགོ་བའི་རྒྱུ་མཚན་འདྲ་བོ་དེ་གཙོ་དོན་འདི་རེད། རྒྱུ་རྐྱེན་ངོ་མ་དེ།

ལགས་སོ། So, you asked about the um… how long it takes, right? Well, and also you asked about the prerequisites for practice, what… what… what is… what does the adept do in order to prepare themselves uh… for mahamudra practice, right? Um, and for the six yogas of Naropa practices. Well, the uh… prerequisites is the practice of generation stage, right. This is the visualizations and mantra repetitions, and so on, on the Vajrayana path. And it is done in four different manners: in an extensive manner uh… in an elaborated manner, in a middling manner, and a non-extensive, and a very non-extensive or a very simple manner. And before that is done uh… the… the theory of this practice has to be studied. Anyways, even before that is done, the general theory of the… of the dharma pract… of the dharma itself has to be studied, one has to be oriented on the path. The orientation on the path is very important. You have to know generally what levels, what stages to exp… to expect on the path. You have to be well oriented even in order to uh… to enter the path. If there is no such orientation, you will not be able to distinguish between what constitutes an authentic Buddhist practice or theory uh…. and what differentiates it from the non-Buddhist practice. You will not be able to distinguish between what we call the great vehicle, Mahayana, and the lesser vehicle. You will not be able to distinguish uh… the key points of the sutras and the tantras, and so on. And so, because of that there will be many um… many opportunities for mistakes and uh… errors on the path… on the path. And so, orientation is very important.

Now, when it comes to timeframe, right? We all often mention this uh… span of three years… three years, three months and three days, we call losum chösum (ལོ་གསུམ་ཕྱོགས་གསུམ།). So, why do we do that? Why do… why is this is such an important number? Well mm… if we, um… you know, we can look at our existence and uh… we distinguish uh… there are certain cycles. Uh… there is the cycles of years, there is the cycle of months, there is the cycles of days, and so on. They are countable or easily observed, right? And this also corresponds to the inner cycles of our existence, uh… cycles related to the uh… to what we call the system of the channels, winds or subtle energies, and the uh… energy centers what’s called, tsa (རྩ།), lung (རླུང་།), tiklé (ཐིག་ལེ།).

And the way that those are uh… practiced is threefold. There is the outer application of this, there is the inner application of this, and the secret application of this. The six yogas of Naropa corresponds to the inner practice or the inner application of… of uh…. the reality of those, the… you know, channels and energy uh… traveling throughout them, and then there are those centers tsa, lung, and tiklé. And those are… and so we practice in accordance with the uh… with… with time. And so, there is, yeah, this… this is where the… the… the time period of three years come into… comes into play. It is said that in the best case scenario, if someone applies themselves day and night precisely as uh… as prescribed, the achievement of the ultimate result is guaranteed in the period of three years. That achievement we call it the level of Vajradhara, the vajra um… bearer. That is, you know, the uh…. the name of the primordial Buddha, that is the name of also, not a person, but actually the state that is achieved by anyone really, this is the primordial mind that is achieved. Even an ordinary person, no matter who they are, can achieve it in three years if they apply themselves but that application is something that um… you know, might overwhelm us when we look at it because the practice goes day and night um… you know, throughout the 24 hour cycle. And as we inhale and exhale, uh… generally, gradually the… our psycho-physical existence, all the constituents of our psycho-physical existence are transformed from the ordinary, mundane, into what we call the reality of the uh… awakened body, awakened speech, and awakened mind.

Again, those are very uh… very potent terms that would have to be unpacked or deciphered, but I am just trying to use those terms as they are. So, basically it’s the transformation of being. It’s the transformation of being to align oneself with the reality itself. If you count the breath, and there is the whole elaborated explanations about breath, how many breath happen in a day, uh… in a 24 hour cycle, and this is re… related to um… you know, the cycles of the day and night, uh… how many uh…, so they are 25 major cycles and each of them uh… has eight hundred breaths and so on. And so based on… we don’t have to look into the details of how many breaths per day one takes as an ordinary healthy person, but this relates to uh… how the sessions are done, uh… meditation sessions are done throughout the day. In the best case scenario, you would do six sessions per day, throughout day and night, so throughout a 24 hour period. The middling case, four sessions and at least you are supposed to do three sessions. And in this case, the aim of a practitioner is to transform the ordinary, you could call it prana or qi or energy into what we call the energy or the prana or qi of primordial knowledge, or the primordial wisdom. Again a very potent and very uh… condensed term that we are not going to get into. Basically, primordial wisdom means the knowledge of how things always have been, the realization of the nature of mind. So a practitioner does that uh… throughout the three-year retreat. So, of course, um… so there is the outer way of practicing, the inner way of practicing, and the secret way of practicing, right? Related to the depths… to the subtlety of this experience and the secret, the so-called secret is uh… actually the mahamudra itself.

So, uh… a practitioner transforms the ordinary prana that is related to conceptual thought and uh…, you know, basically confusion into the primordial uh… primordial wisdom into a state of uh… realization of mahamudra. Of course, such practice done throughout the day and night continuously is very difficult. So this is the best case scenario. In that best case scenario all the totality of one’s impure prana is transformed into the, you know, the primordial wisdom prana in the span of three years. So that’s why we talk about the notion of three years. But that, you know, depends on the practitioner, that you should always understand. That there are, you know greater, middling, and lesser practitioners. It just depends on the person.

Thank you. And uh… I know that Rinpoché needs to… he has limited time because he needs to attend to his monks, but I have just very short question. Uh… we have here in this conference experts in sleep and dream states and this is such a rare practice, so, can Rinpoché just say a bit about this practice, about dream-state yoga, and what is the goal and actually what… what is practice involved? If possible to ask this last question.

རིན་པོ་ཆེ་ལ། ད་ང་ཚོ་དུས་ཚོད་རྦད་མང་པོ་འགོར་སོང་། དགོངས་དག རིན་པོ་ཆེ་ལ་ཕལ་ཆེར་དེ་རིང་ཕྱག་ལས་གཞན་ད་ཡོད་ས་རེད། དེ་ཡིན་ན་ཡང་། ད་རུང་དྲི་བ་ཆུང་ཆུང་གཅིག་ཞུ་ཐུབ་ན། གཅིག་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན་ལགས།

འོ་ཡ།

དྲི་བ་མཐའ་མ་དེ། འོ་ཐུགས་རྗེ་གནང་། ཐུགས་རྗེ་ཆེ། ད་རྨི་ལམ་ཀི་སྐོར་ལ་རེད་ཞ། ཚན་རིག་པ་ཁ་ཤས། ད་ང་ཚོ་རོགས་པ་དེ་ཚོ། ཁ་ཤས་ཤིག་གིས་རྨི་ལམ་གྱི་སྐོར་ལ་རྦད་མི་ཚད་མང་པོ་བརྟག་དཔྱད་བྱེད་ཀིན་ཡོད་བ་རེད། མཁས་པའང་ཆགས་ཡིན་ས་རེད། རྨི་ལམ་དང་། རྨི་ལམ་བཏང་ཡ་ལ་སོགས་པ། གཉིད་ཁུག་ཡ་ལ་སོགས་པ་དེའི་སྐོར་ལ་ཞིབ་མཇུག་རྦད་མང་པོ་བྱེད་ཀིན་ཡོད་རྒྱུ་རེད། འོ་དེ་ཡིན་དུས། རིན་པོ་ཆེས་ང་ཚོ་ལ་རྨི་ལམ་རྣལ་འབྱོར་བའི་སྐོར་ལ་དིས་སི་འདྲ་བོ་གསུང་ཐུབ་པ་ཡིན་ན། རྨི་ལམ་རྣལ་འབྱོར་གྱི་དོན་དག་ངོ་མ་དེ། རྨི་ལམ་རྣལ་འབྱོར་གྱི་དམིགས་ཡུལ་ངོ་མ་དེ་གཅིག འུ་ནས་རིམ་པ་དེ། ཁོ་རང་གི་ལམ་རིམ་འདྲ་བོ། ཁོ་རང་གི་ཉམས་ལེན་བྱེད་སྟངས་ཀི་སྐོར་ལ་དིས་སི་འདྲ་བོ་གསུངས་ཐུབ་ན། ག་འདྲ་ཆགས་ཡོང་ན་ལ།

འོ་ཡ། ད་རྨི་ལམ་དེ། དེ་ནས་འཆར་ཡ་དེ། དེ་ནས་ད་གང་བྱས་ནས་འཆར་གིན་ཡོད་བ་རེད་ཟེར་ན། དེ་ནས་ད་རྒྱུ་རྐྱེན་འདྲ་བོ་ཞིག་ཡོད་བ་རེད་ཟེར། དཔེར་ན། ང་རང་ཚོ་སྒྱུ་མ། འཕྲུལ་པ། དེ་མིག་འཕྲུལ་སྟོན་མཁན་འདུག་བ། མིག་འཕྲུལ་སྟོན་མཁན་དེ་ལ་མིག་འཕྲུལ་གྱི་ཕར་གཟུགས་བརྙན་འཆར་ཡ་ལ། རྫས་ཅིག་དགོ་ཀི་ཡོད་བ་རེད། དེ་དེ་དང་མཉམ་པོ་སྔགས་ཤིག་དགོ་ཀི་ཡོད་བ་རེད། རྫས་དང་སྔགས་གཉིས་པོ་དེ་ལ་བརྟེན་ཏེ། དེ་ནས་ཁོ་རང་ཕར་མིག་འཕྲུལ་གྱི་དེ་ནས་ཅིག་རྣམ་པ་འདྲ་བོ་དེ་གང་ཡིན་པ་ཡིན་ན་དེ་ཕར་འཆར་ཐུབ་ཀིན་ཡོད་བ་རེད། ད་དེ་བྱས་བཏང་འདྲ་བོ། ད་རྨི་ལམ་དེ་ཡང་རྫས་འདྲ་བོ་དེ་ང་རང་ཚོ་རང་བཞིན་གྱི་དེ་ནས་ཁོ་རང་བག་ཆགས་དང་ཞེན་ཆགས། ཁོར་ཡུག་གི་བག་ཆགས་ཞེན་ཆགས་དེ་གའི་བློ་དེ་ཡིན་པ་རེད། ད་དེ་ལ་དེ་ནས་སྔགས་འདྲ་བོ་དེ། དེ་ནས་ང་ཚོ་ལུས་རླུང་དེ། འོ་ང་ཚོ་གཟུགས་པོ་ནང་ལ་ཡོད་པའི་རླུང་དེ་ཡིན་པ་རེད། དེ་གཉིས་དེ་ཁོ་རང་ཁ་ཐུག་བརྒྱབ་ཡོང་དུས་དེ་ནས་རྨི་ལམ་གྱི་སྣང་བ་དེ་ཤར་ཡོང་གི་ཡོད་བ་རེད། རྨི་ལམ་གྱི་སྣང་བ་ཤར་ཡོང་དུས། ད་དེ་ནས་ཁོ་རང་ཕར་རྨི་ལམ་དང་ཐོག་ནས་སེམས་རིག་པ་གྲུམ་ནས་འོ་དེ་ནས་རང་གི་དད་པ་དང་བརྩོན་འགྲུས་དང་། བླ་མ་དེ། བླ་མ་ལ་གསོལ་འདེབས་བྱེད་དགོ་ཀི་རེད། བླ་མ་སངས་རྒྱས་ལ་གུས་ཞབས་བྱས། བླ་མ་ལ་གསོལ་བ་བཏབས། དད་པ་དང་དེ་གཉིས་ལ་བརྟེན་ཏེ། གྲུབ་འབྲས་དེ་ག་རེ་མཐོང་གིན་ཡོད་བ་རེད་ཟེར་ན། ད་རྨི་ལམ་དེ་རྨི་ལམ་ཡིན་པ་བྱས་ཏེ་ཨ་ལེ་དང་ཐོག ཨང་དང་པོ་དེ་རྨི་ལམ་རེད་བསམ་པའི་རྨི་ལམ་གྱི་སྣང་བ་རེད་བསམ་པའི་དེ་འདྲ་ཞིག་འདུན་པ་ཞིག་སླེབས་ཐུབ་དགོ་ཀི་ཡོད་བ་རེད།

དེ་ནས་དེ་སླེབས་ཐུབ་སོང་བ་ཡིན་ན། དེ་རྨི་ལམ། དང་པོ་རྨི་ལམ་བཟུང་བ། དེ་ནས་རྨི་ལམ་སྦྱང་བ། དེ་ནས་རྨི་ལམ་སྤེལ་བ། དེ་ནས་སྤྲུལ་ལྡན་ཆེ་ཆུང་། གང་ཐུབ་ཐུབ་རྨི་ལམ་ཀི་སྣང་པ་དེ་ཚོ་གང་ག་དེ་ཚོ་ཁོ་རང་སྦྱང་བ། སྤེལ་བ། བསྒྱུར་བ་ལ་སོགས་པ་དེ་ནས་བརྒྱུད་རྒྱུ་མང་པོ་ཞིག་ཡོད་བ་རེད། འ་ལེ་དང་པོ་དེ་ལ་རྨི་ལམ་ཞིག་ཡིན་པ་ངོ་ཤེས་ཐུབ་པ་ཞིག་འབད་བརྩོན་བྱེད་དགོ་ཀི་ཡོད་ཞག་བདུན་མང་པོ་འགོར་ཀི་རེད། ད་དེ་ནས་ཁོ་རང་ཉིན་མཚན་བསྟུན་མར་བྱས་ནས་བསྡད་ན་ཁོ་རང་རིག་པ་གྲུམ་ནས། མ་ཡིན་པ་ཀི་ཐོག་ནས་ཁོ་རང་གདམས་ངག་དེ་སྒོམ་ནས་འབད་བརྩོན་བྱེད་དགོ་ཀི་ཡོད་བ་རེད། དེ་བྱས་པ་ཡིན་ན། དེ་ནས་ཉིན་མ་གཅིག་ལ་དེ་ནས་སྒོམ་ཀི་རིམ་པ་དེ་ནས་རྨི་ལམ་བཤད་ཐུབ་ཡོང་སྲིད་ཀྱི་རེད། དེ་བཤད་པ་ཡིན་ན། དེ་ནས་ད་གས་བཤད་པ་ནང་བཞིན་སྦྱང་བ་དང་། སྤེལ་བ་དང་། བསྒྱུར་བ་དང་། དེ་ནས་རྨི་ལམ་དེ་རིམ་པ་མང་པོ་ཞིག་ཕར་སྒོམ་རྒྱུ་ཡོད་བ་རེད། འོ་ད་དེ་འདྲས་རེད་ཟེར་ཞུས་པ་ཡིན།

འོ་ལགས་སོ།།

འོ་ད་དེ་ནས་རྨི་ལམ་ཀི་ཁོ་རང་དེ་ནས་ལམ་གྱི་རིམ་པ་ནང་ལ་བཤད་པ་ལྟར་དུ། དེ་ནས་སྒོམ་རྒྱག་མཁན། ཉམས་ལེན་བྱེད་མཁན་དེ་གས་དེ་ལག་ལེན་དེ་བསྟར་ཐུབ་པ། ཉམས་ལེན་དེ་བྱེད་ཐུབ་བ་ཡིན་ན། དེ་ནས་རྨི་ལམ་དེ་ལ་བརྟེན་ནས། དེ་ནས་འོ། སངས་རྒྱས་ཀྱི་ལས་ཁམས་ཀྱི་ཞིང་ཁམས། སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཞིམ་ཁམས། འོ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་གོ་འཕང་ཐོབ་རྒྱུ་ཡོད་ཅེས་གསུངས་པ་རེད་ཟེར།

འུམ་ཧུམ། ལགས་སོ།

ད་དེ་འདྲས་རེད།

ལགས་སོ།། ཐུགས་རྗེ་ཆེ། རིན་པོ་ཆེ། So here, when it comes to the yoga, the practice related to sleep and dreaming, uh… especially… particularly just dreaming because we only have time for that. Uh… when it comes to dreaming, what are the causes and conditions that come together to produce dreams? Well it is… it is illustrated with an example of um… an illusionist or a magician, and traditionally we believe that if somebody wants to produce illusion, like a magic-like illusion, there needs to be two elements that come together: one element is some physical object or physical reality, and the other element is the spell, translated as a mantra. So, basically um… there needs to be a prop and there needs to be a spell, when they come together the magic… illusions happen. In the same way, it’s just an example [inaudible]. But in the same way, there need to be several causes and conditions or two causes conditions that come together to produce dreams: the uh… prop, or that physical reality from that example, the thing that, you know, um… in the same example, if we use the same example, in this case to produce dreamings, then the prop, the physical prop, would be ah… our clinging onto the uh… the… habitual tendencies and patterns we have developed in relation to our perception of reality and the… the belief in the truth, in the reality of that experience. And then the… the spell would be the uh… life force or the um… karmic impure prana or the energy that circulates in our… in our body. When these two come together it produces the apparitions of the dream states.

Uh… in order to train the way of dreams, one, first of all, has to um…, you know, recognize one’s own uh… primordial awareness, rikpa (རིག་པ།). And one has to be uh… well skilled in that recognition and maintain uh… a strong recognition of that while falling asleep together merged with an intense devotion and uh… towards, you know, the… the master. Uh… One prays “May I recognize the guru.” This is the system we follow. And with lots of perseverance, you obviously need uh… need to attempt it many times in order to succeed. So you need… need not to give up. So you need uh… that wakeful lucid awareness, uh… at the same you need faith, you know, you need to sort give yourself to that experience, allow that experience to manifest itself, and you also need to not give up. Eventually, uh… in a best case scenario, you are going to have what we called a lucid dream, you are going to recognize uh… without waking up, the dream uh… reality to be just that, just a dream. And, uh… and the, you know, worst case scenario, I mean the middling case scenario… in the worst case scenario nothing happens, but in the middling case scenario, you would just have, you know, good, wholesome dreams that are hopefully going to propel you further on your spiritual path. But, if you are actually able to recognize dreams for what they are, then the actual training starts. Here we have things such as purification of the dream reality, the uh… transformation of the dream reality, and also the increase. Sometimes, you know, you imagine your body multiplying, and so on. So those are the three stages: the purification, the transformation, and the increase. Um… that is as long as you can actually have lucid dreams.

Of course, there are many different stages but uh… the very, very important thing is not to… not to be distracted. Eventually if you try, if you train in that day by day, you will get closer and closer to having lucid dreams, and then you can actually experiment with purification, with uh… transformation, and increase. That’s how it looks like uh… generally speaking. And, of course the result… we don’t do it for nothing. There is a result to be achieved, the result to be attained is traditionally called the experience of the sambhogakaya realm. Again this is a very potent term, we have to unpack. The sambhogakaya realm is the dimension of being uh… where you experience all the richness and all the variety, all the manifold uh… nature of… of the totality of experience. We call it the um… the dimension of total enjoyment, that is all I can say for now. This is the result of the dream yoga.

And many monks can keep lucid dreams throughout the whole night, is that even possible?

ང་ཚོ་མཚན་གུང་ལ་རྨི་ལམ་ཡིན་པ་ངོ་ཤེས་ཐུབ་ས་རེད་ཝེ། ཁ་ཤས་ཤིག དཔེར་ན། གཉིད་ཁུག་ནས་བཟུང་སྟེ་མ་སད་པའི་བར་དུ་

དེ་ནས་ཚན་རིག་པ་དེ་ཚོ་ཀིས་འཕྲུས་ཆོས་ཐོག་ནས་ད་ཅིག་གང་ཤེས། ཡིན་པ་ཡིན་ན། ཚན་རིག་པ་གང་ཟག་ཁོ་རང་གིས་ཉམས་ལེན་བྱས་པ་ཡིན་ན། ཐུབ་གིན་རེད་བ། འུ་ནས་ད་ཁོ་ཐུབ་གི་རེད་ན་ར་ག་རེ་ཟེར་དགོ་ཀི་རེད། ལམ་སང་ཐུབ་ཀི་ཡོད་ན་མེད་ལ་གང་ཤེས། དེ་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱས་ན་ཁོ་བསྒྱུར་རྒྱུ་ཡོད་བ་དེ་ཁོ་རང་བཞིན་ཀིས་བསྒྱུར་གིན་ཡོད་བ་རེད་ཝ།

ལགས་སོ། I don’t know, you know from the scientific point of view, I don’t know what to tell you. But from the experiential point of view, from the living experience, yes, indeed it is achievable, it is possible. However, it is, uh… you know, not achieved immediately. It requires an extraordinary amount of, you know, work and training, but it is possible, yes.

ཚན་རིག་པ་དེ་འདྲ་མ་ཡིན་པ། དེ་ནས་གང་ཟག་སུ་དང་སུ་འདྲ་བོ་ཞིག་ཡིན་ན་ཡང་། དེ་ནས་ད། འོ་ཕྱིར་དུ་བསྐྱོད་པའི་གང་ཟག་དེ། དེ་ནས་ཆོས་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་བྱས་ནས་དེ་ནས་སེམས་ནང་ལ་བསྒྱུར་རྒྱུ་ཡོད་བ་དེ་ཁོ་རང་བཞིན་ཀིས་བསྒྱུར་རྒྱུ་ཡོད་བ་རེད་ཟེར།

འུམ་འུམ་། In fact, whoever the person is whatever they are, they are a scientist or not a scientist, even if they’re quite an ordinary individual, if they properly apply themselves to the path and train themselves, everything is possible, everything is achievable. That’s my real message.

གདམས་ཀ་དེ། གོང་དུ་བཤད་པ་ལྟར་དུ། གནས་སྐབས་བཞི་ལ་བརྟེན་པའི་གདངས་ངག་བཞི་སྒོམ་ཡ་དེ་ཚོ་ཡང་ཐབས་ལམ་རེད། ཐབས་ལམ་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་གནས་སྐབས་ཤིག་གི་དུས་ཚོད་གང་ག་འཕྲུལ་པའི་རིགས། འཕྲུལ་པའི་སྣང་བ་དེ་དག་ཐམས་ཅད་དག་པར་ཕྱིན་པའི་ཆེད་དུ་དེ་ནས་གདམས་དང་དེ་སྒོམ་གིན་ཡོད་བ་རེད། དེ་ནས་སྒོམ་སོང་ན། དེ་ནས་གང་ཟག་རང་སོ་སོ་ཀི་དེ་ནས་སྣང་བ་དེ་འགྱུར་འགྲོ་གི་ཡོད་བ་རེད་བ། དེ་སྣང་བ་དེ་འགྱུར་འགྲོ་དུས་དེ་ནས་སངས་རྒྱས་ཟེར་ཀི་ཡོད་བ་རེད། དེ་ནས་ད་ལྟ་ང་རང་ཚོ་སྣང་བ་དེ་དཔེར་ན་རགས་པ་རེད། དེ་ནས་རགས་པ་ཡིན་དུས་དེ་ནས་བདེན་རྫུན་གྱི་བློ་རགས་པ་ཡོད་བ་རེད། དེ་ནང་གཟུགས་རེད། དེ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་སྣང་བ་དེ་ཚོ་ལྟ་བ་ཕྲ་ཞིང་ཕྲ་བ་དེ་ཡིན་པ་རེད། དེ་ནས། དེ་ནས།འོ་དེ་ནས་གཏན་ལ་འབབ་ན་ཕྲ་བ་དེ་ཚོ་དེ་ནས་ག་ལེ་བྱས་ནས། དེ་ནས་གོ་བ་དང་། མྱོང་བ་དང་། རྟོགས་པ་དང་དེ་ཚོ་རིམ་པ་རིམ་པའི་དེ་ནས་ཁོ་སླེབས་ཡོང་གི་རེད། སླེབས་པ་དང་བསྟུན་ནས་དེ་ནས་ལྟ་བ་དེ་ཚོ་གང་ག་འགྱུར་འགྲོ་ཀི་ཡོད་བ་རེད་ཟེར།

ལགས་སོ།། So basically just ot put it all into perspective, right? When I said that there are four occasions of experience, the four different modes of experiences like being awake, asleep, the uh… deep… dream deep sleep, and the, you know, blissful equilibrium, uh… that’s from the point of view of the uh… path of uh… skillful means. And it is meant… the path of skillful means is meant to transform our confused perception into pure perception. So, basically removing the cataract, or removing that prism through which we see uh… reality that does not let us appreciate the full richness of it, right? Now, as ordinary individuals in the… in the sense that the, you know, people who are… whose perception is still confused, we see things um… so that ordinary perception can be transformed for us, the ordinary individuals, and as it is transformed eventually we reach the level of what we call awakening; that is the Buddhahood. Um… and, now the perception that we experience, the.. the way we experience uh… pretty much everything is what we call coarse. It’s not subtle. It involves a lot of clinging and grasping onto uh… the perceived reality of things. Whereas the perception of a fully awakened individual or Buddha, it is very… it’s extremely subtle. So, in order for the… for the transformation to take place, there are stages of the path. First, intellectual understanding is important, then actual experiences and eventually an unshakable realization is produced. And this is done on our path. It is done with the aid of um… devotion and diligence for [inaudible] that produced.

འོ་དེ་ཡིན་ཙང་། དེ་ནས་ནཱ་རོ་པ་ཡིས་གསུངས་ལྟར། གསུངས་པ་ལྟར་དུ་རེད། ནཱ་རོ། དེ་ལ། འདིས། འདིས །བུ་སྣང་བས་མི་འཆིང། །ཞེན་པས་འཆིང། །ཞེན་པ་ཁྱོད་ཅིག་ནཱ་རོ་པ།། དེ་ནས་ཏེ་ལོ་པས་ནཱ་རོ་པ་ལ་དེ་ནས་དེ་འདྲ་དེ་འདྲར་གསུངས་བཞག་འདུག་བ། འོ་ད་དེ་ཡིན་ཙང་། ང་རང་ཚོ་དེ་ནས་འཁོར་བ། སེམས་ཅན་དེ་ཚོ་འཁོར་བ་འཁྱམས་པ་དེའི་སྣང་བ་གང་ཡིན་ར། སྣང་བ་གཅིག་པོ་གཞི་ཕུང་ཆགས་ཡོང་དུས་ལ། དེ་ལ་དེ་ནས་འོ་བདེན་པར་འཛིན་པ། དེ་ནས་ངོ་མ་ཡིན་ཙམ་ལ་དག་པར་འཛིན་པ། འོ་ད་དེའི་འཛིན་པ་དེ་གས་དེ་ནས་བློ་ཡི་འཛིན་པ་དེ་གས་ཞེན་འཛིན་དེ་གས་ད་འཁོར་བ་འཁྱམས་འགྲོ་ཀི་ཡོད་བ་རེད། དེ་ནས་ད་དེ་གའི་ཞེན་འཛིན་དེ་ཚོ་མེད་པ་ཞིག་འགྲོ་ཐུབ་པ་ཡིན་ན། དེ་ནས་འཁོར་བ་ལས་གྲོལ་འགྲོ་ཀི་ཡོད་པ་རེད། དེ་ཡིན་ཙང་། ཚིག་དེའི་ནང་ལ་འདུས་བསྡད་ཡོད་བ་རེད་ཟེར།

འུམ། And just to summarize, um… it can be very clearly illustrated with the wo… um… the key um… key point of the path can be very clearly illustrated with a quote. Uh… the teaching that Tilopa, the master who… who is the guru of the… of Naropa gave to his disciples. He said um…: “nang wé mi dzin, zhen pé dzin,” “The appearances do not bind you, it is the grasping that binds you. Let go of the grasping, my son, Naro.” And so there is no really… there is no real need to interfere with the appearances themselves, to modify them, contrive them, to anything whatsoever. There’s no problem, so to speak.

Uh… the problem with the appearances themselves… the problem is the mind that grasps, that holds onto things, that gets hung up on things. Those hang-ups, the grasping, the clinging is what is the root of the problem. This is why we say the uh… cycle of, you know, the vicious cycle of existence uh… you know, it revolves. If clinging or the grasping um… to those hang-ups is removed, is eliminated, then that samsara, that cycle, it’s eliminated as well. So it doesn’t depend on the uh… you know, external actions or the manipulations in the so-called uh… you know, physical reality. The important point of the path from… from our perspective, from the perspective of the path that I am explaining, is the mind.

འོ་ཡ། དེ་འདྲ་ཞིག་རེད་ཞུ་ཀིན་ཡིན།

ལགས་སོ།། རིན་པོ་ཆེ་ལ་རྦད་མི་ཚད་ཐུགས་རྗེ་ཆེ། བཀའ་དྲིན་ཆེ། That’s it for today. Rinpoché la said thank you very much.

Thank you very much Rinpoché! Thanks you very much for your time!

འོ་ཡ། དེ་ནས་ད་ཁྱེད་རང་ཚོ་བཀའ་འདྲི་གནང་ཡ་དེ་འདྲས་ཤིག་ཡིན་རྒྱུ་རེད། དུས་ཚོད་དེ་འདྲས་བྱས་ནས་རྫོགས་ཡིན་རྒྱུ་རེད་ཟེར།

That’s how time elapses, you know? Questions, answers, and uh… get an hour and a half! ལགས་སོ།། ད་མ་འོངས་པ་ལ་མཇལ་ཡོང་རིན་པོ་ཆེ་ལ།

དེ་ནས་ད་ཡག་པོ་བྱུང་། དེ་ནས་ད་རྗེས་མ་མཇལ་ཡོང་། ཐུགས་རྗེ་ཆེ།

Okay, thank you. I am quite pleased. Let’s meet again, sometime! Bye, bye!

ད་མ་འོངས་པ་དེ་འདྲ་གསར་དུ། དེ་ནས་རིམ་པའི་རིམ་པའི་ང་ཚོ་འབྲེལ་བ་བྱེད་ཆོག་ཞུས་ཡ་ཡིན། དེ་ཡིན།

We can stay in touch and then discuss other matters sometime in the future. ལགས་སོ།།

Thank you. Thank you everyone. Andrzej, thank you very much. And um… I will see you tomorrow, and we’ll… we’ll end today. Thank you. Thank you to everyone.