དགེ་བཤེས་ལགས། ཐོག་མར་བཅར་འདྲི་གོ་སྐབས་གནང་བར་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། གཅིག་བྱས་ན་ང་ཚོས་ཐོག་མར་སྔོན་ལ་ཁྱེད་ཀྱི་སྐུ་ཚེའི་སྐོར་ལ་དཔེར་ན་ཁྱེད་རང་བྱིས་པའི་དུས་ནས་སེ་རར་ཕེབས་ཚུལ་སྐོར་ལ་མདོར་བསྡུས་ཙམ་ཞིག་གསུང་རོགས་གནང་།

First Geshe la, thank you for doing this. And maybe we can begin if you say a little bit about your life story from the time you were a child through the time you were at Sera.

འགྲིག་གི་རེད། ང་རང་སྐྱེས་ས་གཙང་གི་ས་ཆ་ཆུམ་ཟེར་བ་དེར་སྐྱེས་པ་རེད། ང་ཞིང་པའི་ཁྱིམ་ལ་སྐྱེས་པ་དང་ང་རང་ཕྲུ་གུ་གཅིག་པུ་དེ་རང་རེད།

Um, well, I was born in Tsang, called province of the Tsang is the Chum, born there. I had the farmer house small. I am the only child.

ངའི་པ་ལགས་དང་ཨ་མ་ལགས་གཉིས་ལ་ཕྲུ་གུ་ང་རང་ལས་ཡོག་མ་རེད། བྱས་ཙང་ལོ་བཅུ་མ་ཟིན་བར་དུ་ངས་རང་གི་ཁྱིམ་དུ་བསྡད། གཙོ་བོ་གྲོང་རྡལ་ནང་ཡོད་པའི་ཕྲུ་གུ་གཞན་ནང་བཞིན་བ་ཕྱུགས་འཚོ་བར་འགྲོ་གི་ཡོད། དེ་ནི་དབྱར་དུས་ཀྱི་སྐབས་ལ་རེད།

My father and mother had only one child, me. So, therefore, under close to ten, I was living in my home. Mainly doing, ah, a lot of the children in the town, cows, watching cows, et cetera. During the summer like that way.

མདོར་བསྡུས་ཙམ་ཞིག་ཞུས་ན་དེ་འདྲ་རེད། ངའི་ཕ་མ་གཉིས་ལ་ཕྲུ་གུ་ང་རང་མ་གཏོགས་མེད་པ་་སོང་ཙང་། ངའི་ཨ་མ་ལགས་ཀྱིས་ "ཁྱེད་རང་གྲྭ་པ་བྱས་ན་འགྲིག་གི་མ་རེད་" ཞེས་གསུངས་བྱུང་། ཁོང་གིས་ང་ཁྱིམ་དུ་ཉར་འདོད་ཡོད་པ་རེད།

So then I think that is the roughly. And then there are some details and ... When I was young, of course, [since] my parents have only one child, mother wanted to keep me. [She said,] "You can't be [a] monk." And wanted to have there.

ངའི་པ་ལགས་ཁོང་ཆོས་དད་ཆེན་པོ་ཡོད་པ་དང་། ཁོང་གི་རེ་འདོད་ལ་གལ་སྲིད་ངའི་ངོས་ནས་མོས་མཐུན་ཡོད་ན་དགོན་པར་གཏོང་འདོད་ཡོད། སྐབས་དེ་དུས་ང་ལོ་ཆུང་ཆུང་ཡིན་མིན་མ་ལྟོས་པར་ངའི་སེམས་ནང་དུ་ཧ་ཅང་འདོད་པ་ཆེན་པོ་ཡོད། གང་ཡིན་ཟེར་ན། ང་ལ་སྤུན་སྐྱ་བུ་གཉིས་ཡོད། ཁོང་གཉིས་ཀ་སྔ་ས་ནས་དགའ་ལྡན་ཆོས་འཁོར་གྱི་གྲྭ་པ་རེད།

And my father is a very religious person, he wants, he likes me to be in the monastery if I want. What I have that time very, very interested, even [at] young age, because I have two, what do [you] call, cousins or some relatives. Two monks already in Ganden Chökhor.

ངའི་དགོན་པ་དང་པོ་དེ་ནི་དགའ་ལྡན་ཆོས་འཁོར་རེད། དེར་ཡོད་པའི་ངའི་སྤུན་སྐྱ་གྲྭ་པ་གཉིས་ཀྱི་ནང་ནས་ཆུང་བ་དེས་ལོ་ལྟར་ནང་ལ་སླེབས་ཀྱི་ཡོད། ངས་ཁོང་གཉིས་ཀ་ངོ་ཡག་པོ་ཤེས་པ་དང་། ཁོང་གཉིས་ཀས་ཀྱང་ང་ལ་དགའ་པོ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

My first monastery is Ganden Chökhor. Then there are two monks. Especially, the young one comes every year down to home to visit my family. And I know them, and they like me.

བྱས་ཙང་ཕྱིས་སུ་ངས་དགོན་པ་དེར་ཡང་ཡང་འགྲོ་གི་ཡོད། དེར་ཕྱིན་ནས་ཁོང་གཉིས་ཐུགས་འཕྲད་དང་མཉམ་དུ་ཏོག་ཙམ་བསྡད་ཀྱི་ཡོད། ཉིན་ལྟར་དགོན་པའི་ཚོམས་ཆེན་ནང་དུ་དགེ་འདུན་པ་ཚོས་འཛོམས་ནས་ཆོས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་ཁ་འདོན་ལ་སོགས་པ་མང་པོ་གནང་གི་ཡོད།

So I often also go to, later to the monastery. To visit them and stay there for sometimes. And then one monastery every day they have [gather in the] assembly hall, pujas, prayers, et cetera.

ངས་ཚོམས་ཆེན་དེར་བསྐྱོད་ནས་དེའི་མདའ་གཡབ་སྒང་ལ་ཕྱིན་ནས་དེ་ནས་མར་དགེ་འདུན་པ་ཚོས་ཞལ་འདོན་གནང་དུས་ཁོང་ཚོ་ལ་ལྟད་མོ་ལྟ་གི་ཡོད། དགེ་འདུན་པ་ཚོས་བསྟར་པ་བྱས་ནས་བཞུགས་གནང་བ་དང་། ཁོང་ཚོ་མཐོང་དུས་ངའི་སེམས་ནང་དགའ་ཚོར་ཆེན་པོ་ཞིག་འདུག །གྲལ་བཞུགས་ཏུ་ཡང་དགེ་འདུན་པའི་ནམ་གཟའ་མཆོད་པའི་གྲྭ་པ་ཆུང་ཆུང་ཡང་མང་པོ་ཡོད།

I go when they go to [the] assembly, I go to a balcony, on the top balcony and watching down to the monks, rows, and rows. And they [were] chanting, I so much like. And then to the end of the hall, there are [were] a lot of children also. Wearing those monks' robes. Etcetera.

བྱས་ཙང་རང་གི་ངོས་ནས་དགའ་མོས་ཆེན་པོ་ཡོད། ནང་རང་ཁྱིམ་དུ་ལོག་པའི་རྗེས་སུའང་། སྐབས་རེ་ངས་གྲོང་བརྡལ་ནང་ཡོད་པའི་ཕྲུ་གུ་ཚང་མ་བསྐོངས་པ་དང་།

So, therefore, I so much like, all the time wanting to be like a monk. And even I go back to the home. Sometimes I am my town, little town, quite [a] few children. And those children, sometimes I collect them.

ཁོང་ཚོ་གྲལ་བསྟར་སྡོད་དུ་བཅུག་ནས་གྲྭ་པ་ཡིན་ཁུལ་བྱས་པ་དང་། རང་ཉིད་ཁོང་ཚོ་འགོ་ཁྲིད་ཡིན་ཁུལ་བྱས་ནས་རྩེད་མོ་རྩེ་གི་ཡོད། ཡང་ངས་རས་དམར་པོ་ལྷེབ་ལྷེབ་ཅིག་གྱོན་ནས་དེ་དགེ་འདུན་པའི་ནམ་བཟའ་ཡིན་ཁུལ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། བྱས་ཙང་དེ་འདྲ་པོ་མང་པོ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

Sit little bit rows, and I pretend doing monk, kind of leader or something like this, between there. Even I try to piece of cloth, red cloth, something to pretend to [a] monk. Something like this.

དེ་ལྟར་རང་གི་ངོས་ནས་དེ་འདྲའི་དོ་སྣང་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡོད་པ་དང་། གྲྭ་པ་བྱེད་འདོད་ཡོད་ཀྱི་འདུན་པ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡོད་དུས་རང་གི་ཕ་མ་གཉིས་ལའང་གདམས་ཀ་མེད་པར་གྱུར་བས་ན། ང་ལོ་བཅུ་ཙམ་ལ་སླེབས་དུས་གྲྭ་སར་བཏང་།

So that kind of interested. So therefore always, my parents have not much choice, I wanted to be monk. Like that way, so, therefore. Then close to the ten, and then I became monk.

གཙང་ནང་ལ་ཡོད་པའི་ཤངས་དགའ་ལྡན་ཆོས་འཁོར་ཟེར་བ་དེ་ནི་ཧ་ཅང་དམིགས་བསལ་གྱི་དགོན་པ་ཞིག་ཡོད། བཀྲ་ཤིས་ལྷུན་པོ་དགོན་པ་ནི་པན་ཆེན་རིན་པོ་ཆེའི་དགོན་པ་ཡིན་པ་དང་། དེ་ནི་གཙང་ནང་ཡོད་པའི་དགོན་པ་ཆེ་ཤོས་དེ་རེད། དེའི་རྗེས་ལ་དགའ་ལྡན་ཆོས་འཁོར་རེད། དགོན་པ་དེར་དགེ་འདུན་པ་༥༠༠ཙམ་ཡོད་པ་དང་། དེའི་ནང་ལ་ཡོད་པའི་ནང་བསྟན་གྱི་མཁས་པ་མང་པོ་ལྷ་སར་ཡོད་པའི་སེ་ར་དགོན་སློབ་གཉེར་གནང་བར་ཕེབས་ཀྱི་ཡོད།

Then in [the] monastery, is the very very special that area Shang Ganden Chökhor, you know, in the Tsang area. Tashi Lhunpo is Panchen Lama's place, [the] biggest one. Next one is Ganden Chökhor with 500 monks. We have many, many great scholars who from there go to Sera monastery in Lhasa.

སློབ་གཉེར་གནང་རྗེས་དགེ་འདུན་པ་འགའ་ཤས་དགོན་པར་ཚུར་ཕེབས་པ་དང་། འགའ་ཤས་སེ་རར་རང་འཇགས་བཞུགས་ཀྱི་ཡོད། བྱས་ཙང་དེ་འདྲ་བའི་ཕར་ཚུར་འགྲོ་འོང་ལ་སོགས་པའི་རིགས་མང་པོ་ཡོག་རེད།

And educated, and studied, and some of them come back. And there are some are already still there. So this kind of exchange. Ah, many many we have those things.

དགའ་ལྡན་ཆོས་འཁོར་གྱི་ནི་སྙན་གྲགས་ཅན་གྱི་དགོན་པ་ཞིག་རེད། བྱས་ཙང་ངས་དགོན་པ་དེར་སོང་། དགའ་ལྡན་ཆོས་འཁོར་ལ་སླེབས་པའི་རྗེས་ཀྱི་ཐོག་མའི་ལོ་གཉིས་སམ་གསུམ་གྱི་ནང་དུ་བློ་འཛིན་བྱེད་དགོས་པའི་དཔེ་ཆ་ཧ་ཅང་མང་པོ་འདུག །

So Ganden Chökhor is [a] very very famous monastery. And so, therefore, I was there. And then [at] Ganden Chökhor, I was at first, several years, two [to] three years, there have memorizations.

དེའི་ནང་དུ་ཞལ་འདོན་ཆ་ཚང་དང་། ཉིན་རེའི་ཞལ་འདོན། ཕལ་ཆེན་པུ་ཏི་ཆེན་པོ་ཞིག་བློ་འཛིན་བྱེད་དགོས་ཀྱི་འདུག །ཞལ་འདོན་རིགས་འདྲ་མིན་ཡོད་པ་དང་། དེ་ནས་ཆོ་ག་དང་། བསྟོད་པ་ལ་སོགས་པ་འདྲ་མིན་ཡོད། དེ་དག་ཆ་ཚང་བློ་འཛིན་ཐུབ་པ་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད།

All prayers, daily prayers, and almost one huge volume, almost there. Many many different prayers, and rituals, and praises, et cetera. All of them, many of them have to [be] memorized.

དེ་དག་བློ་འཛིན་བྱས་པ་ཙམ་མ་ཡིན་པར། དགོན་པའི་ཚོགས་ཆེན་གྱི་ནང་དུ་རྒྱུགས་སྤྲོད་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། ཁྱེད་ཀྱིས་བློ་འཛིན་བྱས་པ་ཁག་ངག་ཐོག་ནས་མར་འདོན་ཐུབ་པ་དགོས། བློ་འཛིན་ཡིག་རྒྱུགས་དམིགས་བསལ་དེ་དག་དགེ་འདུན་པ་ཚོ་ཚོམས་ཆེན་དུ་གསོལ་ཇ་དང་། ཞལ་ལག གསོལ་ཐུག་ལ་སོགས་བཞེས་པའི་སྐབས་སུ་ངག་འདོན་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། དེའི་སྐབས་ལ་གཞན་ཚང་མ་ཁ་ཁུ་སིམ་པོར་བསྡད་པ་དང་། རྒྱུགས་སྤྲོད་མཁན་གྱི་ཕྲུ་གུ་དེས་བློ་འཛིན་བྱས་པ་ངག་ནས་འདོན་དགོས་ཀྱི་ཡོད།

Not only that memorize them, also have to, oh, examinations, called in the assembly, great assembly hall. You have to with special kind of read them. Say the monk, all [in] assembly hall when they have tea, when they have food, what soup, or whatever they have, everybody quite. That time, the child has to recite special kind of readings.

དེ་ནི་གསོལ་ཇའམ་གང་རུང་གི་སྐབས་སུ་དེ་ལྟར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེ་དུས་ང་ཚོར་གྲྭ་ཆུང་མང་པོ་ཡོད་པ་དེ་དག་གྲལ་བཞུགས་སུ་བསྡད་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། ལོ་ལྟར་རེ་བཞིན་དེ་ལྟར་གནང་གི་ཡོད།

Okay, that is every tea or anything. Like that way. So we have many, many children, quite many children, at the end of one of the rows, children. Every year, that kind of things.

དེ་འདྲ་སོང་ཙང་བློ་འཛིན་གྱི་ངག་རྒྱུགས་དེ་དུས་གཅིག་ལ་ཚར་ཐུབ་ཀྱི་མེད་པས། ངག་རྒྱུགས་རེར་ཕྲུ་གུ་བཅུ་ནས་བཅུ་གཉིས་ཙམ་གཅིག་འཇུག་གཉིས་མཐུད་ངང་དེ་ལྟར་ངག་རྒྱུགས་ལེན་དགོས་ཀྱི་ཡོད།

So, therefore, it is examination, recitation can't do at once. So ten to twelve children, next tea, me, next to be such, such, et cetera.

གཅིག་འཇུག་གཉིས་མཐུད་ངང་རེད་པས།

This is one by one?

གཅིག་འཇུག་གཉིས་མཐུད་ངང་།

One by one.

ལཱ་སེ།

I see.

ངག་རྒྱུགས་གཏོང་མཁན་གྱི་གྲྭ་ཆུང་ཚོས་དེར་བསྡད་ནས་བློ་འཛིན་ཁག་གསོལ་ཇའི་དུས་སམ། ཡང་ན་གང་རུང་གི་སྐབས་ལ་ངག་རྒྱུགས་གཏོང་དགོས་ཀྱི་ཡོད། དེ་དུས་མཆོད་འབུལ་སོགས་ཡོད།

Young monks stay there. And then they have to recite from [the] beginning of the whatever, tea or whatever, and there is offering things.

ངག་རྒྱུགས་བཏང་ཚར་བའི་རྗེས་ལ། ཁྱེད་ཀྱིས་དགེ་སྐོས་སྟེ། དགོན་པའི་རྒན་བདག་ཅིག་གི་འོག་ལ་བསྡད་དགོས་ཀྱི་རེད། དགེ་སྐོས་ཀྱིས་ལག་ཏུ་དབྱུག་པ་ཞིག་བཟུང་ཡོད་པ་དེ་ཐག་སྒྲ་དང་བཅས་སར་བརྡབས་ཀྱི་ཡོད། ངག་ནས་ཚིག་འགའ་ཤས་གསུངས་གནང་གི་ཡོད། དེའི་འོག་ལ་ཁྱེད་ཀྱིས་ལངས་ནས་བསྡད་དགོས་ཀྱི་རེད།

Only finish, then you have to start. And then under gekö, means monitor, what you call a leader, who says some kind of, with stick kind of put it down on the ground and make a noise, "thug." Under that, you have to stand.

སྐབས་རེ་གྲྭ་ཆུང་ཤིན་པོ་མང་པོ་ཡོད་པས། ངག་རྒྱུགས་གཏོང་དུས་ལོ་ཡང་འགོར་གྱི་ཡོད། སྐབས་རེ་ཟླ་བ་འགའ་ཤས་འགོར་གྱི་ཡོད། ཟླ་བ་དྲུག་ལྟ་བུ། ཟླ་བ་དྲུག་འགོར་ན་དུས་ཡུན་རིང་པོ་གལ་མ་རེད། གང་ལྟར་ཡང་དེའི་རིང་ལ་བློ་འཛིན་གང་བྱས་པ་རྣམས་ངག་རྒྱུགས་ལོན་ཐུབ་པ་ངེས་པར་དུ་བྱེད་དགོས། ཞལ་འདོན་ལ་སོགས་པ།

So that is the, sometimes, quite many children. If you have, then you have … Take even years, or sometimes several months, six months. Six months is short. So anyway, during that time, all have to finish what your, memorization, those things. Prayers.

བོད་སྐད་ཀྱི་ནང་དུ་དེ་ལ་མཆོད་བརྗོད་ཟེར་གྱི་རེད་དམ་ཡང་ན་་་

In Tibetan, this is like chöjö or ...

མཆོད་བརྗོད། མཆོད་བརྗོད་རབ་གསལ། དེ་ནི་སྙན་ངག་རིང་པོ་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡོད།

Chöjö. Chöjö Rapsel. One big poem, okay.

དེ་ནི་བློ་འཛིན་བྱེད་ཡག་དེའི་སྐོར་རེད། དེའི་རྗེས་ལ་གྲུབ་མཐའི་སྐོར་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་དགོས། གྲུབ་མཐའི་སྡེ་ཚན་ཟེར་དགོས་རེད། གང་ལྟར་དེའི་རྗེས་ལ་ཁྱེད་ཀྱིས་རྟགས་གསལ་གཏོང་བ་དང་གྲུབ་མཐའ་ཁག་ལ་སློབ་གཉེར་གཏིང་ཟབ་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། བྱས་ཙང་རིམ་པ་དང་མ་སོང་ནའི་ཧ་ཅང་མང་པོ་འགྲོ་ཡག་ཡོད།

So that is the memorizing. And then after that, under that you don't, enter to the philosophy, ah, section or whatever. So, therefore, after that then you go to debating and philosophical, ah, many, many levels again.

བསྡུས་ར་ནས། བསྡུས་ར་ཟེར་ན་གཙོ་བོ་ཐོག་མར་ཆོས་ཀྱི་རྩོད་གླེང་བྱེད་པའི་སྐོར་ཡིན་པ་དང་། གཞུང་ཧ་ཅང་མང་པོ་ལྟ་དགོས་ཀྱི་ཡོད། དེ་འདྲ་སོང་ཙང་ན་ལོ་ཆུང་ཆུང་ཡིན་དུས་ནས་དེ་དག་ལ་སློབ་སྦྱོང་སྤྲོད་ཀྱི་ཡོད།

From düra. Düra means the mainly beginning early stage of the debating form. There are many, many literature, have. Therefore, start with that one young child.

དེ་ནས་ཁྱེད་ཀྱིས་འཛིན་གྲྭ་འདྲ་མིན་ལ་ཕྱིན་ནས་སློབ་ཚན་འདྲ་མིན་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། ལྟ་གྲུབ་ལ་སོགས་པ་དེ་འདྲའི་རིགས་ཡོད། དབྱིན་སྐད་ནང་དེ་ལ་གང་ཟེར་གྱི་རེད་དམ། སེག་ཤོན། ཡང་ན་ཌི་པཱ་ཊི་མན་རེད་དམ། སྡེ་ཚན་ཡང་ན་དེ་འདྲའི་རིགས་མང་པོ་ཡོད།

Then from there, classes, different classes, different subjects. And you have those. This is the, ah, kind of philosophy. What do you call, section or department? Department or something program there.

ཨཱ་ནི་འཛིན་གྲྭ། བོད་སྐད་ཀྱི་ཐ་སྙད་འཛིན་གྲྭ་ཟེར་བ་དེ་ནི་དབྱིན་སྐད་ཀྱི་ཁཱ་ལ་སི་ཟེར་བའི་དོན་རེད། འཛིན་རིམ་མང་པོ་ཡོད། བྱས་ཙང་ངས་དེ་དག་བརྒྱུད་ནས་སློབ་གཉེར་བྱས་པ་ཡིན། ལོ་གསུམ་གྱི་ནང་ལ་ངས་དེ་དག་ལ་སློབ་སྦྱོང་ལེགས་འགྲུབ་བྱུང་སོང་།

Then dzindra. Dzindra means class. Different level of classes. So, so I was the beginning. After this finished. After three years, finished.

དེ་དག་སློབ་སྦྱོང་བྱས་རྗེས། དགའ་ལྡན་ཆོས་འཁོར་ལ་གྲྭ་ཆུང་གི་ཆེད་དུ་དགེ་རྒན་ཞིག་མངགས་ཀྱི་ཡོད། ཁོང་གིས་དེ་དག་ལ་ཆོས་ཀྱི་སློབ་སྦྱོང་ཕྲུ་གུ་ཚོ་ལ་སྤྲོད་གནང་གི་ཡོད། དེ་ནས་ཆོས་རྭ་འཚོག་གི་ཡོད། ཆོས་རྭ་ཟེར་བའི་གོ་དོན་ནི། ཚང་མ་མཉམ་དུ་འཛོམས་ནས་ཆོས་ཀྱི་སྐོར་ལ་རྩོད་གླེང་བྱེད་ཡུལ་དེ་ལ་གོ་དགོས།

And then beginning these. And in Ganden Chökhor already you have to begin with some special kind of teacher who does the teaching children and those. And then to the chöra means place where everybody gathers together debating.

གནས་དེ། བསྡུས་རའི་སྔོན་འགྲོའི་ཆ་ཤས་འགའ་ཤས་ངས་དགའ་ལྡན་ཆོས་འཁོར་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱས་པ་ཡིན།

This place. That is düra part, some beginning part of düra, I did at Ganden Chökhor.

ལཱ་སེ། ད་ལྟ་ང་ཚོས་ཁྱེད་ཀྱིས་དགའ་ལྡན་ཆོས་འཁོར་ལ་བསྡུས་ར་སློབ་སྦྱོང་ཕྲན་བུ་བྱེད་པའི་སྐོར་ལ་གསུངས་ཚར་སོང་།

Okay. So we finished that you have studied a little bit of düra at Ganden Chökhor.

བསྡུས་ར་བྱས། དེ་ནས་ངས་སེ་ར་དགོན་པར་ཕྱིན་པ་ཡིན། ངའི་དགེ་རྒན་གོང་དུ་ཞུས་པའི་སྤུན་སྐྱ་དགེ་འདུན་པ་དེ་གཉིས་ཡོད་པ་དེའི་ནང་ནས་གཅིག་རེད། ངའི་ཨ་ཟང་ལགས་རེད། ཁོ་རང་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་སྐོར་ལ་མཐར་ཕྱིན་པ་དེ་འདྲ་ཡོད་མ་རེད།

Düra, and then from there I went to Sera, Sera monastery. My teacher is one of, those two monks earlier, my uncle called. So he was not himself philosophical.

འོན་ཀྱང་ཁོང་གི་ང་ལ་དོ་སྣང་ཆེན་པོ་གནང་གི་ཡོད། གང་ཡིན་ཟེར་ན། ང་དེ་དུས་ལོ་ཆུང་ཆུང་ཡིན་པ་དང་། མ་ཟད་ཁོང་གི་གཟིགས་ཚུལ་ང་སྤྱོད་པ་ཡག་པོ་དང་རིག་པ་ཡག་པོ་ཡོད་པ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། གང་ལྟར་གང་ཡིན་པ་གསལ་པོ་ཞུ་ཡག་མེད། ཁོང་གིས་ང་འོངས་པར་མཁས་དབང་ཞིག་ཆགས་ཐུབ་པ་གཟིགས་ནས་ ཁྱོད་ལྷ་སའི་སེ་ར་དགོན་པར་གཏོང་དགོས་ཀྱི་རེད་ཞེས་གསུངས་བྱུང་།

But then, he also interested, because I was young age. And kind of, I don't know, among the children good conduct and also sharp mind or something they considered, some of the those. Um, the potential to have good scholar or something. And [I] should be sent to Lhasa, to Sera monastery.

ངའི་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་རྒན་ལགས་གཞན་ཞིག་ཡོད་པ་ཁོང་གིས་ཀྱང་དེ་ལྟར་བསམ་ཚུལ་གཅིག་པ་གསུངས་གནང་། འདིར་ཡང་གཙོ་བོ་རང་གི་ངོས་ནས་འདོད་པ་ཤུགས་ཆེན་པོ་ཡོད། སེ་རར་ལོ་མང་རིང་སློབ་གཉེར་གནང་བའི་མཁས་པ་འགའ་ཤས་ཡར་ཕེབས་གནང་གི་ཡོད། ཁོང་རྣམ་པ་ཚོ་མཇལ་དུས་སེམས་འགུལ་ཤུགས་ཆེ་ཐེབས་པ་དང་། ལྷག་པར་དུ་རྟགས་གསལ་གཏོང་བ་སོགས་གནང་དུས་རང་གི་བློ་ལ་ཧ་ཅང་འབབ་པོ་བྱུང་སོང་།

So one of my teachers, philosophy teacher also suggested. And mainly again there I was so interested. From Sera, some of the scholars studied down there for several years. Then they come, there were so especially inspiring. They conduct debates, and they have their debating form, everything so, so I was so much again attracted.

དེ་ནས་ཁོང་རྣམ་པ་དང་ཕན་ཚུན་སྐད་ཆ་བཤད་དུས། "སེ་ར་དགོན་པ་གང་འདྲ་ཡོད་དམ། ཉིན་རེའི་ལས་འཆར་གང་འདྲ་ཡོད་དམ། ཁོང་ཚོས་དེ་མིན་གང་འདྲ་གནང་གི་ཡོད་དམ།" ལ་སོགས་པའི་དྲི་བ་མང་པོ་དྲིས་པ་ཡིན། སེ་ར་དགོན་པ་ཡིན་ཧ་ཅང་གྱི་གཞི་རྒྱ་ཆེན་པོ་ཡོད་པ་དང་། དེའི་སྐབས་ལ་དགོན་པ་དེར་དགེ་འདུན་པ་༥༥༠༠ལྷག་ཙམ་ཡོད། དགོན་པ་དེར་ནང་པའི་མཁས་དབང་མང་པོ་ཡོད་པ་དེ་དག་ཕན་ཚུན་རྟགས་གསལ་གཏོང་བ་སོགས་གནང་གི་ཡོད། ཁོང་རྣམ་པ་བོད་ཀྱི་ས་གནས་གཙང་དང་། ཁམས། ཨམ་མདོ་སོགས་ས་ཕྱོགས་གང་ས་ནས་ཕེབས་ཡོད། སེ་རའི་སྐོར་གྱི་སྐད་ཆ་དེ་རིགས་གོ་དུས་རང་གི་སེམས་ནང་དུ་སྤྲོ་བ་ཤུགས་ཆེན་པོ་ཞིག་སླེབས་པ་དང་། དེ་དུས་གནས་དེར་འགྲོ་དགོས་ཆེན་པོ་བྱུང་སོང་། [གད་མོ་] བཤད་མི་དགོས་པ་ཞིག་ནི། བྱིས་པ་ནི་ག་དུས་ཡིན་ཡང་དེ་འདྲ་ཡོད་རེད།

Asking many, sometimes conversation, "What it looks like Sera monastery? What is the daily schedule? How they do?" And huge Sera monastery, 5500 monks. Among them are, then this debating form and the scholars from all [regions]. From Tsang, Kham, Amdo, everywhere comes and these classes. And very wonderful things. Hearing that I [was] just excited. I wanted to go there at that time. [Laugh] Of course, children always excited.

དེ་ནས་ངའི་ཨ་ཞང་ཁོང་གིས་ཏིག་ཙམ་དམ་བསྒྲགས་གནང་གི་འདུག འོན་ཀྱང་ངས་ཁོང་ལ་རེ་སྐུལ་ཐེངས་མང་ཞུས་པ་ཡིན་ཡིན་ངའི་ལྟ་གྲུབ་གྱི་རྒན་ལགས་ཀྱི་ངོས་ནས་ཀྱང་རེ་སྐུལ་ཞུས། དེ་ལྟར་ངའི་ཨ་ཞང་ལགས་ཀྱིས་ངས་གཅིག་པུར་སྡོད་ཐུབ་མིན་གྱི་ཚོད་ལྟ་གནང་། ཁོང་དུས་དགོན་སྡེ་གཞན་འགའ་ཤས་ལས་དོན་སྒྲུབ་པའི་ཆེད་དུ་འགྲོ་དགོས་ཀྱི་ཡོད། དུས་བཞི་ལའམ། ཡང་ན་དཔྱིད་ཀའམ་དུས་ཤིག་ལ་ཁོང་ས་གནས་གཞན་ཞིག་ལ་འགྲོ་དགོས་བྱུང་སོང་བས། ཁོང་གིས་ང་དགོན་པར་ཡོད་པའི་ཁོང་གི་ཤག་ནང་དུ་གཅིག་པུར་བཞག་གནང་།

So then my teacher, uncle, kind of little strict, but I tell him, or often, my philosophy teacher also suggested. And he tested to me how, if I stay alone, able to stay. He has to go some monasteries, some duties to go several four seasons, or some spring or some season, had to go somewhere and he leaves me alone to the, in the monastery in his home.

དེ་དུས་ཁོང་གིས་ངའི་ཆེད་དུ་ཟས་བཞག་པ་དང་། ཆབས་ཅིག་ཏུག་ལས་ཀ་གང་དང་གང་བྱེད་དགོས་མིན་བཀའ་སློབ་གནང་སོང་། བྱས་ཙང་རང་གི་ངོས་ནས་ཀྱང་གང་གཟབ་གཟབ་ཀྱིས་ཤག་ནང་དུ་ཁ་ཁུ་སིམ་པོ་དང་གཙང་མ་བྱས་བསྡད་པ་ལས་འཚུབ་པོ་བྱས་མེད་པ་དང་། ཟས་ཀྱང་ཚང་མ་མི་ཟ་བ་སོགས་བྱས། ངའི་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་རྒན་ལགས་ཀྱི་ངོས་ནས་ཀྱང་ཁྱེད་ཀྱིས་ཨ་ཞང་ཤག་ལ་མེད་དུས་འདི་འདྲ་འདི་འདྲ་མ་བྱེད་ཅེས་སློབ་སྟོན་ཡང་གནང་།

That time he will leave me food and all these duties. Do this, do this, and this is for your thing. So I just carefully to live, not wild, clean and food not eaten and everything, be quiet, very very nice way. One way my philosophy teacher taught me also don't do such and such. When your uncle is not there, something.

དེ་ལྟར་ངས་ཁོང་རྣམ་པའི་བཀའ་སློབ་ལ་ཉན། ཨ་ཞང་ལགས་ཁོང་ཚུར་ལོག་ཕེབས་རྒྱུན་དུ་ཧང་སངས་གནང་གི་ཡོད། ཟས་རིགས་འགའ་ཤས་དང་དངུལ་ལ་སོགས་པ་ནས་ནམ་ཡང་བེད་སྤྱོད་གཏོང་གི་མེད། དེ་འདྲ་བྱས་ནས་ཁོངགི་ང་ལ་ཡིད་ཆེས་བརྟན་པོ་སླེབས་པ་དང་ས་ཐག་རིང་པོར། དཔེར་ན་སེ་ར་དང་ལྷ་སར་སོགས་ཕེབས་གནང་གི་ཡོད།

So based on that I listened. And he always surprised when he comes, return. Certainly, certain food or certain money, never, never use them. So that way, anyway, he was convinced. So, therefore, far away to go Lhasa, Sera.

གཙང་གི་ཕྱོགས་ནས་ཁོང་གིས་ང་ལ་སྐབས་རེ་དངུལ་ཕྲན་བུ་ཡང་ན་རྩམ་པ་ལ་སོགས་བསྐུར་ན་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་དགོས་ཀྱི་ཡོད། མཐའ་མ་དེར་ཁོང་གིས་སེམས་ཐག་བཅད་གནང་ནས་ཁོང་རང་ཉིད་ཀྱིས་ང་ལྷ་སར་མཉམ་དུ་ཁྲིད་གནང་།

And then down there, he has to support [me] from Tsang. Sometimes to send some money or some tsampa et cetera. So finally he decided. Finally, he himself took me to Lhasa.

ཨ་ཞང་ཁོང་དང་གྲྭ་པ་གཞན་གཉིས་མཉམ་དུས་ང་ཚོས་ཉི་གྲངས་བཅུ་གསུམ་རིང་གོམ་བགྲོད་བྱས། ཨ་ཞང་ཁོང་གིས་ཆས་དང་དངོས་པ་ཚང་མ་ཁུར་བ་དང་། གྲྭ་པ་གཞན་གཉིས་ཀྱིས་སོ་སོ་དངོས་པོ་ཁུར། ངས་རང་ཉིད་ཀྱི་དངོས་པོ་གང་ཡོད་པ་དེ་ཁུར། ཁོང་གིས་གོས་གསར་པ་འཚེམ་ཡོད་པ་དེ་ཡང་མཉམ་དུ་བསྒྲིལ་ཡོད།

He and another two monks we went to thirteen days, taking with things carrying things. He carried food and everything, and other two monks have, they have, and I have my own things. And he sewed a dress, a new dress also that was right, wrapped it. My, carrying that off.

[གད་མོ།]

[Laughs]

བཟའ་བཅའི་རིགས་ཚང་མ་ཁོང་གིས་ཁུར། དེ་ལྟར་ཉིན་བཅུ་གསུམ་རིང་གོམ་བགྲོད་བྱས། དེ་འདྲ་བྱས་ནས་བསྐྱོད།

All rest of food he carried. Thirteen days journey. And so, and that way.

ཁྱེད་རང་དེ་དུས་དགུང་ལོ་ག་ཚོད་ཡིན་ནམ།

How old were you then?

དེ་དུས་ལོ་བཅོ་བརྒྱད་རེད།

That time eighteen.

བཅོ་བརྒྱད་རེད་པས།

Eighteen?

དེ་ག་རེད། དེ་དུས་ང་ལོ་བཅོ་བརྒྱད་རེད། བཤད་མི་དགོས་པ་ལྟར་སྐབས་དེ་དུས་ལམ་གྱི་ཐོག་རླངས་འཁོར་སོགས་ཡོད་མ་རེད། གོམ་པ་རྒྱག་ནས་འགྲོ་དགོས་ཀྱི་ཡོད། ཁྱོན་ལ་བཞི་བརྒལ་ནས་འགྲོ་དགོས། ལ་འདི། ལ་དེ་སོགས། འགྲུལ་བཞུད་བྱེད་ཡང་ཧ་ཅང་ཁག་པོ་ཡོད། སྐབས་རེ་ལ་འགའ་ཤས་ཉིན་མ་ཞིག་ལ་འགོ་བཙུགས་བྱས་ཀྱང་དེ་ཉིན་ལ་འགྲོ་ཚར་ཡག་མེད་པ་དང་། ཡར། ཡར། ཡར་གྱེན་ལ་འཛེག་དགོས། དེ་ནས་ཁྱེད་ཀྱི་ཞག་སྡོད་བྱེད་ས་ཞིག་འཚོལ་དགོས་ཀྱི་ཡོད། ཉི་མ་མ་ནུབ་སྔོན་ན་ཆུ་དང་མི་ཤིང་གྲ་སྒྲིག་བྱས་ནས་བྲག་ཁུག་ཆུང་ཆུང་ངམ་སྡོད་ས་བཙལ་ནས་དེར་སྡོད་ཀྱི་ཡོད།

Eighteen years old. Yeah. So, o [yes]. The road is, of course, there is no car, walking. And four mountain passes you have to pass. This la [pass]. This la. Very hard. Sometimes, mountain pass, from beginning to ... That today you cannot able to pass up, up, up, up, up. Then somewhere I have to sit there, stay tonight. And earlier, collect some water or fuel, then some little bit of cave or some small places. Stay there.

ལམ་བར་ལ་དེ་འདྲ་སེ་ཞག་སྡོད་ཐེངས་མ་གཉིས་ཙམ་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། བྱས་ཙང་དེ་འདྲ་སེ་འགྲུལ་བཞུད་བྱེད་ཡག་ཧ་ཅང་ཁག་པོ་ཡོད། གང་ལྟར་ཡང་། དེ་འདྲ་སེ་བྱས་ནས་ལྷ་སར་ཕྱིན་པ་ཡིན།

Like that kind of, a couple of times, have to do like that. But it's hard to journey, anyway. So that way went to Lhasa.

ཡག་དེ་ནས་ལྷ་སར་ཕྱིན། བཤད་མི་དགོས་པ་ལྟར་ལྷ་སར་སླེབས་རྗེས་སེ་རར་སོང་། ལྷ་སར་ང་ལ་དགེ་རྒན་ཁྱོན་བཞི་ཡོད། ངའི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་དང་པོ་དེ་ནི་མཁན་ཟུར་ཐབས་མཁས་རིན་པོ་ཆེ་ཁོང་རེད། ཁོང་མཁན་པོ་ཟུར་པ་རེད།

Okay, then in Lhasa, went to Lhasa. Then of course Sera monastery. My first teacher, I have Lhasa, Sera monastery. Later four teachers. First teacher was Khenzur Tapkhé Rinpoche, Tapkhé, [the] ex-abbot.

ཐབས་མཁས་རིན་པོ་ཆེ་ཁོང་ནི་དགེ་འདུན་པའི་དགེ་རྒན་ཚང་མའི་འགོ་ཁྲིད་ཡིན་པ་དང་། དེའི་སྐབས་ལ་ཁོང་དགེ་རྒན་ཡིན་པའི་ཨམ་མདོའི་བླ་མ་མཁན་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་ལྷན་དུ་ཤག་གཅིག་ལ་མཉམ་དུ་བཞུགས་ཀྱི་ཡོད།

Tapkhé Rinpoche was the leader of the all the monk teachers also. So he was at that time, a tutor. He [was] living with an Amdo lama, Khenchen Rinpoché.

བྱས་ཙང་ཁོང་གཙང་པ་ཁང་ཚང་ནས་ཡིན་པ་དང་། མཁན་ཆེན་བླ་གྲང་དུ་བཞུགས། འོན་ཀྱང་དགའ་ལྡན་ཆོས་འཁོར་ནས་གྲྭ་པ་གསར་པ་སུ་སླེབས་ཀྱང་། ཁོང་གིས་གྲྭ་པ་དེ་དག་ལ་དགོས་མཁོ་གང་དགོས་པ་དང་། དགེ་རྒན་སོགས་གོ་སྒྲིག་གནང་གི་རེད། ཁྱེད་ཀྱི་ངོས་ནས་དེར་ཡུན་ཙམ་རིང་བསྡད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། སྐབས་རེ་ལོ་ཤས་བསྡད་དགོས་པའམ་ཡང་ན་ཟླ་བ་འགའ་ཤས་སྡོད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། དེ་ཁྱེད་ཀྱི་ལོ་ཚད་ལ་སོགས་པ་ལ་རག་ལུས་ཡོད།

So he stayed at Tsangpa Khangtsen [Tsangpa House]. They are at Khenchen Labrang. So he stayed there. But any time, new monks from Ganden Chökhor, he would, whatever need to whatever teacher, you have to stay for some time. For a year or several months, depends on your age, and et cetera.

བྱས་ཙང་ཁོང་གིས་ཁྱེད་ལ་སྡོད་རོགས་ཤིག་འདེམ་གནང་གི་ཡོད། རང་གི་ངོས་ནས་དེ་དང་མཉམ་དུ་སྡོད་པའམ་ཡང་ན་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་མཉམ་དུ་སྡོད་ན་འགྲིག གང་ལྟར་མཉམ་དུ་བཞག་གི་རེད། དེ་སྐབས་ལ་ང་རྒན་རིག་བཟང་ལགས་མཉམ་དུ་བསྡད། ཁོང་ནི་གྲགས་ཅན་གྱི་ནང་པའི་མཁས་དབང་ཞིག་རེད། སྟབས་མི་ལེགས་པ་ཞིག་ལ་ཁོང་གི་སྐུ་པར་ང་ཚོར་མེད། ཁོང་ཕྲན་གྱི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་བཞིའི་ནང་ནས་གཅིག་ཡིན་པ་དང་། སྐུ་ན་ཕྲ་ཤོས་རེད། རྣམ་ཀུན་ཁོང་མཁས་དབང་ཡིན་པ་ཞིག་ལ་རྣལ་འབྱོར་བ་ཞིག་ཀྱང་འདྲ་པོ་ཡོད། ཁོང་ཧ་ཅང་ཁ་ཁུ་སིམ་པོ་ཡོད། དེའི་སྐབས་ལ་མི་ཚོར་པར་མང་པོ་མེད། བྱས་ཙང་ང་ལ་ཁོང་གི་སྐུ་པར་མེད།

So he would somebody choose, you can stay with him or with the teacher, one would come together. Put together. So I was that time with Gen Rikzanglak. He was a famous scholar. And so bad [that] we don't have his picture. He's completely, he is among that four teachers, the youngest one. But mostly, scholar, yogi type of very very quiet. And that time you don't have many pictures there. So I don't have his pictures at all.

བྱང་ཙང་གང་ལྟར་ངས་ཁོང་དང་མཉམ་དུ་ཁོང་གི་ཤག་ལ་བསྡད་པ་ཡིན། འོན་ཀྱང་དེར་ཡུན་རིང་བསྡད་ཡག་གི་འཆར་གཞི་ཡོག་མ་རེད། གནས་སྐབས་རིང་དཔེར་ན་ཟླ་བ་དྲུག་ཙམ་རིང་ལ་དེར་ཁོང་དང་མཉམ་དུ་བསྡད། དེ་ནས་རང་རང་གི་གྲ་ཤག་ཅིག་གྲྭ་སྒྲིག་བྱས་ནས་དེར་བསྡད་ཡིན། བྱས་ཙང་ཁོང་ངའི་དགེ་རྒན་དང་པོ་རེད། དེ་དུས་ང་ཚོར་སྒེར་གྱི་དགེ་རྒན། སྦྱིན་བདག་བརྒྱུད་ནས་ཐོབ་པའི་དགེ་རྒན་ཟེར་ནའང་འདྲ་གང་ལྟར་དེ་འདྲ་ཡོད།

So anyway, I was staying with him, in his house with him. But not stay too long, for about maybe six months or something. And then I own myself a little house, little room, and then stay at that time. So that was the first teacher. Is the ... Got, we got a private teacher. Sponsored teacher or whatever you call.

དེ་ནས་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་མཁན་གྱི་དགེ་རྒན་ལ་མཚོན་ན། སློབ་ཚན་ལ་གཞི་བཞག་ནས་ཁྱེད་ཀྱིས་དགེ་རྒན་དེའི་དྲུང་དུ་བཅར་དགོས་ཀྱི་ཡོད།

And then teaching teacher is the [one] you go every time to subject, to that lesson and then [come] back.

བོད་སྐད་ནང་དུ་དེ་ལ་ཤག་གི་དགེ་རྒན་ཟེར་གྱི་རེད་དམ།

In Tibetan, this is like 'shakgi gégen'?

རྩ་བའི།

Tsawé [Root].

རྩ་བའི།

Tsawé.

དེ་ལ་རྩ་བའི་དགེ་རྒན་ཟེར་གྱི་རེད། གང་ལྟར་ཡང་རྒན་རིག་བཟང་ལ་ཁོང་ངའི་རྩ་བའི་བླ་མ་རེད། དེ་ནས་མཁན་ཟུར་ཐབས་མཁས་རིན་པོ་ཆེ་ཁོང་ཡང་ཕྲན་གྱི་རྩ་བའི་བླ་མ་རེད། བཤད་མི་དགོས་པ་ལྟར་་ཁོང་ང་ཚོ་ཚང་མའི་དགེ་རྒན་རེད།

Tsawé gegen, called root teacher. So anyway that Gen Rikzang is, he is my root teacher. And then of course already

Khenzur Tapkhé Rinpoche, he is teacher. He is everybody's teacher.

དེ་ནས་མཁན་ཟུར་ཐབས་མཁས་རིན་པོ་ཆེ་ཁོང་ཡང་ངའི་དགེ་རྒན་རེད། དགའ་ལྡན་ཁྲི་རིན་པོ་ཆེ་ཁྱེད་ཀྱི་ངོ་ཤེས་ཀྱི་ཡོད་དམ། དགའ་ལྡན་ཁྲི་པ། ཁྲི་ཟུར་ལྷུན་གྲུབ་བརྩོན་འགྲུས་ཁོང་སྐབས་དེ་དུས་དགའ་ལྡན་ཁྲི་པ་ཆགས་རན་གྲབས་ཡོད། ཁོང་བྱང་རྩེ་ནས་རེད། ངས་ཁོང་གི་དྲུང་ནས་ཆོས་འགའ་ཤས་ཞུས་པ་ཡིན། ཕྱིས་སུ་ཁོང་གིས་མི་ཚོགས་ཆེན་པོ་ཞིག་ལ་ལམ་རིམ་ཆེན་མོའི་བཀའ་ཆོས་ཀྱང་གནང་།

And then he is teacher. Khenzur Tapkhé Rinpoche, teacher also. Ganden Tri Rinpoché, Gaden, you know, Gaden Tripa, throne holder. Trizur Lhündrup Tsöndrü Rinpoche also that time he was almost to become Gaden Tripa. He was from Jangtsé. So, but I had later with some teaching from him, but later big audience of the Lamrim Chenmo, he taught.

དེ་བཞིན་ཁོང་གིས་ལྷ་སར་མི་མང་པོར་སྤྱན་རས་གཟིགས་ཀྱི་བཀའ་ཆོས་ཡང་གནང་། དེ་འདྲ་འདྲ་པོ་རེད། ཁོང་གིས་གང་ཟག་བྲེ་བྲག་པར་དེ་ཙམ་སློབ་ཁྲིད་གནང་གི་མེད། ངས་མཁན་ཟུར་ཐབས་མཁས་རིན་པོ་ཆེ་དང་། རྒན་རིག་བཟང་ལགས། དེ་བཞིན་དགེ་བཤེས་ངག་དབང་དགེ་འདུན་ཁོང་རྣམ་པའི་དྲུང་ནས་ནང་པའི་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་སྐོར་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱས། དེ་བཞིན་དགེ་བཤེས་ངག་དབང་དགེ་འདུན་གྱི་དྲུང་དུ་སློབ་གཉེར་བྱས་པ་ཡིན། ད་ལྟ་ཁོང་གི་ཡང་སྲིད་རིན་པོ་ཆེ་འདིར་ཡོད་རེད། སྐུ་ཐོག་གོང་མ་དེ་སེ་ར་དང་འབྲས་སྤུངས་དགོན་པར་སྙན་གྲགས་ཆེ་བའི་ནང་པའི་མཁས་དབང་ཞིག་རེད། ཧ་ལས་པའི་མཚན་སྙན་གྲགས་ཆེན་པོ་ཡོད་མཁན་གྱི་དགེ་རྒན་ཞིག་རེད།

And also Buddha Avalokiteśvara taught all the public in Lhasa. I was that kind of thing. But private not much teaching. But mostly [received] private philosophical teachings [from] Khenzur Tapkhé Rinpoche, Gen Rikzanglak, and then geshé Ngakwang Gendün. Right now here [his] yangsi rinpoché [his reincarnation]. [The] predecessor, he is a great, great scholar, known in Sera, Drepung, [and] everywhere. He is famous, great teacher.

བྱས་ཙང་ངས་ཁོང་གི་དྲུང་དུ་སློབ་སྦྱོང་བྱས་པ་ཡིན། ཁོང་བཞི་པོ་ནི་ངའི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་གཙོ་བོ་རེད། དེ་འདྲ་རེད།

So I was also studied with him. So, therefore, four of them, mainly teachers. Yeah, so that way.

སྐབས་དེ་དུས་མཁན་ཟུར་ཐབས་མཁས་ལགས་ཁོང་མཁན་ཟུར་རེད་དམ།

At that time Khenzur Tapkhélak, he was already khenzur [ex-abbot]?

མ་རེད། མ་རེད། མ་རེད། དེ་དུས་ཁོང་དགེ་བཤེས་ཀྱང་མ་རེད། ཁོང་མཛོད་དང་། དེ་བཞིན་བཀའ་རམས་འཛིན་གྲྭར་གཞུང་ཆེན་བཀའ་པོད་ལྔ་ལ་སློབ་གཉེར་གནང་གི་ཡོད། དེ་དུས་ཚར་རན་གྲབས་ཡོད། གནས་རིམ་མཐོ་པོར་སླེབས་ཡོད།

No. No. No. He was even not geshé. But he is [at] very high level of class, then dzö [abhidharma], karam [final class before geshé], [studying the] five subjects. Almost finished there, way up there.

བྱས་ཙང་དགེ་བཤེས་ཀྱང་མ་རེད། འོན་ཀྱང་དེ་དུས་ཁོང་ཨ་མདོ་བླ་མ་མཁན་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་ཞུ་མཁན་གྱི་བླ་མ་རེད། བསམ་བློ་མཁན་ཆེན་རིན་པོ་ཆེའི་བླ་མ་རེད། བྱས་ཙང་ཁོང་བསམ་བློ་ཁང་ཚན་ལ་རིན་པོ་ཆེ་དང་མཉམ་དུ་བཞུགས་ཀྱི་ཡོད།

Not even geshé. But he was already tutor for one of the Amdo Lama Khenchen Rinpoché, Samlo Khenchen Rinpoché. So he was living with him, mainly in Samlo Khangtsen.

བྱས་ཙང་ང་ཚོས་ཁོང་གི་དྲུང་དུ་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་དགོས་པའི་རིགས་ཡོད་ན་རྒྱུན་དུ་དེར་འགྲོ་གི་ཡོད།

So when we have some kind of teachings anytime, always go there to get lessons.

ཁྱེད་རང་སེ་ར་དགོན་པར་ཡོད་དུས་གང་དུ་བཞུགས་པ་ཡིན་ན། དེ་ནས་རྒན་རིག་བཟང་ལགས་་་

Where, where did you stay at Sera? Like where did Gen Rikzang ...

རྒན་རིགས་བཟང་གཙང་པ་ཁང་ཚན་ལ་ཡོད་རེད།

Gen Rikzang Tsangpa Khangtsen.

གཙང་པ་ཁང་ཚན།

Tsangpa Khangtsen.

གཙང་པ་ཁང་ཚན། ཁོ་རང་གཙང་པ་ཁང་ཚན་ནས་རེད། དེ་ནས་ཟླ་བ་དྲུག་ཙམ་རྗེས་ལ་ང་ལ་ཁང་པ་ཧ་ཅང་ཆུང་ཆུང་ཞིག་གཙང་པ་ཁང་ཚན་ནས་ཐོབ། གཙང་པ་ཁང་ཚན་ནང་ལ་ཉལ་ཁང་དེ་ཙམ་མང་པོ་མེད་པ་དང་། འོག་ཁང་དུ་ཁང་པ་ནག་ཁུང་ཆུང་ཆུང་ཐལ་བ་འཚུབ་འཚུབ་དེ་འདྲ་ཡོད།

Tsangpa Khangtsen. He was Tsangpa Khangtsen. Then I six months or something. Then after that, I have a little tiny room [in] Tsangpa Khangtsen. And Tsangpa Khangtsen doesn't have much, dormitory much, down there, basement, little dark, small room. Ah, dusty, that kind of.

མཐའ་མཇུག་དེར་སོག་པོའི་ཁང་པ་ཞིག་རག་བྱུང་། སོག་པོ་ཚོར་ཉལ་ཁང་མང་པོ་ཡོད། སོག་པོའི་སྤྱི་ཁང་ཟེར། ངས་ཡུན་རིང་བཙལ་བའི་རྗེས་ལ་མཐའ་འཇུག་དེར་སོག་པོའི་སྤྱི་ཁང་ནས་ཁང་པ་ཞིག་རག་བྱུང་། ཧུ་ཅི་ཏག ཁྱེད་ཀྱིས་མཆོད་གཤོམ་གང་ཡིན་པ་ཤེས་ཀྱི་ཡོད་དམ།

So then finally I got a Mongolian, these Mongolian have many many dormitories. Mongolian chikhang [commonly owned house]. So then looking around. Finally, I found one of the Mongolians chikhang. Huchitak, do you know chöshom?

མཆོད་གཤོམ་ཤེས་ཀྱི་ཡོད།

Chöshom, yes.

མཆོད་གཤོམ་གྱི་སྟེང་ནས་མར་བལྟས་ན་མཆོད་གཤོམ་གཉིས་ཐད་ཀར་ཡོད། དེ་ནི་རི་ཕྱོགས་རེད། དེར་གཅིག་ཡོད་པ་དེ་ནི་སྟོང་པ་རེད།

Chöshom, on the top of chöshom, way down, looking down, two chöshoms directly. So that on the hillside. There is one now is completely empty.

ཧམ་སྟོང་ཁང་ཚན་གྱི་འགྲམ་ལ་རེད་དམ།

Next to Humtong Khangtsen?

ཧམ་སྟོང་ཁང་ཚན་གྱི་འགྲམ་ལ་རེད། ཧམ་སྟོང་ཁང་ཚན་གྱི་འོག་ལ།

Next to Humtong Khangtsen. Bottom of the Humtong Khangtsen.

དེར་མཛོད་ཁང་ཆེན་པོ་ཞིག་དང་སེ་ར་བྱེས་ཀྱི་མཆོད་གཤོམ་སྒོ་དང་དེའི་རྒྱབ་ལ་ཡོད། དེ་སྐབས་དེ་དུས་བསྡད་ཡོད། དེང་སང་ཕལ་ཆེར་ཡོད་ཀྱི་མ་རེད། སྔོན་མ་སོག་པོ་གྲྭ་པ་མང་པོ་ཡོད། ཕྱིས་སུ་དམར་ཤོག་གི་དབང་བསྒྱུར་དང་། འཛམ་གླིང་དམག་ཆེན་གཉིས་པ་སོགས་ཀྱི་རྐྱེན་བྱས་ནས་སོག་པོའི་གྲྭ་རྒྱུན་ཆད། ཁོང་ཚོ་སླེབས་ཐུབ་ཀྱི་མེད།

There is a big the store and Sera Jé chöshom-go, and behind that. That is not destroyed [at the time]. Now destroyed, I think. So that the Mongolians, um, many, many, ancient time many Mongolians. But then later slowly communist taking Mongolians, and World War II, then Mongolian stopped. Can't come.

སོག་པོ་གྲྭ་པ་བགྲེས་པ་དེ་དག་འགའ་ཤས་རང་ཡུལ་དུ་ཕྱིར་ལོག་བྱས་པ་དང་། འགའ་ཤས་ལོ་ན་རྒས། སྤྱི་ཁང་དེ་ལ་མཐར་སོག་པོའི་གྲྭ་པ་གསུམ་ཙམ་ལས་མེད། ཁོང་ཚོས་ཁང་པ་སྟོང་པ་ཁང་གླར་བཏང་ནས་དེ་དག་གི་ཡོང་འབབ་ཀྱིས་རང་གི་འཚོ་བའི་ཆེད་དུ་བེད་སྤྱོད་གཏོང་གི་ཡོད།

So, therefore, those old monks, and slowly some of them returned. Some of them became old. So in that chikhang, only three Mongolians or something. But they would rent to monks, whatever rent [the get] and they use own thing.

བྱས་ཙང་ང་ལ་དེ་ནས་ཨང་པ་ཞིག་རང་བྱུང་། བྱས་ཙང་ངའི་ཁང་པའི་དཀའ་གནད་དེ་སེལ་ཐུབ་པ་བྱུང་སོང་བ་དང་། ང་ལ་ཁང་མིག་གཉིས་ཅན་གྱི་གྲྭ་ཤག་ཅིག་རག་བྱུང་བས། གཅིག་ཐབ་ཚང་དང་གཞན་དེ་ཉལ་ཁང་ཆུང་ཆུང་ཞིག་རེད། དེར་ངས་ཆོས་སློབ་སྦྱོང་བྱས་པ་ཡིན། དེ་འདྲ་པོ་ཞིག བྱས་ཙང་ང་དེར་ཡོད།

So I got one room there. So then I was okay. I was there nice room. The two rooms. One is part of cooking place. One is a small little room, practice and study room. Something room. So I was there.

ཁྱེད་རང་སེ་རར་ཕེབས་པའི་རྗེས་ལ་བསྡུས་ར་ཆུང་ངུ་འགོ་ནས་སློབ་སྦྱོང་གནང་བ་རེད་དམ།

And when you entered Sera, did you start from düra chungngu [lower pramana] again?

འོ། བསྡུས་ར་ཆུང་ངུ་། བསྡུས་ར་ཆུང་ངུ་། བསྡུས་ར་ལ་གསུམ་ཡོད། དེ་འདྲ་རེད་དམ། བསྡུས་ར་ཆུང་ངུ། འབྲིང་། ཆེན་པོ་སེ་བྱས་གསུམ་ཡོད། ངས་དགའ་ལྡན་ཆོས་འཁོར་ལ་ཡོད་དུས་བསྡུས་ར་སློབ་སྦྱོང་བྱས་ཚར་ཡོད། བྱས་ཙང་ངས་བསྡུས་ར་ཆུང་ངུའི་སློབ་སྦྱོང་ཕྲན་བུ་བྱས་པ་ཡིན། དེ་ནས་བསྡུས་ར་གསུམ་ཀ་སླར་སློབ་སྦྱོང་མ་བྱས་པར་མཆོངས་ནས་ཐད་ཀར་ཕར་ཕྱིན་འཛིན་གྲྭ་སོང་བ་ཡིན།

Ya, Düra chungngu. düra chungngu. düra chungngu sum [three], right? düra chungngu [lower], dring [middle], chenpo [higher]. But I was already at Ganden Chökhor, I have already done. So, therefore, I stayed there Düra chungngu. A little bit, and I jumped. Not stayed all three düras. Next day Parchin dzindra [Paramita class].

དེ་ལ་གཞུང་གསར་པ་ཟེར་གྱི་ཡོད། བསྡུས་ར་ནས་དེ་བར་ལ། དེ་ནས་རིམ་པས་གོམ་པ་རེ་རེ་བྱས་ནས་ཕྱིན་པ་ཡིན། འཛིན་གྲྭ་རེར་ཉུང་མཐར་ལོ་གཅིག་འགོར་གྱི་ཡོད།

Zhung sarpa, called that. That is the dülra to up there. From there slowly step by step. Each dzindra takes one year at least, ya.

བྱས་ཙང་ཕར་ཕྱིན་འཛིན་གྲྭ་སློབ་ཚན་མི་འདྲ་ཡོད། འགའ་ཤས་ལ་སློབ་སྦྱོང་ལོ་གཅིག་ལས་མང་བ་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། གང་ལྟར་ཡང་། ང་གཞུང་གསར་པ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། བསྡུས་ར་རྗེས་ལ་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་དུ་ཕྱིན་པའི་མདོ་དེ་སློབ་ཚན་དེ་དག་གི་གཅིག་རེད། གཞུང་གསར་པའི་ནང་ལ་དེ་དག་ལ་རིག་བཅུ་ཟེར་གྱི་ཡོད། ཁྱེད་ཀྱིས་རིག་བཅུ་ཟེར་ན་གང་ཡིན་པ་ཤེས་སམ། རིག་བཅུ་ནི་དམིགས་བསལ་གནས་རིམ་འདྲ་པོ་རེད། འགའ་ཤས་ལ་ཁྱེད་ཀྱིས་དེ་ནང་དོན་སྐོར་ལ་རྩོད་གླེང་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། དེ་ནི་དམིགས་བསལ་གྱི་འདམ་ག་འདྲ་པོ་རེད།

So Parchin dzindra different subjects, and some of them more than a year. So anyway, so I was in zhung sarpa, I think. First this, after Dülra, Prajnaparamita subject one of them. Zhung sparpa beginning they are called rikchu. Do you know rikchu? Rikchu some, some, special rank in the some of them have assembly hall debating. Special kind of choice.

བྱས་ཙང་དགེ་བསྐོས་ཀྱི་ངོས་ནས་གྲྭ་པ་ན་གཞོན་བཅུ་དྲུག་འཛིན་གྲྭ་དེ་ནས་འདེམ་སྒྲུག་གནང་གི་ཡོད། དེ་ནས་ཁོང་གིས་ཨང་དང་པོ། ཨང་གཉིས་པ་སེ་དེ་འདྲ་བྱས་ནས་གོ་རིམ་སྒྲིག་གནང་གི་རེད། རིག་བཅུ། དེ་ནི་དམིགས་བསལ་གྱི་ཁེ་ཕན་འདྲ་པ་རེད། བྱས་ཙང་ང་ལ་རིག་བཅུ་ཚོགས་ལམ་ཐོབ་ཡོད།

So gekö choose the sixteen young monks in this one class, from class. And then rank number one, number two, et cetera. That way. Rikchu. That is privilege type of things. So I also got rikchung tsoklam.

ཁྱེད་ཀྱིས་བརྗོད་གཞི་གང་སྐོར་ལ་རྩོད་གླེང་གནང་ཡོད་དམ།

Which topic did you debate?

ཕལ་ཆེར་གཉིས་པའམ་གསུམ་པ། དེ་འདྲ་པོ་ཞིག་ཡིན་པ་ཡོད། ཁོང་ཚོ་ཚང་པ་གཙང་པ་ཁང་ཚན་ནས་རེད། ངའི་ཁང་ཚན་ནས་རེད། འཛིན་གྲྭ་གཅིག་པ་ནས་ཡིན་པ་གཞན་ཞིག་ཡོད་པ་ཁོང་ཨང་དང་པོ་རེད།

I think second, second or third, something like that. We have all Tsangpa khangtsen, from my khangtsen. Another, same dzindra, who had first one.

རིག་བཅུ་དེ་ནི་དགེ་བསྐོས་ལ་རག་ལུས་ཡོད། རྟགས་གསལ་གཏོང་བ་དང་བློ་འཛིན་བྱེད་དགོས། ཁོང་གིས་བློ་འཛིན་བྱེད་ཡག་མང་པོ་ཡོད། དེའི་སྟེང་ལ་རྟགས་གསལ་གཏོང་དགོས་ཀྱི་ཡོད། བྱས་ཙང་བློ་འཛིན་བྱེད་ཡག་ཧ་ཅང་མང་པོ་ཡོད།

Because this rikchu based on gekö, debating and memorization. He has a lot of memorization. So, therefore, he has debating addition, much, much more memorization so based on that he got that.

གང་ལྟར་ཡང་། རིག་བཅུ་ཚོགས་ལམ་དེ་འདི་འདྲ་བྱས་ནས་འགོ་འཛུགས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེ་ནས་འཛིན་གྲྭ་དེ་ཚོ་ཡོད། ང་ལ་དབུ་མའི་སྐོར་སོགས་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། དེ་དག་ཧ་ཅང་ཚད་མཐོ་པོ་ཡོད། དེ་བཞིན་བསྡུས་ར་དང་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་དུ་ཕྱིན་པའི་མདོ་ལ་སོགས་པ་ཡོད།

So anyway, rikchu tsoklam. So that started like that way. And then these all the classes, there are, when I got the, enter Uma [Madhyamaka] classes, and I have quite advanced, düra, Prajnaparamita, that subject, et cetera.

ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་དུ་ཕྱིན་པའི་ལ་མདོ་ནས་འགོ་འཛུགས་བྱེད། སྐབས་དེ་དུས་ང་ལ་ཡང་སློབ་ཕྲུག་འགའ་ཤས་ཡོད། ཁོང་ཚོས་ངའི་རྩར་ན་སློབ་གཉེར་བྱེད་འདོད་ཡོད། གང་ཡིན་ཟེར་ན། དེར་ལམ་ལུགས་རེད་འདྲ་ཡོད་མ་རེད།

And beginning, Prajnaparamita. So that time, then I have quite [few] students also coming to, want to listen. Because over there, you don't have the system interesting.

དེར་[བོད་ནང་]ལྟ་གྲུབ་གྱི་གཞུང་དང་། ཆོས་དེ་དག་དེར་ཁྱེད་ཀྱི་ངོས་ནས་ཇི་ལྟར་སློབ་གཉེར་བྱེད་ཐུབ། རང་ཉིད་ཀྱི་ངོས་ནས་ཀྱང་གང་ཡང་ཤེས་ཀྱི་མེད།

Over there [in Tibet] how do you study these philosophical texts, all the teachings? You yourself unknown [don't know].

དེ་དུས་སྤྱི་པའི་སློབ་གྲྭ་འདྲ་པོ་འདིར་ཡོད་པ་བཞིན་མེད་པ་དང་། རང་གི་ངོས་ནས་ཐོག་མར་གཞུང་བློ་འཛིན་དང་སློབ་སྦྱོང་བྱས། དེ་ནས་རང་གི་འདོད་པ་ཡོད་པའི་དགེ་རྒན་ཞིག་སར་འགྲོ་དགོས།

There is no, got schools like here, public school, nobody has. You have first to memorize things [text], study, then you go to your own choice, whoever you choose.

ཁྱེད་ཀྱིས་གང་སློབ་གཉེར་བྱེད་འདོད་ཡོད་པ་གཞི་བཞག་ཐོག་ཁྱེད་ཀྱིས་བཤེས་གཉེན་བཙལ་དགོས། དེ་ནས་ཁོང་ཚོའི་དྲུང་ནས་ཆོས་སློབ་གཉེར་བྱེད་དགོས།

You ask teachers, that particular subject. You can go there to get lessons, or teachings from these teachers.

རྗེས་ལ་ཁྱེད་ལ་དགེ་རྒན་གཅིག་ལས་མང་པོ་དགོས་སྲིད་པས། ཁྱེད་ཀྱིས་དགེ་རྒན་གཉིས་གསུམ་བཙལ་ན་འགྲིག གལ་སྲིད་དགེ་རྒན་གཅིག་བྲེལ་བ་ཡོད་ན། དགེ་རྒན་གཞན་པ་དེ་ནས་ཆོས་སློབ་གཉེར་བྱེད་ཆོག་གི་རེད། བྱས་ཙང་དེ་འདྲ་གོ་སྒྲིག་བྱེད་ཡག་ཡོག་རེད།

Maybe if you need more than one [teacher], little latter, one, two, or three. If one is busy, you can find another to receive teachings from them. So that kind of things.

དེ་དག་གི་ཐོག་ཏུ་ཁྱེད་ཀྱི་ངོས་ནས་སློབ་གཉེར་མང་པོ་བྱེད་དགོས་པ་དང་། བློ་འཛིན་བྱེད་དགོས་པ་སོགས་མང་པོ་ཡོད། དེ་དག་ཚང་མ་རང་ཉིད་ཀྱི་ཁུར་བླངས་ནས་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད།

In addition [to that], you study and learn a lot. You read and memorize, and all these things [on] your own.

དེ་ནས་གཅིག་གང་རེད་ཟེར་ན། འཛིན་གྲྭ་དེ་དག་མང་པོ་ཕྱི་ལོགས་ལ་འཚོགས་ཀྱི་རེད།

There is no, but the only thing is that once you, these classes, the group of classes. That is the open class, right? ??

དེ་ནས་འཛིན་གྲྭ་འདྲ་མིན་ཡོད་པ་དང་། དགེ་འདུན་མི་འདྲ་མང་པོ་དང་། ཁང་ཚན་མི་འདྲ་བ་མང་པོ་ཡོད་པ་དེ་དག་སླེབས་ནས་ཕན་ཚུན་རྟགས་གསལ་གཏོང་གི་རེད།

And there are, you have classes. Then all kind of different monks, different khangtsens, different come and debating each other.

དེ་ངེས་པ་རེད། གྲྭ་ཚང་རེ་རེ་སློབ་དུས་མང་པོ་ཡོད་དང་། གང་ཟེར་་་ དཔྱིད་ཀའི་སློབ་དུས་དང་། དགུན་ཁའི་སློབ་དུས། དེ་དག་ལ་ཆོས་རྭ་ཟེར་གྱི་རེད།

That is definite. Each dratsang [monastic college] has, every year semesters, gangzer [what is that]? The spring semester, several time, summer and fall, winter semester, those things are called chöra (dharma class).

སྤྱིར་བཏང་བྱས་བྱེད་སྒོ་གཙོ་བོ་གཉིས་ཡོད་རེད། གཅིག་ནི་ཞལ་འདོན་དང་། དེ་ནས་གཅིག་ཤོས་དེ་རྟགས་གསལ་གཏོང་ཡག་དེ་རེད།

Basically, there are two things, puja prayer and one is the debating sessions.

རྟགས་གསལ་གཏོང་ཡག་དེ་ཚོ་ཧ་ཅང་གི་ཕན་ཐོགས་ཆེན་པོ་ཡོད།

These debating sessions are very very useful.

ལྟ་གྲུབ་ཁག་སློབ་གཉེར་བྱེད་པའི་སྐབས། ཁྱེད་ཀྱིས་རང་གི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་དྲུང་ནས་ཏོག་ཙམ་སློབ་བྱེད་པ་དང་། རང་གི་ངོས་ནས་སློབ་གཉེར། དེ་ནས་འཛིན་གྲྭ་ཁག་ལ་སོང་ནས་སློབ་གཉེར་བྱེད་ཡོད།

Most studies [are] philosophical studies, you start to learn a little bit from your teacher, you read, and then go to classes.

འཛིན་གྲྭ་དེ་ཆེན་པོ་ཡོང་སྲིད་པ་ཞིག་རེད། ཐོག་མའི་འཛིན་གྲྭ་ཁག་གི་ནང་དུ། གྲྭ་པ་ན་གཞོན་སློབ་ཕྲུག་སུམ་ཅུ་བཞི་བཅུ་ཙམ་ཡོང་གི་ཡོད།

Maybe there are big classes. Beginning [Beginner class] maybe thirty to forty monks, young monks.

འཛིན་གྲྭ་ཁ་ཤས་དེ་འདྲས་འདྲ་པོ་ཡོད་རེད། དེ་ནས་སློབ་དུས་སོ་སོར་སློབ་གཉེར་བྱེད་ཡག་གི་སློབ་ཚན་ངེས་ཅན་ཡོག་རེད། དེ་དག་ལ་གཞི་བཞག་ནས་ཁྱེད་དང་། གཞན་གྱིས་གནས་དེའི་ཐོག་ལ་སློབ་སྦྱོང་དང་བློ་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེ་དག་དེ་ཚོའི་ཐོག་ལ་ཁྱེད་ཀྱིས་རྟགས་གསལ་གཏོང་བ་དང་། ཕན་ཚུན་གོ་བསྡུར་མང་པོ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

And some of those [classes] are like that. And then for each semester, this particular semester, whatever subject, based on that and you, everybody read that area. Memorize whatever something. Then based on that you debate, and then [have] discussions.

དེ་ནས་ཁྱེད་ཀྱིས་མང་པོ་ཤེས་ཐུབ་ཀྱི་རེད། ཁྱེད་རང་རང་ཉིད་ཀྱིས་སློབ་སྦྱོང་བྱས་པ་དང་། དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་གྱི་དྲུང་ནས་ཤེས་པ། དེ་ནས་མི་གཞན་གྱི་ས་གནས་མང་པོ་ཤེས་ཐུབ། གང་ཡིན་ཟེར་ན་མི་དེས་ཀྱང་མང་པོ་སློབ་སྦྱོང་བྱས་ཡོད་རེད།

So from that, you learn a lot. Your own readings, from your teachers, and another person, who had read and many many.

ཁོང་རང་གི་དགེ་རྒན་གྱི་སློབ་འཁྲིད་བྱེད་སྟངས་མི་འདྲ་བ་དང་། རྣམ་དཔྱོད་མི་གཅིག་པ་སོགས་འདྲ་མིན་ཡོང་གི་ཡོད།

And his teachers [have] different styles and different sharpness [intelligence] et cetera.

དེ་ནས་ཕན་ཚུན་རྟགས་གསལ་ཚ་པོ་གཏོང་རེས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེ་བརྒྱུད་ནས་མང་པོ་ཞིག་ཤེས་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་རེད།

Then they will debate each other heated ways. Almost, but it was [they are] learning a lot.

སྐབས་རེ་རང་གི་ངོས་ནས་རང་གི་ལངས་ཕྱོགས་སྲུང་དགོས་པས་ན། ཁྱེད་ཀྱིས་ "དེ་དང་། དེ་རེད་" ཞེས་བཤད་དགོས། དེ་ནས་རང་གི་ཁ་གཏད་ཀྱིས་ལུང་དང་། རིག་པ། རྣམ་དཔྱོད་ལ་བརྟེན་ནས་ཁྱེད་ལ་དགག་པ་རྒྱག་ཏེ།

Sometimes, you hold your own position. This should be this, this. Finally, somebody who contradicting you scripturally, logically, sharpness.

དེ་ནས་ཁྱེད་ཕམ་པ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེ་འདྲ་སེ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

Then you [may] lose your own something, like that way.

ལམ་དེ་བརྒྱུད་ནས་ཁྱེད་ཀྱིས་གང་སྦྱངས་པ་དེ་ལ་ཤེས་རྟོགས་གསལ་པོ་ཡོང་བ་ལས། གཞན་གྱིས་གང་བཤད་པ་དེ་ལ་ཆ་འཇོག་དང་། དད་པ་ཁོ་ན་བྱེད་མི་དགོས་ཀྱི་རེད།

So, therefore [in] that way, you understand the subject much more clearly. Rather than believing [what], somebody told, and you hold that belief.

སློབ་ཚན་དེའི་ཐོག་ལ་ཁྱེད་ཀྱིས་གོམ་པ་རེ་རེ་བཞིན་སློབ་སྦྱོང་བྱས་ནས། གཞུང་ནང་རྒྱུ་མཚན་གང་དང་། གང་འདྲ་བྱས་ནས། གང་ཞིག ག་པར་ཡོད་སོགས་དྲི་བ་དེ་དག་ལ་ལན་རྒྱབ་པ་དང་། དེ་ནས་རྟགས་གསལ་གཏོང་གི་ཡོད།

In step [on] that subject, then [you ask] why, how, what, and where. Scripturally what and where you debate on all these things.

དེ་ནས་མི་མང་པོས་ཁྱེད་དང་རྟགས་གསལ་གཏོང་གི་རེད།

Then many people would debate you.

རྟགས་གསལ་མང་པོ་གཏོང་དགོས་པ་དང་། འཛིན་རིམ་དམའ་རིམ་ནས་མཐོ་རིམ་བར་འཛིན་གྲྭ་མང་པོ་ཡོད་དང་འགྲོ་ལུགས་འདྲ་པོ་ཡོད།

They are debates. There are classes, from the lower level to upper levels, same thing [happen].

འཛིན་གྲྭ་རེ་རེར་སློབ་ཚན་མི་འདྲ་བ་ཡོད་པ་དང་། སློབ་སྦྱོང་བྱེད་སྟངས་དེ་གཅིག་མཚུངས་ཡོད།

Each class has a different subject. And they do the same thing.

འཛིན་གྲྭ་མི་འདྲ་བ་གཉིས་ཙམ་ཡོད་རེད། གཅིག་གི་ནང་དུ་ཁྱེད་རང་ཤོག་ཁག་གང་ནས་ཡིན་མིན་ལ་མ་ལྟོས་པར་དགེ་འདུན་པ་སུམ་ཅུ་བཞི་བཅུ་མཉམ་དུ་འཛིན་གྲྭ་གཅིག་གི་ནང་དུ་བསྡད་ཀྱི་རེད།

This time maybe say what kind of two types of in these classes. One class, one is all thirty or forty whatever group monks sit together in this class.

དེ་འདྲ་བྱས་ནས། ཕན་ཚུན་ཁ་སྤྲོད་དུ་བསྡད་ནས་པ་དང་། བར་དུ་ས་ཆ་སྟོང་པ་ཕྲན་བུ་བཞག་གི་ཡོད། དེ་འདྲ་པོ་ཞིག

In this way, facing [each other]. With little space in between, everybody faces [each other] like that.

དེ་ནས་དག་སྐྱེལ་བྱེད་མཁན་གྱི་མི་ཞིག་གིས་དཀྱིལ་དུ་བསྡད་ནས་ཆ་ཚང་དག་སྐྱེལ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེ་ལ་དམ་བཅའ་ཟེར་གྱི་རེད།

Then one person called damcha who is a defender, who sit in the middle and he defends everything.

དེ་ནས་མི་ཚང་མ་རེ་རེ་བཞིན་ལངས་ནས་རིམ་པས་ཁོང་ལ་དྲི་བ་བཏང་ནས་རྟགས་གསལ་གཏོང་གི་ཡོད།

And everybody, one by one rise and ask questions, and debate him.

དེ་འདྲའི་བྱས་རེས་མོས་ངང་དེ་ལྟར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དམ་བཅའ་བྱེད་འདོད་ཡོད་མཁན་སུ་འདྲ་ཞིག་ཡོད་ཀྱང་དེ་ལྟར་བྱེད་དགོས།

In that way, take a turn like that. So, anybody who wants to sit on the dhamcha, that is the one.

དེ་ནི་ཚང་མས་མཉམ་དུ་རྟགས་གསལ་གཏོང་སྟངས་དེ་རེད།

So that is the together debating [joint debate].

དེ་མིན་ཡང་སྐབས་རེ་མི་གཉིས་གཉིས་མཉམ་དུ་བྱས་ནས་ཕན་ཚུན་རྟགས་གསལ་གཏོང་གི་ཡོད།

Then [on] other times every monk, two, two, two in these classes, two, two debate [in pair].

ང་དང་ཁྱེད་རང་མཉམ་དུ་ལྟ་བུ།

You and me.

གཉིས་གཉིས་བྱས་ནས།

in pairs.

གཉིས་གཉིས་བྱས་ནས། དཔེར་ན། གལ་སྲིད་ངས་མི་ཞིག་དང་རྟགས་གསལ་གཏོང་འདོད་ཡོད་ན། ངས་སྔོན་ནས་ཞལ་འདོན་སོགས་ཀྱི་དུས་ལ་མི་དེར་བརྡ་ལན་སྤྲོད་ཀྱི་ཡོད།

In pairs. For example, if I want to debate with someone, I will tell him in advance, say during the prayer session.

ངས་དེ་ནས་ཁོ་སྐད་བཏང་ནས་མཉམ་དུ་རྟགས་གསལ་གཏོང་གི་ཡོད། ཕར་ཕྱོགས་ངོས་ནས་ཀྱང་ "འགྲིག་གི་རེད།" ཟེར་ནས་མཉམ་དུ་ཕྱིན་ནས་གནད་དོན་གང་རུང་ལ་རྩོད་གླེང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

I will call him and then debate. He will say, "Okay." You go there to discuss any subject.

སྐབས་རེ་ངས་སྔོན་ལ་ཡར་ལངས་ནས་དྲི་བ་ལེན་ཏེ་རྟགས་གསལ་གཏོང་བ་དང་། སྟབས་རེ་ཁོས་སྔོན་ལ་ཡར་ལངས་ནས་དེ་བཞིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

Sometimes you get up and debate with him. Sometime, he will get up and debate you.

དེ་འདྲའི་ཕར་ཚུར་མི་གཉིས་གཉིས་བྱས་ནས་རྟགས་གསལ་གཏོང་རེས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

That kind of two, two, two under monitor or some kind of, special kind of sign, under that you debate.

མི་གཉིས་གཉིས་ཆ་བྱས་ནས་རྟགས་གསལ་གཏོང་ཡག་དེ་ཡག་པོ་ཡོག་རེད། སྐབས་རེ་མཉམ་དུ་རྟགས་གསལ་གཏོང་བ་དང་། སྐབས་རེ་རེ་རེ་བཞིན་རྟགས་གསལ་གཏོང་གི་ཡོད།

So this debating, two debate form, is kind of nice. Sometimes together, sometimes one by one.

དེ་ནི་སྤྱི་ཡོངས་ཀྱི་འཛིན་གྲྭ་ལྟར་མིན་པའི་ཐོག་ནས་སློབ་གཉེར་བྱེད་སྟངས་ཤིག་རེད། དེ་ནས་དགེ་བསྐོས་འཛིན་གྲྭ་དེ་ཚོར་ཕེབས་ཏེ་རྟོག་ཞིབ་གནང་ནས། སུས་གང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། སུ་རིག་པ་རྣོན་པོ་ཡོད་མེད་སོགས་ལྟ་གི་རེད། དེ་ནས་ཡིག་རྒྱུགས་འགའ་ཤས་གཏོང་དགོས་ཀྱི་ཡོད།

So that is only learning, there are no public classes. In that way. Then gekö or monitor who comes there to see these classes, who is doing, what is doing, who is sharp. Then there is some kind of examinations, sometimes happen.

ཡིག་རྒྱུགས་ཀྱི་ཆེད་དུ་ཀློག་ཡག་དང་བློ་འཛིན་བྱེད་ཡག་རིགས་མང་པོ་ཡོད་རེད། དེ་ནས་རྩོད་རྒྱུགས་སོགས་ཁྱོན་ཡིག་རྒྱུགས་གཉིས་ཙམ་གཏོང་དགོས་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། དེར་དགེ་བསྐོས་ཀྱིས་འགན་གཙོ་ལེན་གྱི་ཡོད།

Ah, examination, readings, memorization of examinations. Debating from the point of ... Two examinations with monitor, gekö. Sometimes in [unintelligible].

དེ་ནི་ཡིག་རྒྱུགས་དམིགས་བསལ་ཅན་ཞིག་རེད།

So that is also a special way of the examination.

དེ་ལ་རྩིབ་ཤག་ཟེར་གྱི་རེད་པ།

It is called tsipshak.

རྩིབ་ཤག་མཁན་པོ་རེད། མཁན་པོ་ཟེར་དུས་གནས་རིམ་གང་མཚམས་མཐོ་པོ་རེད། དེ་ནས་ཆོས་རྭར་འཛིན་དང་། འཛིན་གྲྭ་རེ་རེའི་ནང་གི་སློབ་ཕྲུག་དེ་དག་ནི་འཛིན་གྲྭ་བཅུ་གསུམ་བཅུ་བཞི་ནང་གི་རྩེ་ཕུད་ཚང་མ་སླེབས་ཡོད། འཛིན་གྲྭ་རེ་རེས་མཁན་པོའི་དྲུང་དུ་བཅར་ནས། མཁན་པོ་ལ་གུས་བཏུད་ལན་གསུམ་ཞུས་ནས། ཚང་མས་འདི་འདྲ་སེ་སྒུར་སྒུར་བྱས་ནས་བཞུགས་ཀྱི་རེད།

Tsipshak is the tsikzhak is khenpo. Khenpo way up to somewhere. Chöra stay and then each class, each class comes from top thirteen or fourteen classes from the top, and each class goes to khenpo. And then bow down three times. And then everybody sits like this.

དེ་ནས་མཁན་པོས་ངོས་ནས་འཛིན་གྲྭ་དེ་དག་གིས་སྐབས་སུ་བབས་པའི་སློབ་ཚང་གང་དསློབ་གཉེར་བྱེད་དགོས་སྒྲོག་སྦྱང་གནང་གི་རེད། མཁན་པོ་ཟེར་བ་དེ་ལས་སླ་པོ་ཁྱོན་ནས་མེད། སློབ་ཚང་གང་ཡིན་པ་དེ་ནས་ཁོང་གིས་གང་རུང་ཞིག་བཏོན་ནས་ངག་འདོན་གནང་གི་ཡོད། ཁོང་གིས་གཙོ་བོ་དུམ་བུ་ཐུང་ཐུང་འགའ་ཤས་ངག་འདོན་གནང་དགོས་ཀྱི་ཡོད།

And then khenpo would recite what whatever these classes right now what subject. Khenpo is not easy. That subject from there he has to dig some recitations, lesson. He had to mainly recite some short.

དེ་ནས་འཛིན་གྲྭ་དེ་ནས་འཐུས་མི་གཅིག་འདེམ་གནང་གི་ཡོད། དེ་ལ་སྐྱོར་ར་དཔོན་ཟེར་གྱི་ཡོད། ཁོང་གིས་མཁན་པོས་གང་གསུངས་པ་བསྐྱར་བཟློས་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། ཕར་བསྐྱར་བཟློས་གནང་དགོས་ཀྱི་ཡོད། དེ་ནི་མཁན་པོས་གནང་གསུངས་པའི་རྗེས་ལ་ཁོང་རྣམ་པོ་ཚོའི་ངོས་ཕར་བསྐྱར་བཟློས་གནང་དགོས། དེའི་རྗེས་ལ་ཚང་མས་གུས་བཏུད་ལན་གསུམ་ཞུ་གི་རེད།

And then from the class, one representative, called kyor ra pön. Who is also selected? He has to repeat whatever khenpo said. Back, repeat. So, therefore, short, short, then that is they do after repeating what khenpo said and repeating back. And after that then everybody bow down three times.

དེ་ནས་རང་རང་སོ་སོའི་འཛིན་གྲྭ་འགྲོ་གི་རེད། བཤད་མི་དགོས་པ་ལྟར་ཁྱེད་ཀྱིས་ངོས་ནས་ལྷམ་ཕུད་དགོས། ཐ་ན་དགུན་དུས་སུའང་ལྷམ་ཕུདདགོས་ཀྱི་ཡོད། དགུན་དུས་གནམ་གཤིས་ཧ་ཅང་གྲང་མོ་ཡོད་པས་འདར་ཁྲུག་ཤོར་གྱི་རེད། བྱས་ཙང་ཁྱེད་ཀྱིས་རྒྱུགས་ཤར་སློད་ནས་དེ་ཕྱོགས་སུ་འགྲོ་དགོས་ཆགས་ཀྱི་རེད། དེ་ལ་ང་ཚོས་ཆོས་ལ་ཕབ་ཐོར་ཤེས་བཤད་སྲོལ་ཡོད། དེའི་དོན་དག་ནི་ཆོས་ལ་དགའ་ཞེན་བྱེད་པའི་རྣམ་པ་མཚོན་ཞིག་རེད། དེ་ལྟར་ཁྱེད་ཀྱི་དེར་གང་མགྱོགས་མགྱོགས་འགྲོ་དགོས།

Go down to your class. Of course, you have to take off the shoes in winter, even winter, middle of the winter. Your shoes off, cold and grabble. You run, you know. You have to go there. While going there, have to chö la pap tor, [which] means dharma to excitement [excited for dharma], you have to go there fast.

དེ་ཚར་བའི་རྗེས་ལ་ཚུར་ཡོང་དུས་དལ་པོའི་ངང་ནས་འགྲོ་དགོས། ཁྱེད་ཀྱིས་ཕར་སོ་སོའི་འཛིན་གྲྭ་ལོག་རྗེས། ཚང་མ་སྒོར་སྒོར་བྱས་ནས་བསྡད་དེ་མཁན་པོས་གང་གསུངས་པའི་ཆ་ཤས་དེ་དག་ཚང་མས་མཉམ་དུ་ངག་འདོན་ནམ་དེ་འདྲ་པོ་ཞིག་ཡོད། དེ་ཚང་མས་མཉམ་སྐྱོར་གྱི་རེད།

And after you finish, then going down slowly, go down there. Then when you go down, and your class and circle stay there [sit in a circle]. What khenpo said one time, everybody together, there is a kind of chanting or something. Together say that portion.

དེའི་རྗེས་ལ། འཛིན་གྲྭ་དེའི་རྗེས་ལ། ཚང་མ་ལོ་ལོག་གཡས་གཡོན་གཉིས་ལ་གྲལ་བསྟར་སྒྲིག་ནས་བཞུགས་པ་དང་། དམ་བཅའ་ཞིག་ཡོད། དེས་ནས་བརྗོད་གཞི་དེ་རང་གི་ཐོག་ལ་རྟགས་གསལ་གཏོང་གི་རེད། བརྗོད་གཞི་དེ་རྒྱུན་དུ་མཁན་པོས་གང་གནང་བ་དེ་རེད།

After that, after that, that class, then everybody sits on the two sides, one damcha. Then debate on that particular subject. Suppose to be what the khenpo given.

འོན་ཀྱང་ཡིན་གཅིག་མིན་གཅིག་དེ་ལྟར་མཁན་པོས་གནང་དགོས་ཀྱི་མེད་ཀྱང་རྒྱུན་དུ་མཁན་པོས་གནང་བ་དེ་རེད། དེ་ནས་གླེང་གཞིའི་གནད་དོན་འདི་ལ་གཞི་བཞག་ནས་རྟགས་གསལ་གཏོང་དགོས།

Sometimes not necessarily, but mostly that supposed to be whatever there. That was base subject and then debate.

རྩིབ་ཤག་གིས་སྐབས་རེ་དུས་ཚོད་ཧ་ཅང་རིང་པོ་འགོར་གྱི་རེད། འཛིན་གྲྭ་རེ་རེ་བྱས་ནས་སྔོན་ལ་འཛིན་གྲྭ་འདི་ཚར་སོང་ན་དེ་ནས་ཕ་གི་བྱས་ནས་རིམ་པ་བྱས་ནས་མར་འགྲོ་གི་རེད། དེ་ནི་མཁན་པོའི་ལས་འགན་རེད།

That's each class it takes sometimes tsipshar takes a long time. Each class, then next class. This finishing, this class, this finishing like that way. So that is sometime tsipshar, that is khenpo's duty.

དགེ་བསྐོས་ཀྱིས་མར་གཤམ་དུ་བཞུགས་ནས་གཟིགས་རྟོག་གནང་གི་རེད། ཁོང་གཙོ་བོ། གང་འདྲ་སེ་ཞུ་དགོས་ཀྱི་རེད། ཨམ། གཟིགས་བཞུགས་ནས། གཟིགས་བཞུགས་ནས། གང་འདྲ་སེ་ལབ་དགོས་སམ། སྤྱོད་ལམ་རེད། དགེ་བསྐོས་རེད་པ། བྱས་ཙང་དེ་འདྲ་རེད། དེ་ནས་་་

Those gekö, monitors, down there. Sitting there, looking. He was mainly, how to say? Ah, watching the, watching the, what to say? Conduct or ya. Monitor, right? So that is the way. And then ...

ཁྱེད་ཀྱིས་རིག་ཆེན་སློབ་གཉེར་གནང་ཡོད་དམ།

Did you do rikchen also?

དེའི་རྗེས་ལ། འོ་རིག་ཆེན་ཡང་གནས་རིམ་མཐོ་བ་ལ་རེད། ཁྱེད་ཀྱིས་ལམ་དབུ་མ་སློབ་གཉེར་ཚར་བའ་རྗེས་ཙམ་དང་། འདུལ་བའི་སློབ་ཚན་འགོ་ཚུགས་རིག་ཆེན་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད།

Then after, yes, rikchen is also way up the, when you take, almost Madhyamaka finished, around Vinaya class something. That time, then you have rikchen will come.

ངས་རིག་ཆེན་སློབ་སྦྱོང་བྱས་པ་ཡིན། ལོ་དང་པོར་རིག་ཆེན། སྒེར་ངོས་ནས་བཤད་ན་རིག་ཆེན་ཏོག་ཙམ་ཁག་པོ་བྱུང་སོང་། དེ་ནས་འདུ་འཛོམས་ཆེན་པོ་བྱས་ནས་རྟགས་གསལ་ཡང་གཏོང་གི་ཡོད། སེ་ར་བྱེས་དང་སེ་ར་སྨད་ཀྱི་དགེ་འདུན་པ་ཚང་མ་འཛོམས་ནས་ཚོགས་ཆེན་གྱི་ཐོག་ཏུ་རིག་ཆེན་གྱི་སྐོར་ལ་སེ་ར་བྱེས་དང་སྨད་ཕན་ཚུན་བསྡུར་བྱས་ཚོགས་ཆེན་སྐབས་ལ་རྟགས་བསལ་གཏོང་དགོས།

Rikchen I did. Rikchen is first year, rikchen. Rickhen is little harder, personally. And also debate, where you do is the great assembly. Now this

Sera Jé, and then Sera Mé, all monastery monks gather together [at] tsokchen. In the tsokchen, you have to do rikchen. Compare with Sera. One Sera Jé, one Sera Mé. These two have to debate in the great assembly.

དེ་ནི་དབྱར་དུས་ཀྱི་སྐབས་ལ་རེད། རིག་བཀྲ་མེད། དེ་འདྲ་བ་ཞིག་ལ་ཁྱོན་ཉི་མ་ག་ཚོད་རེད། ཉི་མ་བཅུ་དྲུག་ལྷག་ཙམ་དེ་འདྲ་པོ་ཞིག་རེད། དེ་ནས་ཉིན་ལྟར་སེ་ར་ཚོགས་ཆེན་ལ་འཛོམས་དགོས་ཀྱི་ཡོད། རྒྱུན་དུ་སེ་ར་བྱེས་དང་སེ་ར་སྨད་སོ་སོའི་ཆོས་རྭར་འཚོགས་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། རང་རང་སོ་སོའི་རྣམ་པའི་ག་ནས་རྩོད་གླེང་དང་རང་རང་སོ་སོའི་གཞུང་འདྲ་མིན་སྣ་ཚོགས་ཤིག་ཡོད། འོན་ཀྱང་སྐབས་རེ་དེ་གཉིས་མཉམ་དུ་ཚོགས་ཆེན་ལ་འདུ་འཛོམས་བྱེད་ཀྱི་རེད།

That is summer, rigtamey, some kind of how, How many days? More than sixteen or something days. And then every day at Sera Tsokchen, you have to gather assembly. Usually, Sera Jé, and Sera Mé. Their own chöra, their own way [of] debating, their own literature different, they own way to do. But sometimes they gather together [at the] assembly.

སྐབས་དེ་དུས་རིག་ཆེན་ལ་ཉི་མ་བཅུ་དྲུག་ཡོད། དགེ་འདུན་པ་ཚང་པ་ཚོགས་ཆེན་ལ་འདུ་འཛོམས་ཐེངས་མ་གཉིས་ཙམ་བྱེད་ཀྱི་རེད། དེར་རྟགས་གསལ་གཏོང་མཁན་མང་པོ་ཡོད། དེ་ནི་རིག་ཆེན་སྐོར་རེད། ཐོག་མར་རིག་ཆེན་ཟེར་ཡག་དེ་འཛིན་གྲྭའི་ནང་གནས་རིམ་སྤྲོད་ཡག་གི་ཆེད་དུ་རེད། སུ་ཨང་དང་པོ་རེད། ལེགས་ཤེས་དེ་དང་པོ་དང་། དེ་ནས་ལོ་རྗེས་མར་ཡང་བསྐྱར་དེ་ལྟར་གནང་གི་ཡོད།

So therefore richen is that type sixteen days. Everybody, every two days, two times [gather] in the great assembly. There you have the debate. So that is the rikchen. So I have first. Richen is ranking with connection. Ranking in this class, who is first. The best one is first. And then next year, next one. Like that way give.

ཪིག་ཆེན་ལ་ང་རང་ཨང་དང་པོ་རེད། གང་ལྟར་ཡང་རིག་ཆེན་སྐོར་དེ་ཙམ་རེད། དེ་ནི་གསར་ལོ་དང་ཕྲལ་ལོག་རེད། གསར་ལོ་ཟེར་ན་ལོ་གསར་པ་ལ་གོ་དགོས། དེ་ནི་ཐོག་མར་སྤྲད་པ་དེ་ལ་ཟེར། ཕྲལ་ལོག་ཟེར་ན་ལོ་རྗེས་མར་བསྐྱར་ཟློས་བྱེད་པ་དེེ་ལ་གོ་དགོས།

So rikchen type I was the first class. So anyway about that rikchen. And that was sarlo and trel lok. Sarlo means new, new year, that is first time given. Trel lok means repeating next year. Another, have to, following.

དེ་ཁྱེད་ཀྱིས་ཚོགས་ཆེན་ནང་ལ་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། བྱེད་ཡག་མང་པོ་ཡོད། བྱས་ཙང་ཁྱེད་ལ་སྐབས་རེ་དེ་འདྲ་ཡོད་རེད། གང་ལྟར་ཡང་ང་ལ་རིག་ཆེན་ཐོབ་ཡོད།

You have to do in tsokchen, many many those things to do. So, therefore, you have sometimes like that. So anyway, rikchen I got.

བྱས་ཙང་དེ་དག་ནི་ཁེ་ཕན་ཁག་རེད། རིག་ཆེན་གཅིག་པུ་ལ་ཨང་རིམ་དང་པོ་དང་། གཉིས་པ་སོགས་དེ་ནས་འདམ་གྱི་ཡོད། དེར་གཞི་བཞག་ནས་དགེ་བཤེས་གཏོངགི་ཡོད།

So those are the privileges. Only rikchen, number one, two, in this class from there. Then based on that geshé.

དེའི་རྗེས་ལ་དགེ་བཤེས་ཀྱི་གནས་རིམ་ནང་དུ་ལྷ་རམས་པའི་དགེ་བཤེས་ཡོད་རེད། དེ་ནི་ལྷ་སར་གནང་གི་རེད། སྐབས་དེ་དུས་སེར་ར་དང་། འབྲས་སྤུངས། དགའ་ལྡན་ནས་དགེ་འདུན་མང་པོ་མཉམ་དུ་འཛོམས་ནས་འཚོག་གི་ཡོད། དེའི་སྐབས་ལ་དགེ་བཤེས་ལྷ་རམས་པའི་དམ་བཅའ་འབུལ་མཁན་གྱིས་རྒྱུགས་སྤྲོད་གནང་གི་ཡོད།

Later geshé rank, you have Lharam geshé, which is the Lhasa. Lharam is Lhasa. Lha means Lhasa. Lhamram geshé, Sera, Drepung, Gaden, all of them [gather] together [for] Mönlam festival. During this time one who doing, taking dhamcha or that is Lhamram geshé.

དེ་ནས་རྗེས་མ་དེ་ནི་ཚོགས་རམས་པའི་དགེ་བཤེས་རེད། ཚོགས་རམས་པའི་དགེ་བཤེས་ཀྱི་དམ་བཅའ་དེ་བོད་ཟླ་གཉིས་པའི་ནང་འཚོག་ཀྱི་རེད། མི་གྲངས་གོང་མ་དེ་ལས་ཉུང་བ་ཡོད་པ་དང་དུས་ཡུན་ཡང་ཐུང་བ་ཡོད། དེ་ཡང་ལྷ་སར་འཚོག་གནང་གི་རེད།

And then next one is tsokram. Tsokram means another second [Tibetan lunar] month, smaller, shorter also. In Lhasa again. Tsokchoe, I think the Fifth Dalai Lama passed, special kind of prayer, job or something. Sera, Drepung, Gaden, all gather Lhasa, for ten days.

དེའི་སྐབས་ལ་ལྷ་ལྡན་སྨོན་ལམ་ཆེན་མོ་ནང་ལྟར་འགྲོ་ལུགས་གཅིག་མཚུངས་ཡོད། དེའི་སྐབས་དམ་འབུལ་ཞུ་མཁན་གྱི་དགེ་བཤེས་དེ་དག་ལ་ཚོགས་རམས་ཟེར།

During that time, same this kind of like Monlam festival, so, therefore, those are geshé are tsokram.

ཇོ་ཁང་གི་ཉེ་འགྲམ་ལ་རེད་པས།

In the vicinity of the Jokhang or ...

འོ། ཇོ་ཁང་གི་ཉེ་འགྲམ་གྱི་ས་ཆ་གཅིག་པ་དེ་རང་ལ་ སྨོན་ལམ་ཆེན་མོ་ནང་བཞིན་འཚོག་གི་རེད། འོན་ཀྱང་མི་སྐྱ་དང་དགེ་འདུན་པའི་གྲངས་ཚད་དེའི་རིང་ལ་སྨོན་ལམ་ཆེན་མོ་ལས་ཉུང་བ་ཡོད། ཚང་མ་འགྲོ་གི་མེད་གང་ཡིན་ཟེར་ན་འགའ་ཤས་ཀྱིས་དཔེ་མཚམས་བདམ་ནས་རང་གི་དགོན་གནས་སུ་བཞུགས་ཀྱི་རེད། དཔེ་མཚམས་ཟེར་ན་གཞུང་བློ་འཛིན་བྱེད་པའི་དུས་ཚོད་རེད། གཞུང་མང་པོ་ཞིག་བློ་འཛིན་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། དེའི་སྐབས་ལ་ཁ་ཁུ་སིམ་པོ་ཡོད་པ་དང་སློབ་དུས་རིགས་སོགས་གང་ཡང་མེད་ལ། ལྷ་སར་འདུ་འཛོམས་བྱེད་ཡག་རིགས་མེད། དེ་འདྲ་པོ་རེད།

Jokhang, yes. Nearby, same place. Same, like Monlam festival. But that time little smaller [number of] people [and] monks, don't go all. Some of them choose to stay their monasteries. Pétsam means to, time to memorize their kind of many many memorizations. At that time quiet, there is no semester or anything. Instead of going down Lhasa. So sometimes chose [to] stay. Like that way.

གང་ལྟར་ཡང་དགེ་འདུན་པ་མང་པོ་ཞིག་མར་[ལྷ་སར་]ཕེབས་ཀྱི་ཡོད། ཚོགས་རམས་དགེ་བཤེས་སྐབས་ལ་བྱེད་སྟངས་བྱེད་ལུགས་གཅིག་པ་རེད། དེ་ནི་དགེ་བཤེས་ཀྱི་རིམ་པ་མཐོ་ཤོས་གཉིས་པ་དེ་རེད། དེ་ཚོ་ལ་དགེ་བཤེས་ཆེ་བའམ་ཆེ་ཁག་ཟེར་གྱི་ཡོད།

But anyway down there is, most monks go down there [to Lhasa]. And the same thing. During that time geshé's tsokram. That is the second rank. These are called geshé chéwa, Chékhak.

ཆེ་ཁག་ཟེར་ན་དགེ་བཤེས་ཆེ་བ་ལ་གོ་དགོས། གང་ཡིན་ཟེར་ན་དེ་འདྲ་སེ་དབྱེ་བ་ཕྱེ་ཡོད། དགེ་བཤེས་ཆུང་ཁག་ཟེར་ན་དགེ་བཤེས་ཆུང་བ་དེ་ཚོ་ལ་གོ་དགོས། དགོན་པ་རང་ལ་ཡིན་པ་དེ་ཚོ། དཔེར་ན་སྤྲུལ་སྐུའི་དགེ་བཤེས་ལྟ་བུ། དེ་ནི་གླིང་བསྲི་རིགས་རམ་པ་ཟེར་གྱི་ཡོད།

རིགས་རམ་པ་དང་གླིང་བསྲེ་དེ་གཉིས་སེ་ར་དགོན་པ་དེ་རང་དུ་དགེ་བཤེས་དམ་འཇོག་གནང་གི་ཡོད། བྱས་ཙང་་་

Chékhak means bigger geshé. Because marked down there. Then geshé chungkhak means smaller geshé. Monastery itself, itself, trülkü geshé. That is ling si rikrampa. Rikrampa and lingsé that means in Sera itself. Then now the third one is actually Rikrampa and then okay, lingsi. So, therefore ...

ཁོང་ཚོས་རྒྱུགས་ཁག་ལྷ་སར་མ་སྤྲད་མ་སྤྲད་པར། རང་རང་སོ་སོའི་དགོན་པར་རྒྱུགས་སྤྲོད་གནང་གི་ཡོད་དམ།

They, they don't take their examinations in Lhasa. They take it in the monastery itself?

ཁོང་ཚོས་གཙོ་བོ་རང་རང་སོ་སོའི་དགོན་པར་རྒྱུགས་སྤྲོད་གནང་གི་ཡོད། འབྲས་སྤུངས་དང་དགའ་ལྡན་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད། རིགས་རམ་པ་དེ་ཏིག་ཙམ་གཞི་རྒྱ་ཆེ་བ་ཡོད། ར་ཆེན་སྨོན་ལམ་དེ་ལྷ་སར་རེད།

They, they mainly monastery itself. Not connected with Drepung and Ganden. Although rikrampa has much bigger because although Rachen Mönlam that is the called Lhasa.

ཁྱེད་ཀྱི་མཁྱེན་གྱི་ཨེ་ཡོད། ཇོ་བོ་གཉིས་ཡོད། གཅིག་ནི་ར་མོ་ཆེའི་ཇོ་བོ་དང་གཞན་པ་དེ་ནི་ལྷ་སའི་ཇོ་བོ་རེད། སྨོན་ལམ་ཆེན་མོ་དེ་ལྷ་ལྡན་གཙུག་ལག་ཁང་ལ་འཚོག་པ་དང་། སྐབས་དེ་དུས་སེ་འབྲས་དགའ་གསུམ་ནས་དགེ་འདུན་པ་སྟོང་ཕྲག་མང་པོ་ཕེབས་ཀྱི་རེད།

There is the, you know that Jowo, Ramoché Jowo, and Lhasa Jowo. Mönlam Chenmo is all Lhasa and the main temple. The Sera, Drepung, Ganden, many thousands together come.

རྭ་མོ་ཆེ་གཙུག་ལག་ཁང་ལ་ས་ཁྱོན་ཆུང་ཆུང་ལས་མེད་པས་དེ་སེ་ར་ཁོ་ནའི་ཆེད་དུ་རེད། སེ་རའི་དགེ་འདུན་པ་གནས་དེར་འགྲོ་གི་ཡོད། ག་ཚོད་ཙམ་རིང་རེད། ཕལ་ཆེར་ཉི་མ་བདུན་ཙམ་རེད། དེ་ལས་མང་བ་མ་རེད། ཁོང་རྣམ་པ་དེར་ཕེབས་ཀྱི་ཡོད། སེ་ར་བྱེས་དང་སེ་ར་སྨད་གཉིས་ནས་དགེ་བཤེས་དམ་འཇོག་གནང་རྣམས་ཕེབས་ཀྱི་ཡོད། ཕལ་ཆེ་བ་ཚོགས་རམས་པའི་དམ་འཇོག་རེད།

This Ramoché Jowo is, they have a small place [that is] only for Sera. Sera goes there. How many? Almost seven days or something. Not more. Religious, like that. To there and then during that time, geshé have to, Sera Je, Sera Mé. These two geshé, one Sera Je, one from then several geshé. Most of them tsokrampas.

ཚོགས་རམ་པ།

Tsokrampa.

ཚོགས་རམས་པ། ལྷ་རམས་པ། ཚོགས་རམས་པ་ཟེར་བ་དེ་གནས་རིམ་དཀྱིལ་ལ་ཡོད་པའི་དགེ་བཤེས་རེད།

Tsokrampa. Lharampa. Tsokrampa. This [Tsokrampa] is still kind of middle one. Right?

རེད།

Right.

གཞན་པ་ཆེ་བ་ཞིག་ཡོད། ཚོགས་རམས་མ་རེད། རིགས་རམ་པ་རེད།

This other one is chewa [higher]. This, tsokram maré [It's not tsokram], Rikrampa.

རིགས་རམ་པ། དམིགས་ཚད་ར་མ་ཆེ།

Rikrampa. Miktsé ramaché.

Yeah. That middle one. And then next one is lengsé. That leng zerna [leng means] the monastery itself. Then you have to debate. Competing with Sera Je, Sera Mé. That is in the tsokchen [assembly] area.

གླེང་བསྲེ་གནས་སྟངས་གཞན་ཞིག་ཀྱང་ཡོད། འཛིན་གྲྭའི་ནང་གི་ལྷག་མ་གང་ཡོད་པ། དཔེན་ན་ཁྱེད་ཀྱིས་མཁྱེན་གསལ་ལྟར། ལྷ་རམས་པ་དང་། ལྷ་རམས་པ་རྗེས་པ་དེ། དེའི་རྗེས་ལ་རིགས་རམ་པ་སོགས་གོ་རིམ་ལྟར་ཡོད། དེ་དག་གི་ལ་གླེང་བསྲེ་ཡོད།

There is another situation lengsé means. So the rest of the in this class, you know ranking good ones, lharampa. Next one, lharampa. Next one, rikrampa. Then the rest of them lengsé [a class of monk-scholar].

དེ་དག་གི་ནང་ནས་གླེང་བསྲེ་རིགས་ཡིན་པ་དེ་ཚོས་དུས་ཡུན་ཧ་ཅང་རིང་པོ་ཞིག་རིང་ལ་སྒུག་ནས་སྡོད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། བྱས་ཙང་ཁོང་ཚོས་འཛིན་གྲྭ་དེ་རང་ལ་ལོ་མང་པོ་ལྷག་གི་ཡོད།

And some of those people who more lengsé type they have to wait and wait, wait, long time. They stay in this class [for] many years.

བྱས་ཙང་དེ་འདྲ་ཡོད་རེད། གལ་སྲིད་ཁྱེད་དཔེ་ཆ་ཡག་པོ་ཡོད་པ་ཡིན་ན། དེས་ན་ཁྱེད་ཀྱིས་སྔོན་ལ་འགྲོ་ཆོག་པ་དང་། ཐ་ན་དགེ་བཤེས་ཆེན་པོ་ཞིག་ཀྱང་ཆགས་ཐུབ་པ་དང་། འབྲས་སྤུངས་དང་དགའ་ལྡན་གྱི་མཁས་པ་དགེ་བཤེས་ལྷ་རམས་པ་ཡིན་པ་ཨང་དང་པོ། བཅུ་གཉིས་ལ་སོགས། ཕལ་ཆེར་ཨང་རིམ་ལྔ་པ་བར་ཡིན་པ་དང་ལྷན་དུ་ཕན་ཚུན་ཆོས་ཀྱི་རྩོད་གླེང་གནང་སྲོལ་ཡོད།

So that happens. So, therefore [if] you have privilege, if you have [are] good scholar, you go to first, then big geshé. Competing with Drepung and Ganden. And lharampa number one, number twelve, et cetera. Those numbers, upto five, I think. Sera, Drepung, Ganden whatever they debate.

མཐམ་མ་དེར་དམིགས་གསལ་གྱི་གནས་རིམ་སྤྲོད་གནང་གི་ཡོད། དེ་ལ་གང་ཟེར། སྐུ་འདུན་ནས་གསོལ་རས་འདྲ་པོ་གནང་གི་ཡོད། དེ་དག་ནི་གཞུང་གིས་གནང་བ་དང་། ཁོང་ཚོ་གཞུང་གི་དགེ་བཤེས་རེད། བྱས་ཙང་ཆེ་མཐོང་སོགས་ཧ་ཅང་ཆེ་བ་ཡོད།

And then finally special kind of ranking and special kind of, what do you call? Ah, gift sort of with Dalai Lama. [The] government gives these. These are the government geshé. So is the much, much greater.

དུས་ཤིག་ལ་ཁྱེད་ཁམས་ལུང་རིན་པོ་ཆེའི་ཡོངས་འཛིན་དུ་བསྐོ་བཞག་གནང་ཡོད།

At one point, you became tutor to Khamlung Rinpoché.

རེད།

Right.

དེ་གང་འདྲ་སེ་བྱུང་བ་རེད།

How did that come about?

དེ་ཡང་ངས་རིག་ཆེན། འོ་རིག་ཆེན། ངའི་བསམ་པར་རིག་ཆེན་སྐབས་ལ་ང་ཁམ་ལུང་རིན་པོ་ཆེའི་ཡོངས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། བླ་མ་ཁམ་ལུང་རིན་པོ་ཆེའི་དྲུང་དུ་སྤྲུལ་སྐུ་ཡིན་པའི་བླ་མ་གཞོན་གཞོན་མང་པོ་ཞིག་སེ་རར་སླེབས་ཀྱི་ཡོད།

That was also I, after I those, rikchik, yeah, rikchik, time of rikchen, I think I was already Khamlung's tutor. Ah, before that, Khamlung was, lama Khamlung Rinpoché, and these young, young reincarnations come [to] Sera.

སྤྲུལ་སྐུ་ཡིན་པའི་ན་གཞོན་བླ་མ་དེ་ཚོ་མཉམ་དུ་རུབ་རུབ་བཟོས་ནས་བླ་བྲང་དུ་ཁྲིད་ནས་དགེ་རྒན་བདམ་ཏེ་སློབ་སྦྱོང་སྤྲོད་ཀྱི་ཡོད། དགེ་རྒན་དེ་སེ་ར་དགོན་པ་ནས་བླ་མ་ཚན་ལྡན་གང་རུང་ཞིག་འདེམ་སྒྲུག་གནང་གི་རེད།

They always, tutors, they choose to bring to labrang and the young lama lama together educated. So therefore that choosing that you can choose any from the Sera, for example, Sera lamas.

ལྷག་པར་དུ་སེ་ར་བྱེས་ལ་ཆ་མཚོན་ན། སུ་ཞིག་ནང་བསྟན་གྱི་མཁས་དབང་དེ་ཁོང་ཚོས་འདེམ་སྒྲུག་གནང་གི་རེད། དེ་ལྟར་དགེ་རྒན་འགའ་ཤས་བདམ་ནས། དེ་ནས་མོ་རྒྱག་པ་སོགས་གནང་གི་རེད། བྱས་ཙང་བླ་མ་ཆེ་ཁག་རིགས་དཔེར་ན་ཁྲི་བྱང་རིན་པོ་ཆེ་ལ་སོགས་དགོས་ཀྱི་མེད། ཁོང་ཚོས་གང་ཞིག་འོས་འཚམས་ཡོད་མེད་བསམ་ཚུལ་གསུངས་གནང་གི་རེད།

Sera, especially Sera Jé. Among the Jé whatever good scholar, whoever is, they choose. They choose several teachers. And then they do with divination, no require higher lama, Trijang Rinpoché or some all those things. And then they would suggest this is better for this something.

སྐབས་དེ་དུས་ཁམ་ལུང་བླ་བྲང་གིས་ཁྲི་བྱང་རིན་པོ་ཆེར་ཡོངས་འཛིན་ཞིག་བཀོད་སྒྲིག་ཡོང་བའི་རེ་སྐུལ་ཞུས་བྱུང་། ཁྲི་བྱང་རིན་པོ་ཆེས་ང་བདམ་གནང་བ་རེད། དེ་འདྲ་རེད།

I was on the at that time, Khamlung Labrang asked that to Trichang Rinpoche. Trichang Rinpoche chose me. Like that way.

ཁམ་ལུང་བླ་བྲང་ལ་རིན་པོ་ཆེའི་ཕྱག་མཛོད་ཅིག་ཡོད། ཕྱག་མཛོད་དེས་ཁྲི་བྱང་རིན་པོ་ཆེའི་གམ་དུ་བཅར་ནས་དགེ་རྒན་གྱི་འོས་མི་དེ་དག་སུ་ཡིན་མིན་སྐོར་ལ་བཀའ་འདྲི་ཞུས། གང་ཡིན་ཟེར་ན་ཁོ་རང་རང་ཉིད་ཀྱི་ངོས་ནས་ཁོང་ཚོ་ངོ་ཤེས་ཀྱི་མེད།

So, therefore, they have Khamlung chakdzö, the treasurer of the Rinpoche. He went to Trichang [Rinpoche] and asked who were those because the chakdzö doesn't [didn't] know.

ཁོང་ཕྱག་མཛོད་རེད། བྱས་ཙང་སུ་ཡག་པོ་ཡོད་པ་དང་། སུ་ཡག་པོ་མེད་པ། སུ་རན་པོ་ཡོད་མིན་སོགས་གང་ཡང་ཤེས་ཀྱི་མེད།

He was a treasurer. He doesn't know who is a good scholar, who is not, and who is suitable.

ཁྲི་བྱང་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་ནས་མིང་འགའ་ཤས་བདམ་ནས། ངའི་བསམ་པར་ཕལ་ཆེན་གཟན་རྟགས་བསྒྲིལ་ཡོད་པ་འདྲ། ཁོང་གིས་དེ་ལྟར་གནང་ཡོད་སྲིད། ངས་གཏན་གཏན་ཞུ་ཡག་མེད།

But Trichang Rinpoche then [picked] few names. And then he also, I think he [did] divination. Maybe doing [he did it], I am not sure.

གང་ལྟར་གཟན་རྟགས་བསྒྲིལ་ནས་ངའི་མི་ཐོན། ཁོང་གིས་ "འདི་ཡག་པོ་འདུག" ཞེས་དེ་འདྲ་པོ་གསུངས་གནང་། དེ་ནས་ཉིན་གཅིག་ཕྱག་མཛོད་ངའི་རྩར་ལ་ཁ་བཏགས་དང་། ཇ། དེ་མིན་གྱི་འབུལ་རྟེན་བསྣམས་ནས་ཕེབས་ཏེ་ང་ལ་རེ་སྐུལ་ཞུས་སོང་།

So anyway, he tossed, and my name came. [He said], "This is a good one," something, anyway. And then one day, chakdzö came and requested me with khadak [ceremonial scarf], and some tea, and something. And made a request.

སྐབས་དེ་དུས་ངེད་རང་སོག་པོའི་ཁང་པར་དུས་ཡུན་ཐུང་ཐུང་ཞིག་གི་རིང་བསྡད་པ་ཡིན། དེའི་མྱོང་ཚོར་སེམས་ལ་འཇུག་པོ་ཞིག་བྱུང་།

That time, I was staying in the Mongolian house for a short period. It was an interesting experience.

ཁོང་གིས་དེ་ནས་ང་ལ་ཁོང་གི་བླ་མ་ཁམ་ལུང་རིན་པོ་ཆེའི་ཡོངས་འཛིན་གནང་རོགས་ཞེས་རེ་སྐུལ་ཞུས། བོད་སྐད་ནང་བླ་མའི་དགེ་རྒན་ལ་ཡོངས་འཛིན་ཟེར། བྱས་ཙང་ཐོག་མར་ངས་ཁས་ལེན་ཞུས་མེད།

Then [he] wanted [me] to be the tutor of Khamlung Rinpoche. Yongdzin (tutor), right? Yongdzin. So, at first, I didn't accept it.

ངས་ "མིན། མིན། མིན། ངས་བླ་མའི་ཡོངས་འཛིན་བྱེད་ཐུབ་ས་མ་རེད། ང་ལ་ངེས་པ་རྙེད་ཐུབ་པ་ཞིག་བྱུང་མ་སོང་། ངས་ཡོང་ས་མ་རེད། གཞན་ལ་བཀའ་འདྲི་གནང་རོགས།" ཞེས་ཞུས་པ་ཡིན། ཐོག་མར་ངས་ཁས་ལེན་ཞུས་མེད།

[I said,] "No! No! No! I can't be yongdzin [for the] lama. I am not sure. I can't. You can ask somebody else." At first, I didn't accept it.

ཁྲི་བྱང་རིན་པོ་ཆེ་ངའི་རྩ་བའི་བླ་མ་རེད། བྱས་ཙང་ངས་ཁོང་གི་དྲུང་ནས་ཆོས་མང་པོ་ཞུས་པ་ཡིན། ངས་རྗེས་ལ་ལན་བྱས་ཡོང་བཤད་པ་ཡིན།

Trichang Rinpoche is my lama, guru. So I got Buddhist teachings from him. I [told him I will] let him know.

དེའི་རྗེས་ལ་ཕྱག་མཛོད་ཀྱི་ང་ལ་དེ་ལྟར་གསུངས་བྱུང་ "ང་ཚོས་ཁྲི་བྲང་རིན་པོ་ཆེར་སྐྱབས་འཇུག་ཞུས་པ་ཡིན། ཁོང་གི་གཟན་རྟགས་བསྒྲིལ་ནས་ཁྱེད་ཀྱི་མཚན་ཐོན་སོང་། བྱས་ཙང་ཞལ་བཞེས་གནང་རོགས།" ཞེས་གསུངས་བྱུང་།

So then later he [the chakdzö] said, "We requested Trichang Rinpoche. He did divination, and your name came out. So please accept it!"

མཐའ་མ་དེར་ངས་ཁས་ལེན་བྱས་པ་ཡིན། རང་གིས་ཁས་ལེན་ཞུས་པའི་རྗེས་ལ་དེ་ནས་ཁོང་རྣམ་པའི་བླ་གྲང་དུ་སྤོས་པ་ཡིན། བཤད་མི་དགོས་པ་ལྟར་རང་གི་ཤག་ཆུང་ཆུང་ཞིག་ཡོད་པ་དེར་གནས་སྡོད་བྱས་པ་ཡིན།

Then finally I accepted it. So that is why. Once you accept it, you have to move there to their house, labrang. Of course, then you have your little room. Up and go there.

དེ་དུས་ཞལ་ལག་ལ་སོགས་པ་དགོས་མཁོ་ཆ་ཚང་ཁོང་རྣམ་པས་གོ་སྒྲིག་ཞུས་ཡོད། དེ་ནས་བླ་བྲང་ནང་དུ་རིན་པོ་ཆེ་ལྷན་དུ་བསྡད་པ་ཡིན། ཁྱེད་ཀྱི་ཆེད་དུ་ཞལ་ལག་དང་གང་དགོས་པ་ཆ་ཚང་དེ་ནས་གོ་སྒྲིག་གནང་གི་ཡོད།

They feed and [provide] everything in those days. Now [Then] I stayed in the labrang with Rinpoche. And for you, food and everything was there.

དེ་དུས་ང་རང་ལ་དགེ་ཕྲུག་འགའ་ཤས་ཡོད་པ་ཁོང་ཚོས་རྟག་ཏུ་བླ་བྲང་དུ་ངའི་རྩར་ནས་ཆོས་ཀྱི་སློབ་ཚན་ཉན་པར་སླེབས་ཀྱི་ཡོད།

And then I had some students always coming to labrang, for teachings and lessons.

བླ་བྲང་དེ་ཁང་ཚང་གང་གི་ནང་དུ་ཡོད་དམ།

And this labrang was in which khagntsen [house]?

པ་ཏི་ཁང་ཚན། ཁྱོན་ཁང་ཚན་གཉིས་ཡོད། གཅིག་ནི་གཙང་པ་ཁང་ཚན་དང་། གཅིག་ཤོས་དེ་ནི་པ་ཏི་ཁང་ཚན་རེད། ཁོང་གི་ཤག་པ་ཏི་ཁང་ཚན་ནང་ལ་ཡོག་རེད།

Pati khangtsen. There are two khangtsens. One is Tsangpa khangtsen, and one is Pati khangtsen. So his house is in Pati khangtsens.

ཕལ་ཆེར་སྔོན་མ་བར་སྐབས་ཤིག་དེར་འགྲོ་དུས་བླ་བྲང་གཏོར་ཚར་འདུག འོན་ཀྱང་ཁང་ཚང་འདུག བྱས་ཙང་དེའི་ཤག་ལ་བསྡད་པ་ཡིན།

I think last time when I went there, the labrang was destroyed. But their khangtsens itself [was there], [I] stayed in khangtsen' house.

ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཟུར་དེར་ཁམ་ལུང་བླ་བྲང་སྔར་ཡོད་ཀྱང་། འོན་ཀྱང་དེ་གཏོར་ཚར་འདུག བླ་བྲང་གཏོར་བའི་རྗེས་ལ་ཁང་པ་དམའ་པོ་ཆུང་ཆུང་འགའ་ཤས་གནས་དེར་བསྐྲུན་འདུག

South of that corner, Khamlung labrang was there. But it was destroyed. Not there. Some low houses [were] built [there] after the destruction.

བྱས་ན་བོད་ནང་ཡོད་དུས་སློབ་སྦྱོང་མཐར་ཕྱིན་པ་བྱེད་པའི་གོ་སྐབས་དེ་ཁྱེད་ལ་ཐོབ་ཡོད་མ་རེད་པ།

So you didn't get the opportunity to finish your study in Tibet?

ད་ག་རེད། རིག་ཆེན་གཉིས་པ་དེ་སློབ་སྦྱོང་བྱས་ཚར་ཡོད། མ་རེད། རིག་ཆེན་སློབ་སྦྱོང་ཚར་བ་རེད། མཁན་པོ་བློ་བཟང་དབང་ཕྱུགས་ལགས་ཁོང་ཕེབས། ངའི་འཛིན་གྲྭ་ཆ་མཚོན་ན། སྐབས་རེ་ལོ་མང་པོ་སྒྱག་དགོས་ཀྱི་ཡོད།

Ya, I was then from rikchen, the second rikchen finished. Then no, rikchen finished, then I was able to, that time, this khenpo Lozang Wangchukla to come. And my class is, sometimes, years, years have to wait.

ལྷ་རམས་འཛིན་གྲྭ། འཛིན་གྲྭ་དེ་དག་ནི་དམིགས་བསལ་གྱི་འཛིན་གྲྭ་རེད། དེ་ནི་དགེ་བཤེས་གཏོང་མཁན་གྱི་ཆེད་དུ་དམིགས་པ་ཞིག་རེད། འཛིན་གྲྭ་མི་འདྲ་བ་མང་པོ་ཡོད། ཁོང་ཚོ་ཁག་ཅིག་གིས་སློབ་གཉེར་ཚར་བ་ཡིན་ན། དེ་ནས་འཛིན་གྲྭ་གཞན་ཞིག་ཏུ་གཏོང་གི་ཡོད། བྱས་ཙང་གནས་རིམ་མཐོ་པོ་ཡོད་པའི་འཛིན་གྲྭ་མི་འདྲ་བ་མང་པོ་ཡོད། འཛིན་གྲྭ་ཚང་མ་མི་འདྲ་བ་ཡོད།

Lharam dzindra [class], these dzindas. Some special class which is the preparation for big geshé. There are different clubs, different classes. When they finished and then sent there. So there were many, many higher classes. Some are different classes.

བྱས་ཙང་ངས་རིག་ཆེན་སློབ་སྦྱོང་བྱས་ཚར་ཡོད་པ་དང་། འདུལ་བ་སློབ་སྦྱོང་ཕྲན་བུ་བྱས་པ་ཡིན། དེ་ནས་ང་དགེ་བཤེས་ལྷ་རམས་པའི་འཛིན་གྲྭའི་ནང་དུ་བཏང་གནང་བྱུང་། འཛིན་གྲྭ་དེ་ནི་ལྷ་རམས་པའི་དགེ་བཤེས་ཀྱི་ཆེད་དུ་དམིགས་པའི་འཛིན་གྲྭ་རེད།

So, therefore, I was after that rikchen. I have already started Vinaya, a little bit. And then put there in this lharam drinza. And then so, therefore, lharam dzindra, one that is geshé's, lharam geshé's.

ལྷ་རམས་པ་དང་ཚོགས་རམས་པ་དེ་གཉིས་ནི་རིམ་པ་དང་པོ་གཉིས་པ་འདྲ་པོ་རེད། དེ་གཉིས་ཀ་ལྷ་རམས་པའི་འཛིན་གྲྭའི་ནང་དུ་མཉམ་དུ་འཛོམས་ཀྱི་ཡོད།

Only those who are going to be lharam, lharampa and tsokrampa. The first ranking and second ranking. Those gathered together in lharam dzindra. So they are preparation for this kind of geshé.

འོན་ཀྱང་རིམ་པ་བྱས་ནས་འགྲོ་དགོས་ཀྱི་ཡོད། དཔེར་ན་ངའི་སྔོན་གྱི་འཛིན་གྲྭ་དེའི་ནང་དགེ་བཤེས་གཏོང་མཁན་ག་ཚོད་ཡོད་ཀྱང་དེ་ཚོ་སྔོན་ལ་ཚར་བ་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད། དེ་ནས་གཞི་ནས་ངའི་འཛིན་གྲྭྲ་སླེབས་ཀྱི་ཡོད། དེ་འདྲ་བྱས་ནས་འགྲོ་དགོས་ཀྱི་ཡོད།

But they have to wait what your first, the class, above my class, whoever lived there. They have to finish. Then come to my class, like that way.

ངའི་འཛིན་ན་ནས་ཆ་མཚོན་ན། ངའི་འཛིན་གྲྭའི་ནང་ལ་སྐབས་དེ་དུས་དགེ་བཤེས་ལྷ་རམས་གཏོང་མཁན་བཞི་ཙམ་ཡོད་རེད། གཞན་པ་ཚང་མ་འོག་ལ་མར་ཡོད་རེད། གང་ལྟར་ཡང་། དེའི་སྐབས་ལ་ངའི་ལྷ་རམས་པའི་འཛིན་གྲྭ་དེ་ཚར་ལ་ཉེ་བའི་དུས་ལ་སླེབས་ཡོད། ཕལ་ཆེར་ལྷ་རམས་པའི་འཛིན་གྲར་ད་དུང་ལོ་གཉིས་གསུམ་ཙམ་ལྷག་མེད།

From my class, only we have lharam dzindra, four, four monks something like that. Rest of them down there. So anyway, then lharam dzindra almost I finished quite a bit. Two, two years, three years, I think in lharam dzindra. I think, just there.

བྱས་ཙང་ང་འཛིན་གྲྭ་དེའི་ནང་དུ་དགེ་བཤེས་ལྷ་རམས་པའི་ཆེད་དུ་སྒུག་ནས་བསྡད་ཡོད། དེ་ལྟར་མ་བྱུང་སྔོན་ཙམ་ལ་རྒྱ་ནག་གུང་ཁྲན་གྱིས་བོད་ལ་བཙན་འཛུན་བྱས། བྱས་ཙང་ངས་ལྷ་རམས་པའི་རྒྱུགས་དེ་སྤྲོད་ཐུབ་མེད། འོན་ཀྱང་རང་གི་ངོས་ནས་ལྷ་རམས་པའི་འཛིན་གྲྭ་གློད་གཏོང་བྱས་མེད་ཀྱང་ལྷ་སར་ལྷ་རམས་རྒྱུགས་གཏོང་ཡག་ལ་སོགས་པ་དེ་འདྲ་བྱུང་མེད།

And stay there and then waiting to [for] lharam geshé. And just before that then the Chinese communist invaded. Invasion came. Then I wasn't able to finish there. But I haven't given [give up] lharam dzindra. And all these ranks. Just only do, actually. Test in, during Lhasa with the competition, that's not happened.

བྱས་ན་ཁྱེད་ཀྱིས་སློབ་སྦྱོང་ཚང་མ་བྱས་ཚར་པ་རེད་དམ།

So you finish all of your studies?

ཚང་མ་ཚར་པ་རེད། གྲ་སྒྲིག་

All, I finished. Ready to ...

མཐའ་མའི་ཡིག་རྒྱུགས།

Final examination.

མཐའ་མའི་ཡིག་རྒྱུགས་གཅིག་པུ་ལྷག་ཡོད།

Final. That's all.

རེད་པ།

Yeah.

ངས་དེ་བྱེད་ཐུབ་མེད། བྱས་ཙང་དེ་ནས། བཤད་མི་དགོས་པ་ལྟར་རྒྱ་གར་ནང་། ཚང་མ་རྒྱ་གར་ལ་བཙན་བྱོལ་དུ་སོང་། དེར་ཐོག་མར་དགོན་སྡེ་ཁག དཔེར་ན་སེ་ར། འབྲས་སྤུངས། དགའ་ལྡན་ལ་སོགས་པ་དེ་དག་ཚང་མ་གསར་དུ་བཙུགས། ་༸གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་གིས་བོད་ཀྱི་ཚད་མཐོའི་རིག་གཞུང་གི་ལམ་ལུགས་སླར་གསོ་གནང་།

I haven't done that. So then of course in India, when everybody escaped to India. Then the first monastery established, Sera, Drepung, Ganden, all of these. And the Dalai Lama established this system most the Tibetan higher culture.

ཆོས་དང་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་རིག་གཞུང་། དེ་ནི་ཧ་ཅང་གི་གལ་གནད་ཆེན་པོ་ཡིན་པས། དེ་འདྲ་སོང་ཙང་ཁོང་གིས་དེ་དག་གསར་བཙུགས་གནང་། དེ་ཙམ་མ་ཡིན་པར། ཕྱིས་སུ་ཡང་དགེ་བཤེས་ཀྱི་ཡིག་རྒྱུགས་དང་གོ་གནས་ལ་སོགས་པའི་ལམ་ལུགས་དེ་དག་ཀྱང་སླར་གསོ་གནང་།

Religious culture and philosophy culture. So this is most important. So, therefore, he established monasteries. So there, not only that later geshé. Geshé degree. That kind of examination and geshé degree.

སྔར་དགེ་བཤེས་ཀྱི་ལམ་ལུགས་ལྷ་སར་གང་ཡོད་པ་གཅིག་པ་རྒྱ་གར་ནང་དུ་སླར་གསོ་གནང་། ལོ་དང་པོ་དེར་གནས་མཆོག་རྡོ་རྗེ་གདན་ལ་སྨོན་ལམ་ཆེན་མོ་འཚོགས་གནང་།

That system, what we have up down there in Lhasa, the same kind of system established in India. So then that first year the Bodhi Gaya, Dorjeedhen [in Tibetan], they did Mönlam Festival, did there.

ལོ་དང་པོ་དེར་ངའི་སྔོན་ལ་དགེ་བཤེས་དཀར་ལོ་ཞུ་བ་ཞིག་ཡོད། ལོ་དེར་ཁོང་གིས་དགེ་བཤེས་ཀྱི་དམ་འཇོག་གནང་། དེའི་ལོ་རྗེས་མ་དེ་ལ་དགོན་པ་དེར་ལྷ་རམས་དགེ་བཤེས་ཀྱི་མིང་གནས་ཐོབ།

The first year one above me, one geshé, Karlo who was there. And that year he got the geshé degree. And then next year, I was, so in this monastery, I had lharam geshé there.

དེ་ནས་ལོ་རྗེས་མ་དེ་ལ་ངའི་བསམ་པར་དགེ་བཤེས་རབ་བརྟན་ལ་དགེ་བཤེས་ཀྱི་མཚན་མིང་ཐོབ་ཡོད། དེ་འདྲ་སེ་བྱས་རྒྱ་གར་གྱི་ནང་དུའང་སྔར་ལག་ལེན་བསྟར།

And [the] following year, I think geshé Rabten. [Like that way, [in] India also same kind of thing.

ཁྱེད་རང་ཨ་རི་ལ་ཐོག་མར་གང་འདྲ་བྱས་ཕེབས་ཡོད་དམ།

And how did you first come to the United States?

ཨོའོ་ཨ་རི་ལ། ང་རྒྱ་གར་ནང་ཡོད་དུས་ཌལ་ཧོར་སྐྱབས་བཅོལ་བོད་མིའི་སྒར་ལ་ཡོད། ཌལ་ཧོར་ཟེར་ན་ཁྱོད་ཀྱིས་ཤེས་ཀྱི་ཡོད་དམ། ཁམ་ལུང་སོགས་དང་མཉམད་དུ་བསྡད་པ་ཡིན། སེ་རའི་བླ་མ་དང་། འབྲས་སྤུངས་བླ་མ། དེ་བཞིན་དགའ་ལྡན་གྱི་བླ་མ་ཚང་མ་མཉམ་དུ་བསྡད་ཡོད། དགེ་འདུན་པ་རྒན་པ་མང་པོ་ཞིག་ཐོག་མར་ཌལ་ཧོར་ལ་བཏང་ཡོད།

Oh! The United States, and then when I got from, ah, India. In India, and then Dalhousie, you know, Dalhousie refugee camp. With Khamlung, we stayed there. Sera lamas, Drepung lamas, Gadhen labrang, we all. Senior ones, many of them first sent there, Dalhousie.

ཌལ་ཧོར་ས་ཆ་ཡག་པོ་ཞིག་རེད། གནམ་གཤིས་བསིལ་པོ་དང་རི་མཐོ་ཡོད། ཕྱི་ལོ་༡༩༥༩ལོར་བོད་ནས་སྐྱབས་བཅོལ་དུ་སླེབས་རྗེས་ཌལ་ཧོར་ལ་འབྱོར་ནས་དེར་བསྡད་པ་རེད། ཕྱི་ལོ་༡༩༦༢ལོར་ང་འདའི་ཡོད་དུས། དེར་ང་དགེ་བཤེས་ཀྱི་གོ་གནས་སྒུག་ནས་བསྡད་ཡོད། གང་ཡིན་ཟེར་ན་དགེ་བཤེས་ཀ་ལོ་སྔོན་ལ་ཕེབས་དགོས་ཀྱི་ཡོད།

Dalhousie is a nice place, cold and high mountains. So we stayed there. 196 ... gagnzer [what is that]? 1959 we escaped, we got Dalhousie. And then there after 1962, I was there and waiting [for] this geshé degree. Because first geshé Karlo has to go.

ང་ཚོ་བཙན་བྱོལ་སླེབས་རྗེས་ཐོག་མའི་ལོ་གསུམ་དེའི་ནང་དགེ་བཤེས་ཀྱང་མེད། ཕྱིས་སུ་འགོ་ཚུགས་པ་རེད། བྱས་ཙང་གང་ལྟར་ཡང་སྐབས་དེ་དུས་ང་དེར་ཡོད། ཡིན་ནའི་རང་གི་ངོས་ནས་དགེ་བཤེས་ཀྱི་གོ་གནས་ལ་རེ་བ་བྱས་མེད་ཀྱང་ངས་སློབ་གཉེར་ཧུར་ཐག་བྱས་པ་ཡིན་པས། དེས་སེམས་ནང་སྤྲོ་བ་སྐྱེས་བྱུང་། དེའི་སྐབས་ལ་དགེ་བཤེས་ལྷ་རམས་པའི་མིང་གནས་ལམ་ལུགས་བསྐྱྲར་གསོ་གནང་།

And before we even first three years, no geshé. And then later established. So anyway, I was there. And I have not hoping any geshé, et cetera. Of course no geshé. But I studied all these things. I [was] happy. But the name of the geshé lharampa, that happened. But then established these.

དེའི་ལོ་རྗེས་མར་ངའི་གོ་སྐབས་སླེབས་དུས། ང་ཌལ་ཧོར་ནས་མར་བག་སར་དེའི་རྒྱུགས་ཀྱི་ཆེད་དུ་འགྲོ་དགོས་པས་ན། རང་གི་ངོས་ནས་གཞུང་འདྲ་མིན་ཀློག་པ་ལ་སོགས་བྱས་ནས་སློབ་སྦྱོང་མང་པོ་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད།

Then next year my turn. So then I have to go to, from Dalhousie to Baksa to defend. To defend. So that means you have to study. You learn, study, read. Reading and all these various things.

བྱས་ཙང་ཌལ་ཧོར་ལ་ཡོད་དུས་ངས་གྲ་སྒྲིག་ཏིག་ཙམ་བྱས་པ་ཡིན། ཕལ་ཆེར་ལོ་གཅིག་རིང་ལ་གྲ་སྒྲིག་བྱས་པ་ཡིན། དེ་ནས་མར་བག་སར་ཕྱིན་པ་ཡིན། ལོ་དེ་རང་ལ་ཕྱིན་པ་ཡིན། གང་ཟེར།

So during [my stay in] Dalhousie, little preparation. I did one, at least one year. Then went down from there to Baksa. That same year I left. We, gangzer [what is that]?

ལོ་དེ་རང་ལ་ང་ཨ་རིར་ཕྱིན་པ་ཡིན། དེ་ནི་ཕྱི་ལོ་༡༩༦༢ལོར་རེད། ཕྱི་ལོ་༡༩༦༢ཀྱི་ལོ་སྟོད་ལ་མ་གིར་ངའི་དགེ་བཤེས་མཚན་གནས་ཐོབ།

Yeah, [the] same year I went to America. That [was] in 1962. Beginning of 1962, down there, my geshé degree that time.

ཁྱེད་ཀྱིས་ང་ཚོར་དེའི་སྐོར་གསུངས་ཀྱི་ཡོད་རེད་པ་་་

So you are telling us about ...

འོ། སྨོན་ལམ་ཆེན་མོ་དེའི་རྗེས་ལ། མར་དགེ་བཤེས་ཀྱི་གོ་གནས་ཆེད་དུ་མར་རྒྱ་གར་ལྷོ་ཕྱོགས་ལ་སོང་། དེའི་སྐབས་ལ་གཞི་ནས་དགེ་བཤེས་ལྷ་རམས་པའི་མིང་གནས་ཐོབ། དེར་སེ་ར་དང་། འབྲས་སྤུངས། དགའ་ལྡན་ནས་དགེ་འདུན་མང་པོ་ཕེབས་ཡོད། དགེ་བཤེས་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱལ་མཚན་ཁོང་ཡང་གཅིག་རེད།

Yeah. After that Mönlam festival, geshé degree down in India. At that time, then I was lharam geshé. All we have Sera, from Sera, Drepung, Gadhen, we have those. Geshé Tsültrim Gyeltsen is one.

ང་ལ་ཨང་ཀི་དང་པོ་ཐོབ། དགེ་བཤེས་ལྷ་རམས་ཨང་ཀི་དང་པོ་ཐོབ། སེར་ཀོང་རིན་པོ་ཆེ་ཁོང་བོད་གཞུང་ནས་མར་མངགས་གནང་ཡོད། ཕལ་ཆེར་མར་གཟིགས་རྟོག་གི་ཆེད་དུ་རེད། དེ་འདྲ་པོ་རེད།

My, so there were, I was the first rank. Geshe lharam angki dangpo [first position] that given. Serkong Rinpoché was from government sending down there. Like that. Maybe just checking. Given like that.

རྒྱུགས་དེ་ཚར་བའི་རྗེས་ལ། ངས་ཌལ་ཧོར་ལ་ཕྱིར་ལོག་ནས་དེར་བསྡད་པ་ཡིན། དེ་ནས་ཉིན་ཞིག་བཞུགས་སྒར་རྡ་ས་ནས་བཏང་གནང་བའི་ཡི་གེ་གཉིས་ང་ལ་འབྱོར་བྱུང་། ཨ་རིར་ཡོད་པའི་དགེ་བཤེས་དབང་རྒྱལ་ལགས་ཀྱིས་ནིའུ་ཇེ་སི་ནང་དུ་དགེ་འདུན་ན་གཞོན་གསུམ་གཏོང་གནང་རོགས་ཞེས་རེ་སྐུལ་ཞུས་འདུག

After that degree, ah finished. Then I was, I went back to Dalhousie, staying there. And suddenly one day from Dharamsala, came two letters. So there is Geshé Wangyal, asking New Jersey he needs three young lamas.

ཁོང་གིས་ཁོང་ཚོ་གཙོ་བོ་ཁོང་གི་དགོན་པའི་ནང་ལ་དབྱིན་སྐད་སློབ་སྦྱོང་གི་ཆེད་དུ་དམིགས་ཡོད། སྐབས་དེ་དུས་རྒྱ་གར་ནང་དགེ་འདུན་པ་གཞོན་སྐྱེས་ཚོས་ནང་ཆོས་སློབ་གཉེར་དང་མཉམ་དུ་དབྱིན་ཇིའི་སྐད་ཡིག་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་མཁན་གང་མཚམས་ཡོད། དེ་དུས་དབྱིན་ཇི་བུད་མེད་ཡིན་པ་མཚན་ལ་བི་ཊི་ཞུ་མཁན་ཞིག་ལྡི་ལིར་བཞུགས་ཀྱི་ཡོད།

He wants to bring partly for studying English in his monastery, ah, mainly educated [for education]. That time, India, young lama have studying English, also studying religion. Also part of English. Ms. Betty, is called English Woman, who is New Delhi.

ཁོང་གིས་བླ་མ་ན་གཞོན་མང་པོ་ཞིག་བསྡུ་རུབ་བཟོས་ནས། བླ་མ་དེ་དག་གི་ཆེད་དུ་ཁོང་གིས་ཁྱིམ་གྱི་སློབ་གྲྭ་ཞིག་བཙུགས་འདུག ཤར་པ་དང་དེའི་ཉེ་འཁོར་ཡིན་པ་ཁག་འདུག

She collected these young lamas. She established lamas' homeschool. So that time many these, Sharmpa, surroundings, these things [were] there.

བྱས་ཙང་སྐབས་དེ་དུས་དགེ་བཤེས་དབང་རྒྱལ་ལགས་ཀྱིས་དེ་དག་ནང་ནས་བླ་མ་ན་གཞོན་གསུམ་ཁོང་གི་དགོན་པའི་ནང་དུ་ཨ་རིར་ལོ་གཉིས་གསུམ་གྱི་རིང་སློབ་སྦྱོང་ཆེད་དུ་གཏོང་དགོས་པའི་རེ་སྐུལ་ཞུས་འདུག སྐབས་དེ་དུས་ཁོང་ལ་དཔལ་འབྱོར་གྱི་རོགས་དངུལ་ཐོབ་ཡོད།

So, therefore, at that time, and then Geshé Wangyal asked the lamas, some of the young lamas. Mainly three young lamas come to the U.S. And in his monastery studying for two years or something like that. He got a grant.

ཕྷོ་ཊ་ཡང་ན་ཊོལ་སི་ཊོལ་ཐེབས་རྩ་དེ་འདྲ་པོ་ཞིག་ནས་ཁོང་ལ་རོགས་དངུལ་ཐོབ་ཡོད། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ཁོང་གིས་༧གོང་ས་༧སྐྱབས་མགོན་ཆེན་པོ་མཆོག་ལ་བླ་མ་ན་གཞོན་གསུམ་གཏོང་གནང་ཡོང་ཆེད་སྐྱབས་འཇུག་ཞུས་ཡོད། བྱས་ཙང་སྐབས་དེ་དུས་ངའི་སློབ་པ་ཡིན་པ་ཁམ་ལུང་རིན་པོ་ཆེ་དང་། ཤར་པ་སྤྲུལ་སྐུ། ཀུན་དགའ་སྤྲུལ་སྐུ་གསུམ་འདེམ་སྒྲུག་བྱས་ཡོད། ཀུན་དགའ་ཕ་གིར་ཡོད་རེད།

Fort or Tolstoy Foundation or something. Some grants he got. Based on that he requested the Dalai Lama to send three young lamas. So then that time, my students, Khamlung Tulku, Sharpa Tulku, and Kunga Tulku. That Kunga is now over there. Those three [were the] chosen ones.

ཀུན་དགའ་ནི་ས་སྐྱ་ནས་ཡིན་པ་དང་། གཞན་གཉིས་པོ་དེ་ནི་སེ་ར་སྨད་དང་སེ་ར་བྱེས་ནས་རེད། བྱས་ཙང་ཁོང་གསུམ་པོ་བདམ་ཡོད་པ་དང་ཁོང་ཚོ་ཨ་རིར་འགྲོ་དགོས་པ་༧གོང་ས་མཆོག་གི་བཀའ་ཕེབས། ངའི་དགེ་ཕྲུག་ཡིན་པ་ཁམ་ལུང་དང་ང་དེ་དུས་མཉམ་དུ་བསྡད་པ་ཡིན།

Kunga is from Sakya. And these two of them, one is [from] Sera Mé and one [from] Sera Jé. So three lamas [were] chosen, and they should go to America. His Holiness suggested. And then with my student Khamlung, I was that time staying with Khamlung.

༧གོང་ས་མཆོག་ཡང་ང་ཡང་མཉམ་དུ་ཁོང་ཚོ་དང་མཉམ་དུ་འགྲོ་དགོས་པའི་བཀའ་ཕེབས། གང་ཡིན་ཟེར་ན། ཁོང་གསུམ་ཀ་གྲྭ་པ་གཞོན་པ་ཤ་སྟག་ཡིན་པ་དང་། ཨ་རིའི་ནང་ས་ཐག་རིང་པོ་འགྲོ་གི་ཡོད་པར་བརྟེན། ཁོང་ཚོར་སློབ་སྟོན་བྱེད་མཁན་གྱི་དགེ་རྒན་ཞིག་ངེས་པར་དུ་དགོས་ཀྱི་ཡོད། ཁོང་ཚོ་གཙོ་བོ་དགོན་པར་བསྡད་ནས་དབྱིན་སྐད་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་རྒྱུ་དེ་རེད། འོན་ཀྱང་ཁོང་ཚོར་ཆོས་ཀྱི་དགེ་རྒན་ཞིག་མཉམ་དུ་དགོས་ཀྱི་ཡོད། བྱས་ཙང་ང་འགྲོ་དགོས་པའི་བཀའ་ཕེབས་བྱུང་།

So then also the Dalai Lama asked me to go with them. They are young lamas. And when they go too far away outside in America, they need some kind of spiritual teacher of tutor. And they mainly stay in monastery, learning English. But also tutor need, so me, asked me to go there.

འོན་ཀྱང་ང་རང་སྐབས་དེ་དུས་འགྲོ་འདོད་རྩ་བ་ནས་མི་འདུག ངས་ "ཨོའོ་ཡོང་ས་མ་རེད། ཨ་རི་ལ།" བོད་པ་ཚོས་ཨ་རི་ཟེར་ན་ཧ་ཅང་ས་ཐག་རིང་པོར་ཡོད་རྒྱལ་ཁབ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། སྔོན་ལ་རྒྱ་གར་ནས་རྒྱ་མཚོ་ཆེན་པོ་བརྒལ་ནས་འགྲོ་དགོས་པ་དང་། ཡོངས་སུ་མི་འདྲ་བ་ཞིག་ཡིན་པ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། ང་རང་ཡང་སྐབས་དེ་དུས་ལོ་ཆེན་པོ་ཡིན་པ་ཚོར་སྣང་ཞིག་ཀྱང་ཡོད།

So then that also I really didn't want [to go] that time. "Oh, no! America." Tibetans call America far outside somewhere, first from India there is big ocean. And pass [the] ocean. How can they, completely different. So, therefore, and I that time quite feeling of old.

ངས་ "ང་ཉེ་ཆར་བོད་ནས་རྒྱ་གར་ལ་བཙན་བྱོལ་དུ་སླེབས་ཚར་ཙམ་ཡིན། ད་དུང་དེ་ནས་ས་གནས་གཞན་དུ་འགྲོ་ཐུབ་ས་མ་རེད། ཡོང་ས་མ་རེད།" ཞེས་བཤད་པ་ཡིན། བྱས་ཙང་ངས་ང་འགྲོ་འདོད་མེད་ཞེས་བཤད་པ་ཡིན། དེ་ནས་ངས་༧གོང་ས་མཆོག་མཇལ་ནས་ང་འགྲོ་མི་དགོས་པའི་བཀའ་འཁྲོལ་དང་། ངའི་ཚབ་ལ་མི་གཞན་ཞིག་གཏོང་ཐུབ་པའི་རེ་བ་ཞིག་བཅངས་ནས་རྡ་རམ་ས་ལར་ཕྱིན་པ་ཡིན།

[I said,] "Now [I just] escaped from Tibet and got there. Still go somewhere, oh no. No way!" So I said I don't want to go. Then I went to Dharamsala to see His Holiness, and permission to not go. Somebody else, please choose.

བྱས་ཙང་ངས་རྡ་རམ་ས་ལར་ཕྱིན། སྐབས་དེ་དུ་ཡོངས་འཛིན་ཁྲི་བྱང་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་དེར་བཞུགས་ཡོད། བྱས་ཙང་ངས་སྔོན་ལ་ཁོང་མཇལ་བ་ཡིན། དེ་ནས་ངས་ཁོང་ལ་ "ང་ཨ་རིར་འགྲོ་འདོད་མེད།" ལ་སོགས་པ་མང་པོ་ཞུས་པ་ཡིན། དེའི་ལན་དུ་ཁྲི་བྱང་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་གིས་ "ཨོའོ། ཁྱེད་རང་ངེས་པར་དུ་འགྲོ་དགོས་ཀྱི་རེད། ༧གོང་ས་མཆོག་ཁྱེད་ལ་བཀའ་ཐོག་མར་ཕེབས་དུས་དེ་ལ་ཁས་ལེན་མི་བྱེད་བྱ་མི་རུང་།" ཞེས་ཕྲན་ལ་བཀའ་སློབ་གནང་བྱུང་།

So then I went there to Dharamsala. That time, Trijang Rinpoché was there. And then first I saw Trijang Rinpoché. And then [I said,] "I don't want to go." These situations. And he, Trijang Rinpoché, "Oh, these days, you should go. And these days [when] the Dalai Lama asking you first time. You shouldn't refuse."

ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་གི་ངོས་ནས་བཤད་ན། རྒྱ་གང་ནང་དུ་ཡོད་པའི་སྐྱབས་བཅོལ་ཞུ་མཁན་གྱི་དགེ་འདུན་པ་ཚོར་རྒྱས་བཅད་བཟའ་བཅའ་གནང་གི་ཡོད། རྒྱས་བཅད་བཟའ་བཅའ་གང་ཡིན་པ་ཁྱེད་ཀྱི་ཤེས་ཀྱི་རེད། རྒྱས་བཅད་བཟའ་བཅའ་དེ་ལྟར་སྤྲད་ལ་བརྟེན་ནས་སློབ་ཕྲུག་ལ་ཁ་ལག་མི་འདང་བ་སོགས་གནོད་ཀྱི་ཡོད་ས་རེད། དེ་འདྲ་པོ་ཞིག་ང་ཚོས་ཐོས་བྱུང་། དེ་ནས་རྒྱ་གར་ནང་རང་ཉིད་གང་ཡང་ཡོད་མ་རེད།

Another way, these are monk refugees in India, right now everybody [get] ration. You know ration. This ration is now hurting students, going to starve or something. We were hearing. And then you have nothing there.

བྱས་ཙང་ཁོང་གིས། "ཁྱེད་རང་ཨ་རིར་སོང་། ཨ་རི་ཟེར་ན་ས་ཐག་དེ་འདྲ་རིང་པོ་ཡོད་མ་རེད། དེ་རིང་ཕྱིན་པ་ཡིན་ན་སང་ཉིན་སླེབས་ཀྱི་རེད།" ཞེས་ང་ལ་གསུངས་བྱུང་། འོན་ཀྱང་ང་ཡིད་ཆེས་མ་སོང་།

So [he added,] "You go America. And America is not distance like that. But you get there today, tomorrow you will get there." I didn't believe.

[གད་མོ།]

[Laughter]

དེ་ནས་ཁོང་གིས་ས་ཁྲ་ཞིག་མར་བཏོན་ནས། "ཁྱོད་རང་ལྟོས་དང་། འདི་དེ་འདྲ་རེད། ཁྱེད་རང་གནམ་གྲུ་ལ་བསྡད་ནས་དེར་སོང་། འདི་ནི་ནིའུ་ཡོག་གྲོང་ཁྱེར་རེད། འདི་ནི་ནིའུ་ཇེ་སེ་རེད།" ཞེས་ཁོང་གིས་ང་ལ་འགྲེལ་བརྗོད་གནང་བྱུང་། ཁོང་ལ་དེ་དུས་ས་ཁྲ་ཞིག་ཡོད་པ་དེ་ང་ལ་མིག་སྟོན་བྱུང་།

And then he pulled out a map, [and said,] "You see, this is like this. And then go by plane, airplane. You get there. And this is New York. This is New Jersey." He has a map, also showing there.

[དེ་ནས་ཁོང་གིས་མུ་མཐུད་ནས།] "བྱས་ཙང་དཀའ་ངལ་གང་ཡང་ཡོད་མ་རེད། མི་ཚང་མ་ས་ཆ་དེར་དགའ་པོ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེར་དུས་ཚོད་གང་མཚམས་ཤིག་རིང་བསྡད། གལ་སྲིད་ཁྱེད་ས་ཆ་དེར་ཕྱིན་ནས་དགའ་པོ་མེད་ན། ཁྱེད་ཀྱི་ཚུར་སླེབས་ན་འགྲིག་གི་རེད། བྱས་ཙང་ད་ལྟ་ཁས་ལེན་མི་བྱ་མ་བྱེད། ཕྱིན་ན་ལེགས།" ཞེས་འདི་ལྟར་བཀའ་སློབ་གནང་བྱུང་།

[He continued,] "So there is no problem. You just go, everyone like over there. To stay there for some time. If you don't like. Then you can, once you go there, then you don't like, then you can stay[come] back. But right now don't refuse. Better to go." He suggested.

བྱས་ཙང་ངས་༧གོང་ས་མཆོག་མཇལ་བར་མ་ཕྱིན། ངས་ཁ་ཁུ་སིམ་པོའི་ངང་ཌལ་ཧོར་ལ་ཕྱིར་ལོག་ནས་འགྲོ་ཡག་གི་སྟ་གོན་བྱས་པ་ཡིན། དེ་ལྟར་ནིའུ་ཇེ་སི་ནང་དུ་བླ་མ་གསུམ་དང་དགེ་རྒན་གཅིག་འདུག་སེ་འབྱོར།

So then I didn't go to see the Dalai Lama. Just quietly back to Dalhousie and ready to [make] preparation to coming. So then in New Jersey, we have three lamas. And the teacher.

དེ་ནས་ང་ཚོས་དགེ་བཤེས་དབང་རྒྱལ་ལགས་ཀྱི་བཞུགས་གནས་ནིའུ་ཇེ་སི་ནང་ཡོད་པ་དེར་ཕྱིན་པ་ཡིན། ཁོང་དེ་དུས་ཁོང་གི་སོག་པོའི་ཚོ་ཁག་མཉམ་དུ་ཡོད་པ་དང་། ཨ་རིར་མི་ལེགས་པ་གང་ཡང་མི་འདུག གང་ཡིན་ཟེར་ན། ང་ཚོ་བསྡད་སའི་ས་གནས་དེར་སོག་པོའི་ཚོ་ཁག་ཆུང་ཆུང་འགའ་ཤས་ཡོད་པ་དང་། ཁོང་ཚོར་ཆོས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་སྣ་ཚོགས་འདུག བོད་ཀྱི་ཆོས་ཀྱི་བྱེད་སྒོའི་རིགས་ལ་སོགས་པ་མང་པོ་འདུག

And then so we went to Geshé Wangyal's place [in] New Jersey. And his Mongolian group and over there is not too bad. Not too bad. Because New Jersey area we stayed mostly small Mongolian groups, and they have religious [activties]. And they always have Tibetan ceremonies and those.

སོག་པོ་གྲྭ་པ་རྒན་གྲས་དེ་འདྲ་དེར་འདུག ཁོང་ཚོས་བོད་པ་ནང་བཞིན་ཁ་འདོན་དང་བོད་ཡིག་གི་དཔེ་ཆ་ཀློག་འདོན་བྱེད་ཀྱི་འདུག དཔེ་ཆའི་ནང་ཡིག་ཕྲེང་གཉིས་ཡོད། གཅིག་ནི་སོག་པོའི་སྐད་ཡིག་ནང་ཡོད་པ་དང་གཞན་དེ་ནི་བོད་ཡིག་ནང་དུ་ཡོད། དེ་ཁོང་ཚོས་ཀློག་གི་འདུག

Mongolians monks there, older monks they also pray is like exactly Tibetan. And they also read Tibetan scriptures. Two lines, one line is Mongolian, one line is Tibetan they can read also.

བྱས་ཙང་ང་ཚོ་ང་རང་ཚོའི་དགོན་པར་བསྡད་པ་དང་ཁོང་ཚོ་ཁོ་རང་ཚོའི་དགོན་པར་བསྡད། ང་ཚོ་རྒྱུན་དུ་ཕར་འགྲོ་ཚུར་འོང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེ་ནི་སོག་པོའི་སྐོར་དེ་རེད། ས་ཆ་དེར་ང་ཚོས་ལོ་གཉིས་བསྡད་ཆོག་པ་དང་། དེ་ནས་དུས་ཚོད་རྫོགས་ཀྱི་ཡོད།

So, therefore, we stayed in our monastery, and they have their own little monastery. We often go back and forth there. So that is Mongolia. So then we stayed there two years suppose to stay. Then should be run out.

དེ་ནས་ཡང་བསྐྱར་གཙུག་ལག་སློབ་དཔོན་མོ་གྷན་ལགས་ལ་སླར་ཡང་རོགས་དངུལ་སྦྱིན་བདག་ཅིག་རག་འདུག ཁ་སྣོན་གྱི་ལོ་གཉིས་བསྡད་ཆོག་བྱུང་ཡོད། བྱས་ཙང་ང་ཚོས་ཁྱོན་ལོ་བཞིའི་གོ་སྐབས་རག །ལོ་བཞིའི་རྗེས་ལ་ཁམ་ལུང་དང་ཤར་པ་གཉིས་ཕར་ལོག་དགོས་བྱུང་ཡོད།

But then again they got Prof. Morgan that is one of the sponsors. He, they got grant gain. Another two years. So, therefore, we have four years there. After four years, then they have to go. Khamlung and Sharpa, they went back. Two of them.

དེ་ནས་གྲྭ་པ་རྒན་པ་ཀུན་དགའ་དང་ང་གཉིས་དགེ་བཤེས་དབང་རྒྱལ་ལགས་ཀྱི་ཕར་ཙམ་རིང་ལ་ཁོང་དང་མཉམ་དུ་གནས་ཐུབ་པའི་འདུན་པ་ཞིག་ཡོད། གང་ཡིན་ཟེར་ན། ཁོང་གི་དགོན་པ་དེ་གསར་པ་ཡིན་པ་དང་གྲྭ་པ་གཅིག་ཀྱང་དེའི་ནང་དུ་མེད་ན་ཡོང་ཐབས་མེད་པ་ཞིག་རེད། གང་ཡིན་ཟེར་ན། ཁོང་གི་དགོན་པ་དང་སོག་པོའི་དགོན་པ་གཉིས་ལོགས་དགར་ཆགས་ཡོད། ཁོ་རང་ལ་ཁང་པ་ལོགས་ཡོད་པ་དང་། ཁོང་གིས་ཁོང་ཚོའི་ལྷ་ཁང་ཞིག་བསྐྲུན་ཡོད་པ་དེ་ལ་དགེ་ལུགས་དགོན་པ་ཞེས་མིང་བཏགས་ཡོད།

Then older, one older lama Kunga and me, Geshé Wangyal want to keep for a while. Because his monastery is new, all monks left then there is the way. Because he separated from Mongolian monastery. His own another block, also he has built their house, that was called monastery, Geluk monastery.

དེ་ནི་ནང་པའི་དགོན་པ་ཞིག་རེད། ཕར་ནས་ཡོང་བ་ཞིག་རེད། ཁོང་གིས་ང་ལ་རེ་སྐུལ་ཞུས་པ་མ་ཟད་༧གོང་ས་མཆོག་ལའང་སྐྱབས་འཇུག་ཞུས་ནས་དགེ་འདུན་པ་གཉིས་འདི་ཕྱོགས་སུ་ཁོང་གི་དགོན་པར་གཏོང་རོགས་ཞུས་འདུག བྱས་ཙང་རང་གི་ངོས་ནས་ཁས་ལེན་ཞུས་པ་ཡིན། ཁོང་གིས་ངའི་སྔར་གི་གནས་རིམ་གང་ཡོད་པ་སླར་གསོ་གནང་བ། དེ་ནི་དགོན་པ་དང་པོ་རེད།

That's now that lama is Buddhist monastery. That's coming from there. So he asked me [and] he requested to the Dalai Lama also. Two of them sent, two of them to wanted to keep here. So then I accepted. And stayed there he reappointed me because that time, kind of monastery, first-time monastery.

བཤད་མི་དགོས་པ་ལྟར་སྐབས་དེ་དུས་དེ་ནི་མིང་ཙམ་ལས་མེད། གཙོ་བོ་དེ་དགེ་བཤེས་ལགས་ཁོ་རང་ཆགས་བསྡད་ཡོད་རེད། ཁོང་གིས་དབྱིན་ཇིའི་སྐད་ཡིག་མཁྱེན་པ་མ་ཟད་གནད་དོན་མང་པོ་མཁྱེན་གྱི་ཡོད། འོན་ཀྱང་ཁོང་གིས་རང་གི་གོ་གནས་ལ་འགྱུར་བ་དང་ཆབས་ཅིག་ཏུ་ང་ལ་ཚོགས་གཙོའམ་ཡང་ན་དེ་འདྲ་བའི་གོ་གནས་ཤིག་སྤྲད། བྱས་ཙང་ངས་དེར་༡༩༦༠ཐམ་པ་ནས་དེར་བསྡད་པ་ཡིན།

Although at that time just namely. The main thing is himself. He knows English. He knows everything. I don't know English. But namely, he wants to change his position. To give me president or something. So then I stayed there in the 1960s.

དེ་ཕལ་ཆེར་༡༩༦༦ དང་ ༡༩༦༧ བར། ཕྱི་ལོ་༡༩༦༦ནས་༡༩༦༧བར་ལོ་གཉིས་ཀྱི་རིང་ལ་དེར་ཚོགས་གཙོ་མིང་འཁྱེར་ནས་དེར་བསྡད་པ་ཡིན། དེར་སྡོད་པའི་རིང་སློབ་ཁྲིད་དང་མཉམ་དུ་ཡིག་སྒྱུར་ལ་སོགས་པའི་ལས་ཀ་འདྲ་མིན་ཞིག་བྱས།

It was 1966, 1965, 1966, 67, two years. I be kind of like name of the president. And down there little bit of [unintelligible] one time teaching with [unintelligible], co-translating, et cetera, little bit doing these.

དེ་ནས་དེའི་སྐབས་ལ། སློབ་དཔོན་ཌོག་ཊར་རོ་བིན་སན་ཁོང་ནི་ལྦི་སི་ཀོན་སིན་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་ནང་ཆོས་སློབ་འཁྲིད་གནང་མཁན་གྱི་གཙུག་ལག་སློབ་དཔོན་ཞིག་རེད། ཁོང་གིས་བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་སྐོར་ཀྱི་སློབ་ཚན་ཞིག་འགོ་འཛུགས་གནང་འདོད་ཡོད། དེའི་ཆེད་དུ་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དེ་ཧ་ཅང་གལ་གནད་ཆེན་པོ་ཆགས་ཀྱི་ཡོད། ངའི་བསམ་པར་བོད་ཡིག་མ་ཤེས་ན་(སྐབས་དེ་དུས་)བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་སློབ་གཉེར་བྱེད་ཡག་ལས་སླ་པོ་མེད།

Then at that time, Dr. Robinson was the professor of the Buddhist Studies in Wisconsin University. He wanted to establish a program on Tibetan Buddhist studies, for which, the Tibetan language is the most important. Without that, I think [Tibetan] Buddhism is not quite well [easy] to learn.

དེའི་ཆེད་དུ་ཁོང་གིས་འཛམ་གླིང་ས་ཕྱོགས་གང་སར་བོད་ཀྱི་མཁས་དབང་འཚོལ་ཞིབ་གནང་། དེ་ནས་ཁོང་གིས་ནེའུ་ཇེ་སི་ནང་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཀྱི་མཁས་པ་འགའ་ཤས་ཡོད་པ་མཁྱེན་རྟོགས་བྱུང་ནས་མངའ་སྡེ་དེའི་ནང་དུ་རང་ཉིད་ཕེབས་གནང་མཛད། ཁོང་གིས་ང་ལྦི་སི་ཀོན་སིན་ལ་ཕེབས་རོགས་ཞུས་སོང་།

So, therefore, he almost went around the world, to look for Tibetan scholars or something. Then he heard [that] some scholars were there in New Jersey. So in one summer in 1967, he came down there. He asked me to come to Wisconsin.

ཁོང་གིས་ས་སྐྱེས་རྡོ་སྐྱེས་ཀྱི་བོད་ཀྱི་མཁས་པ་འཚོལ་གནང་གི་འདུག སྐབས་དེ་དུས་ང་རང་དེར་ཡོད་ཀྱང་། ངས་ཨིན་ཇིའི་སྐད་ཤེས་ཀྱི་མེད། ངའི་དགེ་ཕྲུག་གཞོན་པ་ཚོས་ཨིན་ཇིའི་སྐད་ང་ལས་ལྡབ་ཀྱིས་ཡག་ག་བཤད་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད།

I think he was looking for native Tibetan scholars. I was there at that time, but I hardly speak English. My younger lamas speak English quite bad [good]. They were much much better.

ངས་ད་དུང་ཡང་ཡག་པོ་ཤེས་ཀྱི་མེད། དེ་ནས་དགེ་རྒན་ཞིག་ནེའུ་ཡོག་ནས་ཨིན་ཇིའི་སྐད་ཡིག་ང་ཚོར་སློབ་འཁྲིད་གནང་བར་ཕེབས། བླ་མ་གཞོན་པ་ཚོས་ཨིན་སྐད་སྦྱངས་ནས་ལམ་སེང་ཤེས་ཀྱང་། ངས་དེ་ཙམ་ཡག་པོ་ཤེས་མ་སོང་།

I still can't. [Then] somebody came from New York to teach us, [English]. Those young lamas learned quickly. I can't much.

ཨིན་ཇིའི་འཛིན་གྲྭ་ཚར་བའི་རྗེས་ལ་ང་ཚོས་མཉམ་དུ་ཁ་ལག་བཟས་ནས་སླར་ཡང་བོད་སྐད་ནང་དུ་ཕན་ཚུན་གླེང་མོལ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེ་ལྟར་བྱས་ཙང་དེ་ཙམ་ཡག་པོ་ཤེས་ཐུབ་ཀྱི་མེད། དེ་ནས་སྐུ་ཞབས་རོ་བིན་སན་གྱིས་ཕྲན་ལ་ཡོང་རོགས་ཞེས་རུ་སྐུལ་ཞུས་སོང་།

So then after [we] finished [the English class], we were always eating together, or talk in Tibetan. So there is no way of learning. So then so that way, Robinson said, "Come."

དེའི་ལན་དུ་ངས། "ཡོང་གི་མ་རེད། ངས་ཨིན་ཇིའི་སྐད་ཡིག་མ་ཤེས་པར་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་ནང་དུ་སློབ་འཁྲིད་ཇི་ལྟར་བྱེད་ཐུབ།" ཞེས་ཁོང་ལ་ཞུས་པ་ཡིན། ཡོང་ཐབས་མེད། ཁོང་གིས་ "ཨོའོ། མ་རེད། གལ་བྱེད་ཀྱི་མ་རེད། ཁྱེད་དང་ངས་སློབ་འཁྲིད་བྱེད་ཆོག་གི་རེད།" ཞེས་གསུངས་བྱུང་།

I said, "No way. How can I give teachings in University, who do not speak English? No way." He said, "Oh! No! No! No problem. You and me together teach."

[དེ་ནས་ཁོང་གིས་] "བོད་སྐད་ནང་གི་ཐ་སྙད་འགའ་ཤས་ཡོད་པ་དེ་དག་ཁྱེད་ཀྱིས་འགྲེལ་བརྗོད་གནང་དགོས། ངེད་གཉིས་ཀྱི་གཙོ་བོ་བོད་སྐད་སློབ་འཁྲིད་བྱེད་ཡག་རེད། བྱས་ཙང་གལ་ཏེ་ཁྱེད་ལ་ཨིན་སྐད་ཀྱི་ཐོག་ལ་ཕྱག་རོགས་དགོས་ན། ངས་ཕྱག་རོགས་ཞུས་ཆོག ངེད་གཉིས་མཉམ་དུ་བསྡད་ནས་སློབ་འཁྲིད་བྱེད་ཡག་རེད། བྱས་ཙང་དཀལ་ངལ་མེད་པས་ཕེབས་རོགས་གནང་།" ཞེས་རེ་སྐུལ་ཞུས་བྱུང་།

[He said,] "You have some words [terms], Tibetan things, you have [to explain]. We are [will] mainly teach Tibetan. So therefore when you need some English, I can help. We two together sit and teach. No problem. Please come." He wanted me to come.

མཐའ་མ་དེར་ངས་ཁས་ལེན་ཞུས་པ་ཡིན། ལོ་དང་པོ་འདིའི་ནང་དུ། གང་ཟེར་བ་རེད་ཊི་ཨེ་(སློབ་འཁྲིད་ལས་རོགས་)ཀྱི་གནས་རིམ་ཞིག་བཟོས་གནང་མཛད། ང་ཚོས་སྐུ་ཞབས་རོ་བིན་སན་ཁོང་གིས་གསུངས་པ་ནང་བཞིན་འཆར་གཞི་ལག་བསྟར་གནང་། ཁོང་དང་མཉམ་དུ་ངས་བསྡད་ནས་སློབ་འཁྲིད་གནང་། སྐབས་དེ་དུས་སྔོན་འགྲོའི་བོད་སྐད་ཀྱི་འཛིན་གྲྭ་བརྒྱད་ཙམ་ཡོག་རེད།

Then finally, I accepted. The first year, gangzer (what's that)? TA or something, that kind of position. We did exactly what he said. Robinson and I sit together, and the class was there. I think there was about eight first time Tibetan classes.

ཁོང་གིས་ད་དུང་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭའི་སློབ་དཔོན་འགའ་ཤས་ལ་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་གི་འཛིན་གྲྭ་ལེན་དགོས་པའི་སྐུལ་མ་བཏང་། དགེ་རྒན་དེ་དག་ནང་དུ་སྐུ་ཞབས་ལྦེལ་སོན། ཁྱེད་ཀྱིས་ཕལ་ཆེར་མཁྱེན་གྱི་ཡོད་ཀྱི་རེད། ཁོང་ཡང་དེའི་ནང་དུ་ཡོད། གང་ལྟར་ཡང་བོད་སྐད་སློབ་འཁྲིད་བྱས།

He even asked some university professors to take Tibetan language class. There, in the end, one, Mr. Wilson, you know? He was also there. So, anyway, taught Tibetan something.

ཁོང་གིས་བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་ཨིན་ཇིའི་སྐད་ཡིག་ནང་གི་སློབ་འཁྲིད་གནང་བ་དང་། བོད་སྐད་ནང་དུ་བཤད་དགོས་པ་ཞིག་ཡོད་ན། ཁོང་གིས་ང་ལ་ "དགེ་བཤེས་ལགས། འདི་གང་འདྲ་བྱས་ནས་ལབ་དགོས་སམ།" ཞེས་བཀའ་འདྲ་གནང་གི་ཡོད། བྱས་ཙང་ངས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། བྱས་ཙང་ལོ་དང་པོ་དེ་ཕལ་ཆེར་འདུག་སེ་ཕྱིན་པ་དང་། གང་འཚམས་ཡག་པོ་བྱུང་སོང་།

He explained [Tibetan] grammar in English in his way. And how to say in Tibetan, he would ask, "Géshélak, how to say this?" So I do all those things. So in that way, the first year, I think like that. The first year went okay.

ལ་གཉིས་པ་དེར་ཁོང་གིས་ཡང་བསྐྱར་ངར་ "ཕེབས་རོགས་གནང་།" ཞེས་རེ་སྐུལ་ཞུས་བྱུང་། སྐབས་དེ་དུས་སློབ་ཕྲུག་ཚོའི་ངོས་ནས་བོད་སྐད་སློབ་ཚན་གྱི་སྟེང་དུ་གཙོ་བོ་ནང་ཆོས་ལ་དོ་སྣང་ཤུགས་ཆེ་གནང་གི་འདུག ངས་བྱས་ཙང་ངས་ཨིན་བོད་ཚིག་མཛོད་ཅིག་ཡོད་པ་དེ་བེད་སྤྱོད་ཡང་ཡང་གཏོང་ཡོད། རྒྱུན་དུ་སློབ་ཕྲུག་ཚོས་ངའི་རྩར་ཡོང་དུས་ངས་གང་ཐུབ་ཀྱིས་འགྲེལ་བརྗོད་བྱས་ཏེ་ཚིག་མཛོད་ནང་ཐ་སྙད་དེར་མིག་བྱས་ནས། "ཁྱེད་ཀྱིས་འདིར་ལྟོས།"ཞེས་ཟེར་གྱི་ཡོད།

Then in the second year, he said, "Please come." That time, the students were more interested in Buddhist religion besides Tibetan language classes. So, therefore, I used a dictionary. English-Tibetan dictionary used like that. Often students would come, and I try to explain, show the word and tell them, "You look here."

དེ་ལན་དུའང་ཚོས། "ཨོའོ།"ཞེས་གོ་ཚོད་ཐུབ་པ་བྱུང་གི་ཡོད། དེར་ལྟར་བྱས་ནས། ངས་་་ གང་ཟེར་དགོས་ཀྱི་རེད། ལོ་གཉིས་ཀྱི་ནང་ལ་(ཨིན་སྐད་) གང་འཚམས་ཤིག་ཤེས་ཐུབ་པ་བྱུང་ཡོད་པ་དང་། སློབ་ཕྲུག་དང་མཉམ་དུ་སྐད་ཆ་ཡག་པོ་ཤོད་ཐུབ་བྱུང་སོང་།

They would reply, "Oh!" And they understand. So that way, I ... Gangzer (What's that)? Within two years picked up quite a bit. [Able to] communicate well with the students.

འདི་དེ་དུས་སྐབས་ལ་རེད། ལོ་རྗེས་མ་དེ་ལ་ལ་ཁོང་གིས་ཡང་བསྐྱར་ "ཕེབས་རོགས་གནང་།"ཞེས་གསུངས་བྱུང་། ཕལ་ཆེར་ལོ་དེ་དུས་ཡིན་པ་ཡོད། ཁོང་ཚོས་ང་ལ་སློབ་སྟོན་པའི་གོ་གནས་སམ་དེ་འདྲ་པོ་སྔར་ལས་མཐོ་བ་ཞིག་གནང་བྱུང་།

So then that was then... Then next year again, he asked me, "Please come." That year or something, they got a position or instructor or something. Little bigger position.

ངས་དེ་ནས་དེར་སོང་བ་ཡིན། དེ་ནས་ལོ་གཞན་ཞིག་ལ་སླར་ཡང་ང་ལ་འབོད་སྐུལ་ཞུས་བྱུང་། ལོ་གསུམ་པར་སླེབས་དུས། ངའི་བསམ་པར་ང་ཚོར་ཕལ་ཆེར་བོད་ཡིག་གི་སློབ་དེབ་ཡོག་རེད། ང་ཚོས་སློབ་དེབ་བཟོ་དགོས་ཀྱི་ཡོད། གཞུང་གི་མ་དངུལ་རོགས་རམ་ལ་བསྟེན་ནས་ང་ཚོ་བོད་ཡིག་སློབ་དེབ་བཟོ་འགོ་བཙུགས།

Then I came [went] there. Then another year, they asked, like that way. Then [in] the third year, I think, we already had Tibetan book. With the grant from the government, we were about to write a book.

སྐུ་ཞབས་རོ་བིན་སན་ཁོང་ཧ་ཅང་མཛད་བྲེལ་ཆེན་པ་ཡོད། ཁོང་ལ་ཧ་ལྦ་ཡེ་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭར་སློབ་དཔོན་གྱི་ཕྱག་ལས་ཆེད་དུ་གདན་ཞུ་གནང་བ་དང་། ཁོང་གིས་ཀྱང་དེར་ཁས་ལེན་ཞུས། ཁོང་རང་དེར་ལོ་གཅིག་གི་རིང་ཕེབས་ཀྱི་ཡོག་རེད། དེའི་སྐབས་ལ་ཁོང་གིས་ང་གཙུག་ལར་སློབ་གྲྭར་བསྡད་ནས་དེབ་ཀྱི་ཐོག་ལ་ལས་བྱེད་དགོས་པའི་རེ་འདུན་ཡོད།

Robinson was very busy. And he also accepted an offer from Hawaii University. So he was going there for one year. During that time, he wanted me to stay there to continue working on the book.

ཁོང་ཧ་ལྦ་ཡེ་ལ་མ་ཕེབས་གོང་། ང་ཚོས་སློབ་གླིང་ས་ཆ་ཞིག་ལ་འཛོམས་པ་དང་། ནེའུ་ཇེ་སི་ནས་དགེ་བཤེས་གཞན་ཞིག་ཀྱང་གདན་འདྲེན་ཞུས། ང་ཚོས་སློབ་གླིང་ས་ཆ་དེར་གང་འཚམས་ཞིག་གནས་སྡོད་བྱས་པ་དང་། དེའི་རིང་རོ་བིན་སན་ཁོང་དབྱར་དུས་ཀྱི་སྐབས་ང་ཚོ་མཉམ་དུ་བཞུགས་ཀྱི་ཡོད།

And then before he went to Hawaii, we somewhere in the campus area, we had another ... brought from New Jersey, another géshé. So we stayed in the campus area for a little while, and Robinson was there during the summer.

ཁོང་གི་ཁང་པ་རྙིང་པ་ཞིག་དེ་ནས་གཡར་ནས་ཁོང་རང་གི་གྲོགས་པོའམ། དགའ་པོ་མཉམ་དུ་དེར་བཞུགས། ཆུ་ཚོད་བཞི་པའི་གཡས་གཡོན་ལ། མ་ཐོན་གོང་ལ། མཚན་མོ་གནམ་གཤིས་གྲང་མོ་འདི་འདྲ་བའི་སྐབས་ཤིག་ལ། ཁོང་གིས་ཁང་པའི་འོག་ཏུ་ཐབ་འཚོལ་དུ་སོང་།

He rented an old house from there. And he had a friend, a girlfriend or something. And close to four, before left, one cold night like this, weather like this, he went downstairs to find the stove.

དེ་དུས་ཕལ་ཆེར་འོག་ཁང་ནང་དུ་གང་སར་ནུས་རླངས་ཕྱིར་གྱྲར་བྱུང་བ་དང་སྟབས་འཁེལ་ཡོད་ས་རེད། དེར་ནག་ཁུང་ཡིན་པ་སོང་ཙང་ཁོང་གི་དེར་འགྲོ་དུས་ཙག་སྒྲ་སྤར་ནས་ཐབ་གང་དུ་ཡོད་མེད་འཚོལ་སྐབས་ལུས་པོ་མེས་ཚིག

And then looks like gas leaking everywhere in downstairs. It was dark. So he went down there and lit a match, to see where is the thing. So then he got burned.

ཕལ་ཆེར་ཁོང་གི་གཟུགས་པོ་བརྒྱ་ཆ་༨༠ཙམ་མེས་ཚིག་ཡོད། དེ་ནི་ཚབས་ཆེན་པོ་ཞེ་དྲགས་རེད། རྐྱེན་ངན་དེའི་རྗེས་ཀྱི་ཉིན་མ་གཉིས་ཙམ་གྱི་རྗེས་ལ་ཁོང་དགོངས་པ་རྫོགས། བྱས་ཙང་རོ་བིན་སན་དགོངས་པ་རྫོགས་དུས། ནང་བསྟན་སློབ་གཉེར་གྱི་ཆེད་དུ་ང་ཚོའི་ལས་འཆར་ནང་ཡོད་པའི་དེབ་དེ་ད་དུང་ཡང་འགོ་འཛུགས་བྱས་མེད།

He got burnt, I think 80% or something like this. Huge! Then after that a couple of days later, he died. So Robinson died. And for the Buddhist Studies, we have the book [project], barely started.

གནས་སྟངས་དེ་འདྲའི་འོག ང་རང་ཡང་དེ་དུས་འཆར་གཞི་བྱས་ནས་མུ་མཐུད་ནས་དེར་འགྲོ་རྩིས་མེད་ཀྱང་། ཚན་ཁག་གི་ངོས་ནས་ཕྲན་སླར་ལོག་ནས་དེབ་དེ་ཚར་དགོས་པའི་རེ་འདུན་བཏོན་གནང་སོང་། དེ་ནས་ཨེ་ལྦན་དང་ང་གཉིས་གཉིས་ཕྱིན་པ་དང་། ཁོང་གིས་ང་ལ་རོགས་པ་བྱས་ནས་དེབ་དེ་ཚར་ཐུབ་པ་བྱས་ཡོད། དེབ་དེའི་མིང་ལ་དེ་ཟེར་གྱི་རེད། རིག་གཞུང་་་་ གང་རེད། ཆོས་ཀྱི་་་

So in that situation, I was not planning to go. Again, the department wanted me back to finish the book, et cetera. Then Elvan and both me came. Elvan helped me to finish the book. And that is now called Culture ... Gangzer (What is that)? Religious ...

ལེགས་འཆར།

Lectures

ཆོས་དང་རིག་གཞུང་སྐོར་གྱི་ལེགས་འཆར། ཞེས་པའི་དེབ་དེ་མཐའ་མ་ལེགས་གྲུབ་ཐུབ་པ་བྱུང་ཡོད། དེ་ནི་ང་རང་ལྦི་སི་ཀོན་སིན་ནང་ལ་སླེབས་སྟངས་དེ་རེད། ཡཱ།

Lectures of Religious Culture, right? That book. So finally finished that one. So that way, I came to, how I got here Wisconsin. Ya.

མཐའ་མ་དེར་ཁྱེད་རང་། སྐབས་དེ་དུས་ཁྱེད་རང་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭའི་དགེ་རྒན་རེད། ཡང་ན་་་

Then eventually you went from, at that time, you are a lecturer or ...

ལེགས་འཆར་ཤོད་མཁན་་་

Lecturer...

དེ་རྗེས་ལ།

Then?

རེད། ལེགས་འཆར་ཤོད་མཁན་རེད། ཐོག་མའི་ལོ་འགའ་ཤས་རིང་ལ་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་མཁན་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། དེ་ནས། མཉམ་རོགས་སམ། སློབ་ཁྲིད་ལས་རོགས་འདྲ་པོ་ཞིག་རེད།

Ya, lecturer. Ya. First this several years instructor, then ... I don't know. Associate, assistant professor, or something.

དེ་ནས་ལོ་ཤས་ཀྱི་རྗེས་ལ་དངོས་སུ་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭའི་སློབ་དཔོན་ཞིག་ཏུ་གྱུར། རེད་པཱ།

Then after few years associate, then former professor. Right?

ཕྱི་ལོ་༡༩༩༧བར་བསྡད། ཨོའོ། ཕལ་ཆེར་ལོ་༣༠ལྷག་རིང་ཞབས་ཞུ་ཞུས། ཕྱི་ལ་༡༩༩༧ལོར་རྒན་ཡོལ་བྱས། ཡིན་པཱ། ཁྱེད་ཀྱིས་དྲན་གསོས་ཀྱི་འདུག་གམ།

Up to 1997. Oh, maybe 30 years. I think. 1997 I retired yinpa [right]? You remember?

བྱས་ཙང་ཐོག་མར་འགོ་ཚུགས་དུས་གཙོ་བོ་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དགེ་རྒན་བྱས། དེ་རྗེས་སྐད་ཡིག་དང་ནང་ཆོས་སློབ་འཁྲིད་བྱས། ནང་པའི་ལྟ་གྲུབ་ལ་སོགས་པ། དེའི་སྐབས་ལ་སློབ་ཕྲུག་ཚོའི་ངོས་ནས་གཙོ་བོ་ནང་པའི་ལྟ་གྲུབ་ལ་དོ་སྣང་ཤུགས་ཆེ་བ་འདུག དེ་བཤད་མི་དགོས་པ་ཞིག་རེད།

So that ah ... Mainly I think, beginning with language teacher or something, Tibetan language. Then later language and Buddhism. Buddhist philosophy or something. Then students more interested, mainly that time, of course.

དང་ཐོག་ངའི་བསམ་པར་ཕལ་ཆེར་ཨ་རིའི་གཞུང་གི་རོགས་ལ་བརྟེན་ནས་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དང་འབྲེལ་བའི་་་ རྒྱ་གར་དང་རྒྱ་ནག་གི་ནང་དུ་འགོ་བཙུགས་བྱས་ཡོད། དེ་དུས་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ལ་དོ་སྣང་ཕྲན་པོ་ཡོད། འོན་ཀྱང་འདིར་སློབ་ཕྲུག་ཕལ་ཆེ་བས་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་གི་སློབ་ཚན་ལ་དེ་ཙམ་གྱི་དགའ་མོས་བྱེད་ཀྱི་མེད། ཁོང་ཚོས་ནང་ཆོས་ལ་དོ་སྣང་ཧ་ཅང་ཤུགས་ཆེ་བྱེད་ཀྱི་འདུག

In the beginning, I think, the American government established the Tibetan language ... out there in India or China. There is some kind of interest in language. But then here, most of the students were not too interested in the Tibetan language program. But they interested in Buddhism very much.

ཁོང་ཚོ་ང་དང་མཉམ་དུ་རྒྱུན་དུ་ཡོད་པ་དང་། འགའ་ཤས་ཀྱིས་ང་ལ་ཨིན་སྐད་ཀྱང་བསླབས། ཁོ་རང་ཚོ་རང་ཉིད་ཀྱི་ལམ་ནས་སློབ་སྦྱོང་ཡང་བྱས། རང་ཉིད་ཀྱི་ནང་བསྟན་གྱི་(ཨིན་ཇིའི་)ཐ་སྙད་དང་ཚིག་ལ་སོགས་པ་ཡག་པོ་ཆགས་སོང་། དེ་འདྲ་བྱས། དེ་ནས་ངས་མུ་མཐུད་ནས་བསྡད་པ་ཡིན། རང་ཉིད་ཀྱི་མི་ཚེ་ཕལ་ཆེ་བ་དེར་སྐྱེལ་བ་ཡིན།

So they always with me. Some of them helping me with English. They are learning their way. Buddhism ... So my Buddhist terminology, Buddhist vocabulary later become quite good. So that way. Then I continue to stay. So this way and then. Now, most of my life is spent here.

ཁྱེད་རང་ནི་སྲོལ་རྒྱུན་བོད་ཀྱི་སློབ་གསོ་ལམ་ལུགས་དང་དེང་དུས་ནུབ་ཕྱོགས་པའི་སློབ་གསོ་ལམ་ལུགས་གཉིས་ཀའི་སྦྱོར་བརྡར་ཐོབ་མྱོང་མཁན་གྱི་མི་ཉུང་ཤས་ནང་གི་གཅིག་རེད།

You are one of the few people who have experience both classical Tibetan educational system and the western educational system.

རེད།

Ah hum.

གལ་སྲིད་ཁྱེད་ཀྱིས་ལམ་ལུགས་དེ་གཉིས་སྟེ། ནུབ་ཕྱོགས་པའི་སློབ་གསོའི་ལམ་ལུགས་དང་བོད་ཀྱི་སྲོལ་ལུགས་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་གཉིས་ལ་གཟིགས་ཚུལ་གང་འདྲ་ཡོད་དམ།

If you compare the two, what is your impression of the western educational system compare to the traditional Tibetan.

ལེགས་པའི་ཆ་མང་པོ་དང་སྐྱོན་ཆ་མང་པོ། ཡང་ན་ལམ་ལུགས་དེ་གཉིས་ཀར་རང་རང་སོ་སོའི་ལེགས་ཆ་དང་སྐྱོན་ཆ་གཉིས་ཀ་ཡོད་པའི་མཐོང་ཚུལ་ཞིག་བཟུང་གི་ཡོད་དམ།

Are there advantages, disadvantages of one system or each has their own advantages and disadvantages?

དེའི་སྐོར་ལ་ང་རང་གི་བསམ་ཚུལ་ནི། གལ་སྲིད་ཁྱེད་ཀྱིས་རང་ཉིད་མི་ཚེ་ཁོ་ནའི་ཆེད་དུ་ཆོས་སློབ་གཉེར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་ན། ཚེ་འདིའི་ཆེད་དུ་ཡིནའང་འདྲ། སྐྱེ་བ་ཕྱི་མའི་ཆེད་དུ་ཡིན་ནའང་འདྲ། གཏིང་ཟབ་པོའི་ཐོག་ནས་སྐད་ཆ་བཤད་ན། དེ་ཡང་ཆོས་ཀྱི་གནས་རིམ་མཐོ་པོའི་ཐོག་ནས་བཤད་ན། སྟོན་པ་ཤཱཀྱ་ཐུབ་པའི་ཆོས་ལ་རྣམ་གྲངས་མང་པོ་ཡོད། མདོ་དང་སྔགས། ཐེག་ཆེན་དང་ཐེག་དམན་ལ་སོགས་པ་ལྟ་བུ། བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་དེ་ནི་དེ་དག་ཡོངས་རྫོགས་ཕྱོགས་བསྡུས་བྱས་པ་ཞིག་རེད།

Well I would say, on that if you are spiritually, and one's personal life, for this life and future life, and in a deeper sense, spiritual, high-level sense, of course,་pure teachings of Buddha, and so many teachings, Buddhist teachings, both sutra and tantra, Hinayana, Mahayana, the Tibetan Buddhism is a combination of everything.

སྟབས་བདེའི་ངང་ནས་བཤད་ན། བོད་ནང་དུ་བགྲང་བྱ་ཡི་བརྒྱུད་རིམ་ནང་ནང་ཆོས་ཀྱི་སློབ་གཉེར་དེ་གོ་རིམ་དང་ལྡན་པ་ཞིག་ཆགས་ཡོད། དེ་ཡང་ཕྱིའི་བཙན་འཛུལ་མེད་པ་དང་། བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་རང་སོར་གནས་ནས་སློབ་གཉེར་བྱེད་ཕྱོགས་ཐད་ལ་ཚད་དང་ལྡན་པ་ཞིག་དང་། དོ་སྣང་ཡང་བྱེད་མཁན་མང་པོ་ཡོད།

And also let just vaguely, it is well stepped, years and years in Tibet. In quite, no other country coming and they just stayed there and developed scholarship, and interest in Buddhism, so much.

དེ་འདྲ་སོང་ཙང་སློབ་གཉེར་དང་། སྒོམ་ཉམས་ལེན། བཟོ་རིག ཆོ་ག་སོགས་གང་སྤྱི་ཐད་ལ་རྨང་གཞི་གཏིང་ཟབ་བཙུགས་ཐུབ་པ་བྱུང་ཡོད། དེ་ཡང་དད་པ་ཁོ་ན་དང་རྨོང་དད་ཁོ་ནར་བརྟེན་ནས་མ་ཡིན་པར། ལུང་དང་རིག་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཡོད་པ་ཞིག་རེད།

So, therefore, they thoroughly established teachings, meditations, technical, rituals, et cetera. Not just faith, mere blind faith, scripturally, logically.

དེ་རྨང་གཞི་གཏིང་ཟབ་ཚུགས་ཡོད་པ་དང་། ཚད་མཐོ་ཤོས། ངའི་བསམ་པར་ཕལ་ཆེར་འཛམ་གླིང་ནང་ཚད་མཐོ་ཤོས་ཤིག་ཡིན་པ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེའི་ཐོག་ནས་བཤད་ན། བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་གྱི་རིག་གཞུང་དེ་ཚད་མཐོ་ཤོས་ཤིག་རེད།

It was well established. It is the highest. Almost, I think world highest. On that base, highest culture, Tibetan culture.

འོན་ཀྱང་དེང་དུས་ཀྱི་འཚོ་བ་གནས་སྟངས་དང་། ཁང་ཁྱིམ། ལུང་པོ་ཁོ་ནར་ཆ་མཚོན་ན་སྟོབས་ཤུགས་དང་དམག་དོན། རྒྱ་ནོར་ལོངས་སྤྱོད་ལ་སོགས་པ་ཚེ་དེ་ཁོ་ནའི་གནས་སྟངས་ཀྱི་ངོས་ནས་བཤད་པ་ཡིན། དེས་ན་བོད་ཀྱིས་གཞན་དང་བསྡུར་ཐབས་རྩ་བ་ནས་མེད།

But the modern, this life, family life and house, the country itself, many, many power and military, wealth that sort of, only this life, situation. Then there is no comparison with Tibet.

ནུབ་ཕྱོགས་ནང་དཀོན་མཆོག་ཡོད་པ་ཡིད་ཆེས་དང་ཁོང་ཚོར་ཆོས་ཡོད་ཀྱང་། ཚན་རིག་ལ་དོ་སྣང་ཐོག་པ་ནས་ཡོད། འོན་ཀྱང་ཁོང་ཚོའི་ཆོས་ལུགས་ནི་བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་དང་གཅིག་པ་མ་རེད། ཁོང་ཚོའི་ཆོས་ལུགས་གཙོ་བོ་དད་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཡོད་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ངས་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

Western, west is from the very beginning scientifically, of course, belief in God, religion, they have. But religion is not the same as Tibetan Buddhism. Religion taught under the faith, more, I think, following the faith.

དེ་ནས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་སློབ་ཚན་ཁག་འདྲ་མིན་ཡོད་པ་སོགས་དེ་རིགས་ཡོད། དེའི་སྟེང་། མི་ཚེ་འདི་དང་། གནས་སྐབས་ཀྱི་འཚོ་བའི་གནས་སྟངས་ཀྱི་ཆེད་དུ་ང་ཚོར་དེང་དུས་ཚན་རིག་གི་ཤེས་བྱ་ཕྱུག་པོ་ཡོད།

And then there is the lot of religious classes, all those things. Then addition is, this life, for temporary life, we have well established scientific knowledge, based on the modernized.

དེ་ནས་སྐད་ཡིག་དང་། ཚན་རྩལ། སྨན་བཅོས། ཚན་རིག ཁང་བཟོ་འཆར་འགོད་རིག་པ། ལ་སོགས་པ་དེ་དག་གང་གི་ཐོག་ནས་བཤད་ཀྱང་། ནུབ་ཕྱོགས་པ་རྣམས་འཕེལ་རྒྱས་ཧ་ཅང་གི་ཚད་མཐོ་པོར་སླེབས་ཡོད།

And the language, technical, ah... cure, medical science and architectural science, and all these, techniques in the world. Whatever the West is so much developed.

དེ་ཡང་དེ་དག་གི་ཤེས་བྱ་དེ་ཚོ་མི་མང་སྤྱི་ཡོངས་ནས་སློབ་སྟོན་དང་། དེ་བཞིན་སློབ་གྲྭའི་ལམ་ལུགས་ཀྱི་ཐོག་ནས་སློབ་འཁྲིད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེ་ཡང་གོ་རིམ་ལྡན་པའི་ཐོག་ནས་དེ་ལྟར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

And that was also taught publicly and also [through] class system. Systematically these kinds of things.

འོན་ཀྱང་བོད་པ་ཚོས་གཙོ་བོ་རང་རང་གི་སློབ་གཉེར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། བོད་ནང་དུ་དགེ་འདུན་ཡིན་ནའང་འདྲ། ཡང་ན་མི་དཀྱུས་ཤིག་སུ་ཡིན་ཀྱང་ནང་ཆོས་ལ་དོ་སྣང་ཆེན་པོ་ཡོད།

As [In case of] Tibetan, is more one's own studying, learning, there is some kind of other watching and higher. But they mainly, all lay people, ordained people, all of them have interest.

ཐ་ན་མི་དཀྱུས་མའི་ནང་དང་། ཐ་ན་ཞིང་པ་ལ་སོགས་པ་མང་པོས། ཆོས་ཀྱི་བསླབ་བྱ་དང་། བླ་མ། དགེ་འདུན། དགོན་པ་སོགས་ལ་དད་གུས་ཆེན་པོ་ཡོད།

Even lay people, even lots of farmers, the more respect to the spiritual teachings, lamas, monks, monasteries.

ཁོང་ཚོའི་ཕྲུ་གུར་ཆ་མཚོན་ན། དཔེར་ན་ཕ་མ་གཉིས་ལ་ཕྲུ་གུ་བུ་སྤུན་གསུམ་མམ། ཡང་ན་བུ་མོ་གསུམ་ལྟ་བུ་ཡོད་པ་ཆ་བཞག་ན། ཁོང་ཚོས་གང་བྱེད་ཀྱི་རེད་དམ་ཟེར་ན།

Their children also, if they have, like three sons or three daughters, what they would do?

ཁོང་ཚོ་ཕྲུ་གུ་ཚང་མ་རང་གི་སར་མི་ཉར་བར། གཅེས་པོ་བྱེད་པའི་ཕྲུ་གུ་གཅིག་ནང་དུ་ཉར་ནས། གཞན་གཉིས་པོ་གྲྭ་སར་གཏོང་བ་སོགས་བྱེད་ཀྱི་རེད།

They would not keep everybody. Maybe they like maybe, one of them. Two of them like to go in their religious sense.

ཕྱོགས་གཉིས་ཀར་ཁྱབ་ཐུབ་པ་བྱེད་ཀྱི་རེད། བྱས་ཙང་དེ་རིགས་ཡོད། རྗེ་མི་ལ་རས་པས་འདི་འདྲ་ཞིག་གསུངས་གནང་ཡོད། "ཕུག་སྒྲུབ་པ་བརྒྱབ་པའི་སྒོམ་ཆེན་ཡིན། མདའ་རུ་འཚོ་བ་སྦྱོར་བའི་ཡོན་བདག་ཡིན། གསང་རྒྱ་མ་ཁྱབ་པའི་རྟེན་འབྲེལ་ཡིན།" ཟེར་།

So, therefore, both ways. So that kind of usual feeling of, like that. And that way. Then Milarepa said, "Puk druppa gyap pé gomchen yin. Daru tsowa jorwé yöndak yin. Sanggya makhyap pé tendrel yin."

དེའི་དོན་གང་རེད་ཟེར་ན། "སྒྲུབ་པ་བརྒྱབ་" ཟེར་ན་ཆོས་ཉམས་ལེན་ལ་སོགས་པའི་ཆོས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་ལ་གོ་དགོས། "སྒོམ་ཆེན་" སྒོམ་ཉམས་ལེན་གནང་མཁན།

That means, up there, "druppa gyap" means, practicing dharma, religion, et cetera. Spiritual, doing these. "Gomchen" means meditator.

མདའ་རུ་ཟེར་ན་རི་གཤམ་ལ། འདིར་ "འཚོ་བ་སྦྱོར་བ་" ཟེར་ན་ཞིང་པ་དང་། ཞིང་ཁ། ཞིང་ལས་ལ་སོགས་པའི་འཇིག་བརྟེན་གྱི་བྱ་བཞག་ལ་གོ་དགོས། དེ་ལྟར་ཆོས་ཡོན་གཉིས་ཀས་ཕན་ཚན་གཅིག་ཕན་གཅིག་གྲོགས་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད། ཆོས་པས་ཡོན་བདག་ལ་ཆོས་ཀྱི་སློབ་སྟོན་དང་། ཡོན་བདག་གིས་ཆོས་པར་འཕྲལ་སེལ་གྱི་ཟས་དང་གོས་ལ་སོགས་པའི་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

Daru means way down the valley, there is, "tsowa jongwé" means working farmers, farmland, agriculture, et cetera. And they would support there, so, therefore, both are, upper there, down to spiritually help. Down there, from up there to maybe temporary food, clothes, some help.

དེ་ལྟར་མཉམ་དུ་བྱས་ནས་འབྲས་བུ་ཡག་པོ་ཐོབ་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་པས་ན། རྗེ་མི་ལ་རས་དེ་ལྟར་གསུངས་ཡོད། དེ་དང་འདྲ་བར། ངའི་བསམ་པར་དེ་འདྲ་བའི་ཚོར་སྣང་རིགས་མང་པོ་ཡོད།

These two together, finally come out good sort. So this is Milarepa saying like. Similarly, I think there is a lot of feelings. That kind of feelings.

བྱས་ཙང་སློབ་གསོའི་ལམ་ལུགས་གཅིག་མཚུངས་མེད་པ་དང་། ལྟ་བའི་ཕྱོགས་ནས་ཀྱང་མི་འདྲ་བའི་ཁྱད་པར་ཡོད།

So, therefore, a system of the scholarship also completely different. Attitude some different.

སྔར་བོད་ནང་ཁྱེད་ལ་སློབ་གསོ་སྤྲོད་སྟངས་མི་འདྲ། ད་ཆ་འདྲ་གི་མ་རེད། སྔ་མོ་ཡིན་ན་དེང་དུས་ནང་བཞིན་གྱི་ནོར་དང་། དམག་དོན་གྱི་ཡར་རྒྱས། དེ་དག་ཚང་མ་ཆོས་ཀྱི་འགལ་ཟླར་ངོས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

Earlier, where your scholarship need is the Tibetan real sense. Now it is different. In ancient time, of course, modern wealth and developing military, and all these, those things are in opposition to religion.

དེ་འདྲ་སོང་ཙང་མི་ཚང་གནད་དོན་དེ་དག་གི་ཐོག་ལ་ཁ་ཁུ་སིམ་པོར་བསྡད་པ་དང་། མི་མང་གི་ངོས་ནས་ཀྱང་དེ་ཙམ་དོ་སྣང་བྱེད་མཁན་མེད། བློའི་འཁྱེར་གསོ་དང་ལྟ་བ་མི་འདྲ།

So, therefore, everybody quiet and much much publicly has special, different attitude, feelings.

ནུབ་ཕྱོགས་ནང་དུ་དེ་ལྟར་བྱས་པ་ཡིན་ན་ལྐུགས་རྟགས་རང་བཞིན་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་རེད། གང་ཡང་མི་ཤེས་མཁན་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་རེད། བྱས་ཙང་ཁྱེད་ཀྱི་མི་ཚེའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་བྱ་བཞག་ལ་འགྲུབ་འབྲས་ཐོན་པ་བྱེད་རྒྱུ་ལ་སོགས་པ་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད།

Here, West, if you do that those are kind of stupid ones. They don't know anything. You need more, much much life successful, et cetera.

ལྟ་བའི་ཐོག་ནས་ཀྱང་མི་འདྲ། ཕྱིའི་དངོས་པོ་ཆ་ནས་བཤད་ན་ནུབ་ཕྱོགས་ནང་དུ་ཡར་རྒྱས་ཆེན་པོ་ཕྱིན་ཡོད་ལ་མི་ཚོས་ཀྱང་འབད་བརྩོན་ཤུགས་ཆེ་དང་ནུས་པ་ཐོན་པ་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོད།

Attitude also different. Also West, I feel is very this kind of development, harsh work, and worker are effective.

འཛམ་གླིང་གང་སར་མི་ཚོས་རང་གི་ནུས་པ་ཐོན་ཐུབ་པ་བྱེད་དགོས། ང་ཚོའི་བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་བློ་མགུ་ནུས་པ་ཞིག་ཡོད། འོན་ཀྱང་གཏིང་ཟབ་པོའི་ཐོག་ནས་བློ་མགུ་བ་ཡོང་བ་བྱེད་རྒྱུ་དེ་ཧ་ཅང་གི་གལ་གནས་ཆེན་པོ་རེད།

Effective for modern people worldwide. Our Buddhism is very, very, quiet and interested. Of course, difficult to interest deeply.

ཁྱེད་ཀྱིས་བེད་སྤྱོད་ལོག་པ་དང་ནོར་བ་གཏོང་བ་སོགས་མཐོང་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད། དེ་ལྟར་མི་ཡོང་བ་བྱེད་དགོས། བྱས་ཙང་བློ་མགུ་ཐུབ་ཡོང་ཡག་ལས་སླ་པོ་མེད། དེ་ཚོ་ནི་ངས་མཐོང་ཐུབ་པའི་ཁྱད་པར་དེ་ཚོ་རེད།

You see there is abuse, not right way. You can't see the abuse, so, therefore, difficult to interested. So, therefore, this way some differences I see.

ཁྱེད་རང་སྲོལ་རྒྱུན་ནས་ཕེབས་པ་ཞིག་རེད། ཁྱེད་རང་གི་ངོས་ནས། དཔེར་ན། ནང་ཆོས་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ལམ་ལུགས་འོག་སློབ་གཉེར་གནང་ཡོད།

Coming from a traditional, you describe the way that for example, Buddhism is studied in a traditional way.

Uh-huh.

Yes.

དེ་ནས་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭའི་ནང་དུ་ཁྱེད་ཀྱི་ངོས་ནས་ནང་ཆོས་སྲོལ་རྒྱུན་དང་ཡོངས་སུ་མི་འདྲ་བའི་རྣམ་པའི་ཐོག་སློབ་འཁྲིད་གནང་དགོས་ཀྱི་ཡོད།

Then coming to the university you have to teach Buddhism in a completely different way.

རེད།

Yes.

དེའི་ཐོག་ལ་ཁྱོད་རང་གི་ངོས་ནས་གསུངས་ན་གང་འདྲ་འདུག འགྲིག་གི་འདུག་གམ། ཡང་ན་སུན་སྣང་ཡོད་པ་ཞིག་ཚོར་གནང་གི་འདུག་གམ།

How was this for you? Was it okay? Was it frustrating?

ཐོག་མར་འགོ་བཙུགས་བྱེད་དུས་ཕྱོགས་གཅིག་ནས་བཤད་ན་མི་བདེ་བ་བྱུང་སོང་། རྒྱུ་མཚན་གང་རེད་དམ་ཟེར་ན། རང་ཉིད་ཀྱི་ངོས་ནས་གང་སློབ་འདོད་ཡོད་པ་དེ་བཤད་ཐུབ་ཀྱི་མེད།

Well beginning, in one way, it was frustrating. Because completely, what you want to talk, you can't even talk.

གནད་དོན་འགའ་ཤས་ཀྱི་ཐོག་ལ་ཁྱེད་ཀྱིས་ཁ་ཁུ་སིམ་པོར་སྡོད་དགོས་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། རྒྱུན་དུ་ཁོང་ཚོར་གང་རན་པོ་ཡོད་པ་དང་གང་འདོད་པ་དེ་དག་གི་སྐོར་སློབ་འཁྲིད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

[On] certain thing you have to [keep] quiet. Often, more suitable for them, and what they need, you talk [about] those things.

དེ་ནས་ཁྱེད་ཀྱིས་དེ་དག་འཛམ་གླིང་གི་གནས་སྟངས་མཉམ་དུ་འདྲེས་པའམ་འབྲེལ་བ་བཟོས་ནས་ཁོང་ཚོས་ཤེས་ཐུབ་པ་སོགས་དེ་རིགས་མང་པོ་བྱས་ཡོད།

[You] mix and connect [them] with something worldly situations and common senses. More of those things.

དེ་འདྲ་ཟུང་འབྲེལ་བྱས་ནས། ཁོང་ཚོས་ཤེས་རྟོགས་གང་འཚམས་བྱུང་རྗེས། གཞི་ནས་ལྟ་གྲུབ་དང་རིག་ལམ་ལ་སོགས་པ་རིམ་པས་ཁོང་ཚོར་ངོ་སྤྲོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

With that together, when they become more studied, then deep philosophical, logical, or those things, slowly present to them.

འོན་ཀྱང་ངའི་བསམ་པར་བརྒྱ་ཆ་བརྒྱ་ཐམ་པའི་དོ་སྣང་སླེབས་ཐུབ་ཡག་ནི་ཧ་ཅང་ཁག་པོ་རེད། དེ་ལྟར་ཡིན་ཀྱང་དེང་སང་ས་གནས་གང་སར་དོ་སྣང་བྱེད་མང་པོ་ཡོད།

But I think, it is, poetic, solely kind of, hundred percent concentrated thinking is rare. Although, now is worldwide, everywhere, too interested.

གལ་སྲིད་ཁྱེད་ཀྱིས་དོ་སྣང་སླེབས་ཐུབ་པ་ཡིན་ན། བོད་པ་དང་འདྲ་པོ་རེད། མི་ལ་རྣམ་དཔྱོད་ལྡན་པའི་རིག་པ་ཡོད།

Once you are interested, same Tibetan, same thing. People are intelligent. People have good, intelligent mind.

ལས་དང་རིག་སྟོབས་ཡོད་མཁན་ཚོས་དོ་སྣང་ཤུགས་ཆེན་པོ་སླེབས་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད། ཉམས་ལེན་དང་། སློབ་གཉེར། དེ་བཞིན་རང་གིས་གང་ཐུབ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད། དེ་ལྟར་ས་གནས་གཅིག་ལ་མིན་པར། ས་ཕྱོགས་གང་སར་དེ་འདྲ་མཐོང་ཆོས་སུ་ཡོད།

Those who have good karma and intelligent they would deeply interest. Now practical, teachings, and accordingly try to do the best way to do. Doing this not one's part, but everywhere prevail.

༸གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་གིས་འཛམ་གླིང་ས་ཕྱོགས་གང་སར་དོ་སྣང་ཡོད་མཁན་ཚོར་ནང་ཆོས་གསུངས་གནང་གི་ཡོད།

The Dalai Lama is also giving many teachings everywhere where people are interested.

ང་འདྲ་པོ་ནང་བསྟན་གྱི་ཚོགས་པ་མང་པོ་ཞིག་ནང་ཆོས་སློབ་འཁྲིད་ཀྱི་ཆེད་དུ་གདན་ཞུ་གནང་གི་ཡོད། ག་དུས་ཡིན་ཀྱང་ཡི་གེ་དང་དེ་མིན་གྱི་རེ་སྐུལ་མང་པོ་ཞུ་མཁན་ཡོད།

Like me, sort of, many groups invited me to come here for teachings. All the time, letters, all sort of requests.

ཐ་ན་སླེབས་དཀའ་བའི་ས་ཕྱོགས་མང་པོ་ཞིག་ནས་དེ་ལྟར་རེ་སྐུ་ཞུ་གི་ཡོད། རང་ངོས་ནས་བཤད་ན་ཁོང་ཚོ་ཆོས་ལུགས་སྒྱུར་ཡག་གི་དམིགས་ཡུལ་བཟུང་གི་མེད།

Now even almost difficult to get to those places, whatever. That is not you are mainly to, how to say, converting them. Try to convert them.

དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། ཁོང་ཚོ་རང་ཉིད་སེམས་གཏིང་ནས་དོ་སྣང་ཡོད་མཁན་ཤ་སྟག་རེད།

Instead, they themselves interest from the heart, from deeply.

དེའི་རིན་ཐང་མཐོང་ནས་ད་ལྟ་འཛམ་གླིང་ས་ཕྱོགས་གང་སར་ཁྱབ་སྤེལ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། ངའི་བསམ་པར་དེ་ནི་ཡག་པོ་རེད་བསམས་ཀྱི་འདུག

And seeing the worth, values of that so then they invite. So this is spreading everywhere. I think this is good.

སློབ་དཔོན་ཞི་བ་ལྷས། "འགྲོ་བའི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་སྨན་གཅིག་པུ། བདེ་བ་ཐམས་ཅད་འབྱུང་བའི་གནས།"ཟེར།

We have a saying from Shantideva (in Tibetan), "Drowé duk ngel gyi men chik pu. Dewa tam ché jungwé né."

"འགྲོ་བའི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་སྨན་གཅིག་པུ།" འདིར་ཚིག་"སྨན་"ཟེར་བ་དེ་སྨན་གཅིག་པུ་དེ་གོ་དགོས། སྡུག་བསྔལ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་སེལ་ཐུབ་ཡག་གི་སྨན་དེ་ན། སྨན་རྩ་རིགས་ཀྱི་བཟོས་པའམ་དེ་མིན་གྱི་སྨན་གྱིས་བཅོས་ཐབས་རྩ་བ་ནས་མེད།

"Drowé duk ngel gyi men chik pu." Here the word "men" refer to the only medicine. Only medicine to completely get rid of the sufferings, and perfect cure, that kind of medicine, herbal or alternative medicine will not do.

སྨན་དེ་དག་གི་འཕྲལ་སེལ་ནུས་པ་མ་གཏོགས་མེད། "འགྲོ་བའི་སྡུག་བསྔལ་" ཟེར་དུས་དེ་ཡོངས་སུ་སེལ་བའམ་འཇོམས་པ་བྱེད་མཁན་གྱི་སྨན་གཅིག་པུ་དེ་ན་ནང་ཆོས་བསླབ་བྱ་ཁག་རེད།

These are temporary. "Drowé duk ngel" means suffering, completely remove, removal, that kind of medicine is the dharma teachings.

དེ་ཡིན་པ་སོང་ཙང་ "འགྲོ་བའི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་སྨན་གཅིག་པུ་" ཞེས་གསུངས་ཡོད།

So, therefore, this "drowé duk ngel gyi men chik pu."

དམ་པའི་ཆོས་དངོས་དེ་ནི། "བདེ་བ་ཐམས་ཅད་འབྱུང་བའི་གནས།" ཞེས་ཞི་བདེ་དང་། བདེ་སྐྱིད། གཏན་གནས་ཀྱི་བདེ་སྐྱིད་མཐའ་དག་གི་འབྱུང་ཁུངས་ཡིན་པ་ཚིག་ཕྲེང་དེའི་གོ་དོན་རེད།

That dharma teaching, pure dharma teaching, "Dewa tam ché jungwé né." This is the source of all the peace, happiness, everlasting happiness, also sourced from this dharma.

ཡོན་ཏན་དེ་དག་འབྱུང་ཁུངས་གང་རེད་དམ་ཟེར་ན། བོད་ཀྱི་ཐ་སྙད་ནང་དུ་ "བསྟན་པ་" ཞེས་པའི་ཚིག་དེའི་གོ་དོན་ནི་ནང་བསྟན་གྱི་བསླབ་བྱ་ཁག་ལ་གོ་དགོས་ཀྱི་ཡོད།

Tenpa, so therefore what is that source is that in Tibetan word is "tenpa," which means the teachings. Dharma teaching.

ནང་ཆོས་ཀྱི་བསླབ་བྱ་ཁག་གང་དུ་ཁྱབ་སྤེལ་བྱུང་ས་དེར་མི་ཚོས་རིམ་པས་དེ་དག་གོ་ཚོད་ཐུབ་པ་བྱུང་གི་ཡོད་པ་དང་། བླ་ཆེན་ཁག་གནས་དེ་དག་ཏུ་ཞབས་ཀྱིས་བཅགས་ནས་བདེ་སྐྱིད་དང་ཞི་བདེ་སྐྲུན་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད།

Dharma teachings, wherever you spread the dharma teaching, it will slowly, people will get. And these god-fathers (high lamas), happiness, and peace will come.

གལ་སྲིད་ནང་ཆོས་གནས་ཤིག་ལ་མེད་པའམ་ཡོངས་སུ་བཀག་ཡོད་ན། ཁྱེད་ལ་བདེ་སྐྱིད་དང་ཞི་བདེ་ལ་སོགས་པ་ཐོབ་ཐུབ་ཀྱི་མེད། "བསྟན་པ་" ཟེར་བའི་ཐ་སྙད་དེ་སྐབས་དོན་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་གསུངས་པའི་ལྷད་མེད་ཀྱི་ཆོས་ལ་གོ་དགོས།

If dharma teaching is not there, completely blocked, then you can't ... "Tenpa" means Buddhist teaching, the pure teaching itself.

དེ་ནི་སྡུག་བསྔལ་འཇོམས་པའི་སྨན་ལྟ་བུ་ཡིན་པས་ན། "རྙེད་དང་བསྐུར་བསྟི་དང་བཅས་ཏེ་ཡུན་རིང་གནས་གྱུར་ཅིག" གསུངས་ཡོད། དེ་འདྲ་བའི་བསྟན་པའམ་སྨན་དེ་འཛམ་གླིང་གི་ནང་དུ་འཁོར་བ་མ་རྫོགས་བར་དུ་གནས་ཐུབ་པ་བྱེད་དགོས།

It's like a medicine. So, therefore, that tenpa should be, "nyédang kurti dang chété yünring nengyur chik." That tenpa, the teaching or the medicine, should remain in the world, until the end of samsara.

དེ་དག་གང་འདྲ་བྱས་ནས་ནས་གནས་ཐུབ་པ་བྱེད་དགོས་སམ། "རྙེད་པ་"ཟེར་བའི་ཐ་སྙད་དེ་རྒྱུ་ནོར་ལ་གོ་དགོས།

With remaining, how you remain, teaching. You can't remain, with thought. "Nyépa" means some kind of wealth.

ཡང་"བསྐུར་སྟི་"ཟེར་བའི་ཐ་སྙད་དེའི་གོ་དོན་ནི་གུས་བརྩི་དང་ཆེ་མཐོང་ལ་གོ་དགོས། དེ་གཉིས་མཉམ་དུ་ཡོད་ན་ཕན་ཐོགས་བྱེད་ཐུབ། རྙེད་པའམ་རྒྱུ་ནོར་རིགས་ཕྲན་བུ་དགོས་ཀྱི་ཡོད།

Sometimes, "kurti" means respect, honor. Those two together help. Nyépa, wealth, some wealth you need.

རྒྱུ་ནོར་ནི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བ་མིན་ཀྱང་། དགོས་ངེས་ཀྱི་དངོས་པོ་ཞིག་རེད། དཔེར་ན་ཆ་བཞག་ན། ཁྱེད་ལ་དགོན་པ་དགོས་ཀྱི་ཡོད། ཁྱེད་ལ་སློབ་གཉེར་གྱི་ཆེད་དུ་དེབ་དགོས་ཀྱི་ཡོད། དེ་བཞིན་བཤེས་གཉེན་ཕར་འགྲོ་ཚུར་འོང་སོགས་ཀྱི་ཆེད་དུ་དཔལ་འབྱོར་གྱི་རྒྱབ་རྟེན་ཕྲན་བུ་ངེས་པར་དུ་དགོས་ཀྱི་ཡོད།

Wealth itself is not the real purpose. But it needs, people, for example, temples you need, study books you need. The teachers, go back and forth, for all these, various point of view, there is some kind of wealth also need.

དེ་དང་འདྲ་བར་དོ་སྣང་དང་། དད་པ། ཡིད་ཆེས་དགོས། "བསྐུར་སྟི་" ཟེར་བའི་ཐ་སྙད་དེའི་གོ་དོན་ནི་གུས་བརྩི་དང་ཆེ་མཐོང་ལ་གོ་དགོས། གལ་སྲིད་དེ་དག་ཚང་མ་འཛོམས་ཐུབ་པ་ཡིན་ན། ནང་ཆོས་ཀྱི་སྨན་དེ་རག་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད།

There is also some kind of interest, faith, trust, that "kurti" means respect, honor. So if this is developed everywhere, then you have spiritual medicine there.

དེ་ལྟ་བུ་སྨན་དེ་ས་གནས་གཅིག་རང་དུ་ཡོད་པ་ཞིག་ལས་གཞན་ལ་མེད་ན་ཡག་པོ་མེད། རྒྱུ་མཚན་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ཞི་བ་ལྷས་ "དེ་ལྟ་བུའི་སྨན་དེ་འཛམ་གླིང་ས་ཕྱོགས་ཀུན་ལ་གནས་པ་ཤོག་"ཞེས་གསོལ་འདེབས་གནང་ཡོད།

That medicine is not only in one corner. Rest of them lack, there is no good. Therefore, Shantideva's dedication is, everything dedication is, "may this medicine remain in the world everywhere."

སྨན་དེ་ལྟ་བུ་འཛམ་གླིང་ནང་དུ་གནས་པ་ཙམ་མ་ཟད་ས་ཕྱོགས་ཀུན་ན་ཁྱབ་པ་དང་། ཁྱབ་ཐུབ་པ་བྱེད་དགོས། དེ་ནི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་དེ་རེད།

Remain in the world. And also every corner, where as far as it can reach, should be reached. That is the purpose.

བྱས་ཙང་ངའི་བསམ་པར་རང་ཉིད་ཀྱི་ནང་ཆོས་ཀྱི་གོ་རྟོགས་དང་། རང་གིས་གང་སློབ་གཉེར་བྱས་ཡོད་པ་ཡོད་དོ་ཅོག་གཞན་ལ་སྤྲོད་ཐུབ་པ་བྱས་ནས། གཞན་གྱིས་ཀྱང་ཆོས་ཀྱི་བསླབ་བྱ་ཁག་གོ་ཚོད་ཐུབ་པ་བྱེད་དགོས།

So, therefore, I think, Buddhism, whatever you learn, what you study, whatever you have, now understandings, you just give to them, to understand.

འགའ་ཤས་ཀྱི་བསླབ་བྱ་དེ་དག་མི་ནོར་ལེན་ཐུབ་པ་དང་། འགའ་ཤས་ཀྱིས་ཐེ་ཚོམ་གྱི་བློ་བཟུང་བ་སོགས་ཡོང་རྒྱུ་ཡིན་པ་ནི་གདོན་མི་ཟ་བ་རེད། གང་ལྟར་ཡང་དེ་ལྟར་བྱས་ན་ཕན་ཐོགས་ཡོད་པ་ཞིག་རེད།

Some of them will pick up the right way. Some of them just hesitation, no question. Anyway, those things leave, but it is beneficial things.

དེ་འདྲ་སོང་ཙང་༸གོང་ས་ཏཱ་ལའི་བླ་མ་མཆོག་གིས་འཛམ་གླིང་ས་ཕྱོགས་གང་སར་ཕེབས་གནང་གི་ཡོད། ངའི་བསམ་པར་ཡག་པོ་བྱུང་ཡོད་པ་ངོས་འཛིན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།

So, therefore, the Dalai Lama is also everywhere going, hard work, I think it is successful.

བྱས་ཙང་ཕྱོགས་གཅིག་ངོས་ནས་བཤད་ན། རྒྱ་ནག་གུང་ཁྲན་རིང་ལུགས་ཀྱིས་བོད་པ་རང་གི་ཡུལ་ནས་ཡུལ་གྱར་དུ་འགྲོ་དགོས་པ་བཟོས་ཡོད་ཀྱང་། དེའི་འབྲས་བུ་ལ་བརྟེན་ནས་ནང་ཆོས་གང་སར་སླེབས་ཐུབ་པ་བྱུང་ཡོད། དེ་བཟང་ཕྱོགས་ཀྱི་འབྲས་བུ་ཞིག་རེད།

In that sense, I have sometimes even Chinese, communists, drive us [out of] the country, now available to everywhere. That's is one very good thing.

སྔར་ང་ཚོས་ཕྱི་ཕྱོགས་ནས་ནང་ཆོས་ལ་དོ་སྣང་དང་། སློབ་གཉེར་གྱི་འདུན་པ་མེད་པ་ངོས་འཛིན་བྱས་ནས་སོ་སོ་གཅིག་པུས་གཅེས་ཉར་བྱས་ཡོད།

Although we kept there, oh outside there, nobody believes. They don't want to, anybody [nobody] listens.

དེ་འདྲའི་རིན་ཐང་མཐོང་ཐུབ་ཀྱི་མེད་པ་དང་། དེ་འདྲ་སོང་བོད་ཀྱི་ནང་ཁོ་ནར་གཅེས་ཉར་བྱས་པ་སོང་བོད་ཀྱི་ནང་ལ་ཕྱིའི་དཔལ་འབྱོར་དང་རིག་གཞུང་ལ་སོགས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ནས་གཏོར་བརླག་ཕོག་མེད།

Don't see this kind of values, so therefore, always try to keep. And we have little pure teachings destroyed by wealth and all these kinds of outside culture.

བྱས་ཙང་སྔར་བོད་ཀྱི་ཆོས་རྣམས་ནང་དུ་གཅེས་ཉར་བྱས་ནས་ཕྱི་ལ་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་མེད།

So past try to keep locked inside, not letting go.

འོན་ཀྱང་ད་ཆ་དེ་ལས་ལྡོག་ཏེ་ས་ཕྱོགས་གང་སར་ཁྱབ་སྤེལ་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པས། སྐབས་རེ་དེ་གནས་སྟངས་ཡག་པོའི་རྒྱུ་ཞིག་ཆགས་ཡོད།

Now thousand of journeys, doing where everybody. Sometimes become like good condition.

དེ་གློ་བུར་དུ་བྱུང་བ་ཞིག་གམ་ཡང་ན་གང་ཡིན་ཀྱང་། དབུ་ཁྲིད་འགའ་ཤས་ཀྱི་དེ་ལྟར་བྱེད་བསམ་པའི་ཀུན་སློང་མེད་ནའང་གནས་སྟངས་དེ་འདྲ་ཞིག་ཆགས་ཡོད།

Accidental or whatever. Even they don't have, some of the leaders don't have this attitude, but it becomes accidental.

ཤྭ་བ་རྭ་བ་སྐོར་ལ་ཏོག་ཙམ་ཞིག་གསུང་རོགས་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། ཤྭ་བ་རྭ་བ་དེ་གང་འདྲ་བྱས་ནས་དབུ་བརྙེས་ཡོད་པ་དང་། ག་དུས་དབུ་བརྙེས་ཡོད་པ། སྔར་ཁྱེད་རང་ས་གནས་འདིར་མ་ཕེབས་གོང་ལ་མཚོ་མན་ཀ་ཊོ་ཉེ་འགྲམ་དུ་ཡོད་བཞུགས་ཀྱི་ཡོད།

Um, a little something on deer park. How deer park was founded? When it was founded? Before you live in Lake Mankato, you know this place here.