ཡ་ད་ངས་དེ་རིང་གཙུག་ལག་ཁང་གིའི་ལོ་རྒྱུས་མདོར་བསྡུས་ཅིག་ཞུ་གི་ཡིན།

ya da ngas de ring gtsug lag khang gi'i lo rgyus mdor bsdus cig zhu gi yin/

Well, I am going to tell a brief history of the Jokhang Temple.

ད་སྤྱིར་བཏང་གཙུག་ལག་ཁང་ཟེར་ན། བོད་སྐད་ལ་ཡ་ཨ་ནི་གཅིག་གིའི་མཚན་ལ་ཡ་ཞུ་སྟངས་མང་པོ་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

da spyir btang gtsug lag khang zer na/_bod skad la ya a ni gcig gi'i mtshan la ya zhu stangs mang po yo'o (yod )red/

Generally speaking, there are many different names for the Jokhang Temple in Tibetan.

ལྷ་ས་ལ་ཡ་ཆ་བཞག་པ་ཡིན་ན། ད་ལྟ་གཙུག་ལག་ཁང་ཞུ་གི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

lha sa la ya cha bzhag pa yin na/_da lta gtsug lag khang zhu gi yo'o (yod )red/

In Lhasa it is called "Tsuklak Kang.”

ད་དུང་ར་ས་འཕྲུལ་སྣང་གི་གཙུག་ལག་ཁང་ཞུ་གི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

da dung ra sa 'phrul snang gi gtsug lag khang zhu gi yo'o (yod )red/

And it is also called the Rasa Trülnang Temple.

ད་དུང་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་ཇོ་ཁང་ཟེར་བྱས་དེ་འདྲས་༼དེ་འདྲ༽ཟེར་ཐ་སྙད་མང་པོ་གཅིག་འབོད་ཀྱི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

da dung ga re ras (red dam )zer na jo khang zer byas de 'dras (de 'dra)zer tha snyad mang po gcig 'bod kyi yo'o (yod )red/

And it is also called the Jokang. So, [we call the Jokang Temple by] many terms.

ཡིན་ནའི་༼ཡིན་ནའང་༽ཐ་སྙད་ག་ཚད་༼ག་ཚོད་༽བཏགས་པ་ཡིན་ནའི་༼ཡིན་ནའང༽ད་ལྟ་ལྷ་ས་ལ་ཡོད་པའི་གི་ཨ་ནི་གཙུག་ལག་ཁང་རང་རེད།

yin na'i (yin na'ang )tha snyad ga tshad (ga tshod )btags pa yin na'i (yin na'ang)da lta lha sa la yod pa'i gi a ni gtsug lag khang rang red/

Regardless of how many terms are designated for the Jokang Temple, [they all refer] to the Jokang Temple in Lhasa.

ད་ལྟ་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ནས་བཤད་པ་ཡིན་ན་ཨ་ནི།

da lta lo rgyus thog nas bshad pa yin na a ni/

Now, if [we] speak in terms of historical context

ཇོ་ཁང་ཟེར་མཁན་དེ་ག་འདྲས་ཟེར་༼གང་འདྲ་ཟེར་༽བྱུང་པ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

jo khang zer mkhan de ga 'dras zer (gang 'dra zer )byung pa ras (red dam )zer na/

the ways in which the term "Jokang" was developed,

ཇོ་ཁང་བྱུང་ཡག་གི་ལོ་རྒྱུས་དེ།

jo khang byung yag gi lo rgyus de/

the history of the term "Jokang" is

རིང་པོ་ཞེ་དྲག་ཡོའོ་༼ཡོད་༽མ་རེད།

ring po zhe drag yo'o (yod )ma red/

not very long.

ག་ཡིན་ཟེར་ན་ད་ལྟ་བར་དུ་ལོ་དྲུག་བརྒྱ་མ་ཟིན་ཙམ་གཅིག་རེད།

ga yin zer na da lta bar du lo drug brgya ma zin tsam gcig red/

Because, it has been around for a little over 600 years.

སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་བཅོ་ལྔའི་ནང་ལོག་ལ་ཡ་རྒྱལ་དབང་ཙོང་ཁ་པས་ཨ་ནི།

spyi lo'i dus rabs bco lnga'i nang log la ya rgyal dbang tsong kha pas a ni/

In the 15th century

སྤྱི་ལོ་ ༡༤༠༩ ལ་ཡ་ཨ་ནི།

spyi lo _1409_la ya a ni/

in the year 1409

ལྷ་ལྡན་སྨོན་ལམ་ཆེན་མོ་དབུ་ཚུགས་ནས།

lha ldan smon lam chen mo dbu tshugs nas/

after having founded the Lhasa Monlam Celebration

ཨ་ནི་གཙུག་ལག་ཁང་གི་ད་ལྟ་འཁྱམ་རའི་ཚོད་དེ་ཕར་རྒྱ་བསྐྱེད་བཏང་གནང་པ་རེད།

a ni gtsug lag khang gi da lta 'khyam ra'i tshod de phar rgya bskyed btang gnang pa red/

Gyalwang Tsongkhapa extended the corridor of the Temple.

རྒྱ་བསྐྱེད་བཏང་ཨ་ནི།

rgya bskyed btang a ni/

Having extended [the corridor]

ལྷ་ས་གཙུག་ལག་གི་རྟེན་གཙོ་ལ་ཡ་བཞུགས་པའི་ཇོ་བོ་ཤཱཀྱ་མུ་ནི་ཡར་དབུ་པྲོག་ཕུལ་བྱས།

lha sa gtsug lag gi rten gtso la ya bzhugs pa'i jo bo shAkya mu ni yar dbu prog phul byas/

[Gyalwang Tsongkhapa] adorned the Jowo Shakyamuni residing as the main statue in the Lhasa Temple with a head ornament.

ཨ་ནི་གཞི་ནས་ག་རེ་རེད་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

a ni gzhi nas ga re red (red dam )zer na/

And only then

ཨ་ནི་ཤཱཀྱ་ཐུབ་པ་སྤྲུལ་སྐུའི་ཆ་ཆས་དེ་ལོངས་སྐུའི་ཆ་ཆས་ལ་ཡ་བསྒྱུར་པ་རེད།

a ni shAkya thub pa sprul sku'i cha chas de longs sku'i cha chas la ya bsgyur pa red/

the Shakyamuni in the form of an Emananation Body was transformed into the form of an Enjoyment Body.

ལོངས་སྐུའི་ཆ་ཆས་ལ་ཡ་བསྒྱུར་བྱས་གཞི་ནས་ཨ་ནི།

longs sku'i cha chas la ya bsgyur byas gzhi nas a ni/

It was only then [when] it was transformed into the form of an Enjoyment Body

ཤཱ་ཀྱ་ཐུབ་པའི་མཚན་ལ་ཡ་ཇོ་བོ་ཇོ་བོ་ཟེར་ཨ་ནི་འབོད་པ་རེད།

shA kya thub pa'i mtshan la ya jo bo jo bo zer a ni 'bod pa red/

that [people] started referring to Shakyamuni as “Jowo.”

དེ་འདྲས་ཟེར་༼དེ་འདྲ་ཟེར་༽ཞུ་དུས་ཇོ་བོ་བཞུགས་སའི་ཨ་ནི་ཁང་པ་ཡིན་ནའི་༼ཡིན་ནའང་༽འདྲ།

de 'dras zer (de 'dra zer )zhu dus jo bo bzhugs sa'i a ni khang pa yin na'i (yin na'ang )'dra/

So, whether it is the house [Tib. kangpa] for the Jowo

ཇོ་བོ་བཞུགས་སའི་ལྷ་ཁང་ཡིན་ནའི་༼ཡིན་ནའང་༽འདྲ།

jo bo bzhugs sa'i lha khang yin na'i (yin na'ang )'dra/

or whether it is the temple [Tib. lhakang] for the Jowo

ཡང་ན་ཨ་ནི་ཇོ་བོར་ཡ་ལྷ་ཡི་ལྷ་ཟེར་འབོད།

yang na a ni jo bor ya lha yi lha zer 'bod/

the Jowo is referred to as the “god among gods”

ལྷ་ཡིའི་ལྷ་བཞུགས་སའི་ཁང་པ་ཡིན་པས་ན་ཨ་ནི་ལྷ་ཁང་ཟེར་བྱས་བྱས།

lha yi'i lha bzhugs sa'i khang pa yin pas na a ni lha khang zer byas byas/

and because [the Temple] is the house [Tib. kangpa] for the god among gods, it is referred to as a temple [Tib. lhakang].

དེ་འདྲས་ཟེར་༼དེ་འདྲ་ཟེར་༽བྱས་བྱས་ཨ་ནི་ཇོ་བོ་ཤཱཀྱ་ཐུབ་པ་བཞུགས་ས་སོང་ཙང།

de 'dras zer (de 'dra zer )byas byas a ni jo bo shAkya thub pa bzhugs sa song tsang/

So, because it is the residence of the Jowo Shakyamuni

ཨ་ནི་གཙུག་ལག་ཁང་ཟེར་ནའི་༼ཟེར་ནའང་༽འདྲ། ཇོ་ཁང་ཟེར་ནའི་འདྲ།

a ni gtsug lag khang zer na'i (zer na'ang )'dra/_jo khang zer na'i 'dra/

whether [you] call it the Tsuklak Kang or Jokang

འོ་དེ་འདྲས་ཟེར་༼དེ་འདྲ་ཟེར་༽མཚན་བཏགས་པ་རེད།

'o de 'dras zer (de 'dra zer )mtshan btags pa red/

this is how the name developed.

ད་གཙུག་ལག་ཁང་དེ་ག་དུས་བསྐྱོན་པ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

da gtsug lag khang de ga dus bskyon pa ras (red dam )zer na/

As for when the Tsuklak Kang was built,

ཨ་ནི་སྤྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི་སྤྱི་ལོའི་སྔོན་ཟེར་གྱི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽མ་རེད། སྤྱི་ལོའི་གི་དུས་རབས་བདུན་པའི་ནང་ལོགས་ལ་ཡ་གཏུགས་གི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

a ni spyi lo'i sngon gyi spyi lo'i sngon zer gyi yo'o (yod )ma red/_spyi lo'i gi dus rabs bdun pa'i nang logs la ya gtugs gi yo'o (yod )red/

[the time period for this] goes back to 7th century CE, not to the 7th century BCE.

སྤྱི་ལོའི་དུས་རབས་བདུན་པའི་སྐབས་ལ་ཡ་ད་བོད་ཀྱི་མཐོ་བོད་རྒྱལ་རབས་བྱས་པ་ཡིན་ན།

spyi lo'i dus rabs bdun pa'i skabs la ya da bod kyi mtho bod rgyal rabs byas pa yin na/

According to Tibetan history, by the 7th century

རྒྱལ་ཐོག་མང་པོ་བྱོན་པ་རེད།

rgyal thog mang po byon pa red/

[Tibet] had had many kings.

རྒྱལ་ཐོག་མང་པོའི་ནང་ལོགས་ནས་ཨ་ནི།

rgyal thog mang po'i nang logs nas a ni/

Out of these many kings

ད་འགའ་ཤས་གཅིག་གིས་༼ཁ་ཤས་གཅིག་གིས་༽རྒྱལ་ཐོག་གསུམ་ཅུ་སོ་གཉིས་ཡའི་༼ཡང་༽ཟེར་གྱི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

da 'ga' shas gcig gis (kha shas gcig gis )rgyal thog gsum cu so gnyis ya'i (yang )zer gyi yo'o (yod )red/

[it was Songtsen Gampo who] was referred to as the 32nd king by some [scholars]

འགའ་ཤས་༼ཁ་ཤས་༽གཅིག་གིས་རྒྱལ་ཐོག་གསུམ་ཅུ་སོ་གསུམ་ཡའི་༼ཡང་༽ཟེར་གྱི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

'ga' shas (kha shas )gcig gis rgyal thog gsum cu so gsum ya'i (yang )zer gyi yo'o (yod )red/

and others refer to [him] as the 33rd king.

རྒྱལ་ཐོག་སུམ་ཅུ་སོ་གཉིས་ལ་ཡ་ལྟོས་བྱས་ཞུས་པ་ཡིན་ན།

rgyal thog sum cu so gnyis la ya ltos byas zhus pa yin na/

If [I] tell the story considering [him] as the 32nd king

ཨ་ནི་རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའོ་སྐབས་ལ་ཡ།

a ni rgyal po srong btsan sgam po'o skabs la ya/

during the time of King Songtsen Gampo

གཞི་ནས་ཨ་ནི་ད་ལྟའི་གཙུག་ལག་ཁང་དེ་ཕྱག་བཏབ་གནང་པ་རེད།

gzhi nas a ni da lta'i gtsug lag khang de phyag btab gnang pa red/

the Temple was first established.

རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པའི་སྐབས་ལ་ཡ་ཨ་ནི། སྐབས་དེ་དུས་བོད་ཀྱི་ཨ་ནི་ཆབ་སྲིད་ཡིན་ནའི་༼ཡིན་ནའང་༽འདྲ་དཔལ་འབྱོར་ཡིན་ནའི་༼ཡིན་ནའང་༽འདྲ་རིག་གནས་ཡིན་ནའི་༼ཡིན་ནའང་༽འདྲ།

rgyal po srong btsan sgam pa'i skabs la ya a ni/_skabs de dus bod kyi a ni chab srid yin na'i (yin na'ang )'dra dpal 'byor yin na'i (yin na'ang )'dra rig gnas yin na'i (yin na'ang )'dra/

During the time of King Songtsen Gampo, Tibetan political affairs, economy, and culture

ཆེད་ཨ་ནི་དར་རྒྱས་ཆེན་པོ་ཞིག་གི་སྐབས་ཡིན་པ་རེད།

ched a ni dar rgyas chen po zhig gi skabs yin pa red/

were all a great success.

དེ་འདྲས་ཟེར་༼དེ་འདྲ་ཟེར་༽ཆགས་པའི་སྐབས་ལ་ཡ་ཨ་ནི་ག་རེ་བྱས་པ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

de 'dras zer (de 'dra zer )chags pa'i skabs la ya a ni ga re byas pa ras (red dam )zer na/

So, when Tibet [was enjoying such a great success]

རྒྱ་བལ་ནས་ཨ་ནི་བཙུན་མོ་མི་འདྲ་བ་གཉིས་བསུས་པ་རེད།

rgya bal nas a ni btsun mo mi 'dra ba gnyis bsus pa red/

[they] took two princesses, one from China and one from Nepal.

རྒྱ་ནག་ཡུལ་ནས་ཨ་ནི་ལྦུན་ཤིང་ཀོང་ཇོ་བསུས།

rgya nag yul nas a ni lbun shing kong jo bsus/

Wencheng Kongjo was invited from China.

ཨ་ནི་བལ་པོའི་ཡུལ་ནས་ཨ་ནི་ཁྲི་བཙུན་ཨ་ནི་བསུས་བྱས།

a ni bal po'i yul nas a ni khri btsun a ni bsus byas/

And Tritsun was invited from Nepal.

གཞི་ནས་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ༽ཟེར་ན་ཁྲི་བཙུན་མ་རེད། བལ་བཟའ་ཁྲི་བཙུན།

gzhi nas ga re ras (red dam)zer na khri btsun ma red/_bal bza' khri btsun/

[She] was not the main queen [Tib. tritsun], but the Nepalese princess, Tritsun.

འོང་བལ་བཟའ་ཁྲི་བཙུན་བསུས་བྱས་གཞི་ནས་ཨ་ནི།

'ong bal bza' khri btsun bsus byas gzhi nas a ni/

Only after Tritsun, the Nepalese princess was invited,

འདའི་༼འདིར་༽ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་གཙུག་ལག་ཁང་དེ་ཕྱག་བཏབ་ཡས་ཀྱི་གྲོས་འགོ་བཏིང་གནང་པ་རེད།

'ad'i ('dir )ga re ras (red dam )zer na gtsug lag khang de phyag btab yas kyi gros 'go bting gnang pa red/

did the project for establishing the Temple begin.

འདི་འདྲས་ཟེར་༼འདི་འདྲ་ཟེར་༽གྲོས་འགོ་བཏིང་གནང་པའི་སྐབས་ལ་ཡ་ག་རེ་བྱེད་ཀྱི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

'di 'dras zer ('di 'dra zer )gros 'go bting gnang pa'i skabs la ya ga re byed kyi yo'o (yod )ras (red dam )zer na/

What [they] did when [they] started the project was,

གཙུག་ལག་ཁང་འདི་སྐབས་དེ་དུས་གནས་སའི་ས་ཆ་དེ་འོ་ཐང་གི་མཚོ་ཟེར་གྱི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

gtsug lag khang 'di skabs de dus gnas sa'i sa cha de 'o thang gi mtsho zer gyi yo'o (yod )red/

the place where the Temple stands now was called Otang gi Tso (lake of a plain of milk).

འོ་ཐང་གི་མཚོ་ཟེར་ཡས་དེའི་གནས་ས་དེ་སྐམ་ས་མ་རེད།

'o thang gi mtsho zer yas de'i gnas sa de skam sa ma red/

Otang gi Tso (lake of a plain of milk) was not located on dry land.

སྐམ་ས་མ་ཡིན་པ་བྱས་འདམ་རྫབ་ཀྱི་ཁྲོད་དང།

skam sa ma yin pa byas 'dam rdzab kyi khrod dang/

It was located on a marshd, not on dry land.

ཨ་ནི་འདིའི་དཀྱིལ་འདའི་༼འདིར་༽མཚོ་གཅིག་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

a ni 'di'i dkyil 'ad'i ('dir )mtsho gcig yo'o (yod )red/

And there was a lake in the middle of it.

མཚོ་འདི་ལ་ག་རེ་ཞུ་གི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་འོ་མ་མཚོ་ཞུ་གི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

mtsho 'di la ga re zhu gi yo'o (yod )ras (red dam )zer na 'o ma mtsho zhu gi yo'o (yod )red/

The name of the lake was Oma Tso (milk lake).

བྱས་ཙང་འོ་མ་མཚོ་ཞུ་ཡག་དེ་བོད་ཀྱི་ཨ་ནི་ས་བཅད་བརྟག་པའི་སྐབས་ལ་ཡ།

byas tsang 'o ma mtsho zhu yag de bod kyi a ni sa bcad brtag pa'i skabs la ya/

The reason why it is called Oma Tso (milk lake) according to the geographical analysis is that

ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་བོད་ཀྱི་ས་ཆེན་པོ་དེ་ཨ་ནི་སྲིན་མོ་གན་གྱལ་ལ་ཡ་ཉལ་པ་འདྲ་པོ་གཅིག་ཡོད་ཟེར།

ga re ras (red dam )zer na bod kyi sa chen po de a ni srin mo gan gyal la ya nyal pa 'dra po gcig yod zer/

the vast land of Tibet looks like a demoness sleeping with her front body facing up.

སྲིན་མོ་གན་གྱལ་ལ་ཡ་ཉལ་པ་འདྲ་པོའི་ནང་ལོགས་ནས་ཨ་ནི།

srin mo gan gyal la ya nyal pa 'dra po'i nang logs nas a ni/

Among [the body parts of] the demoness lying with the front of her body facing up

གཙུག་ལག་ཁང་གནས་ས་དེ་སྲིན་མོའི་སྙིང་ཁྲག་གི་ཚོད་དེ་ཡིན་ཟེར་གྱི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

gtsug lag khang gnas sa de srin mo'i snying khrag gi tshod de yin zer gyi yo'o (yod )red/

the temple was situated on the heart's blood of the demonness.

བྱས་ཙང་སྲིན་མོའི་སྙིང་ཁྲག་འདི་ཨ་ནི་གནོན་ཡག་གིའི་ཆེད་དུ།

byas tsang srin mo'i snying khrag 'di a ni gnon yag gi'i ched du/

So, in order to suppress the heart's blood

ཨ་ནི་གཙུག་ལག་ཁང་གཅིག་ཕྱག་བཏབ་ཡག་ལ་ཡ་གཏན་འཁེལ་པ་རེད།

a ni gtsug lag khang gcig phyag btab yag la ya gtan 'khel pa red/

a decision was made to build a temple there.

གཏན་འཁེལ་བྱས་སྐབས་དེ་དུས་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

gtan 'khel byas skabs de dus ga re ras (red dam )zer na/

Well, during the time when the decision was being made,

རྒྱ་ནག་ཡུལ་ནས་ཕེབས་པའི་རྒྱ་བཟའ་ཀོང་ཇོ།

rgya nag yul nas phebs pa'i rgya bza' kong jo/

because the Chinese princess Kongjo

ཨ་ནི་རྩིས་ལ་མཁས་པ་ཡོད་ཙང་།

a ni rtsis la mkhas pa yod tsang /

was skilled in astrology

ཨ་ནི་རྒྱའི་སྤོར་ཐང་ཨ་ནི་བརྒྱད་ཅུ་བསྐོར་ནས།

a ni rgya'i spor thang a ni brgyad cu bskor nas/

[she] did the Chinese divination eighty times

ས་དཔྱད་ལ་བརྟག་པ་བྱེད་པའི་སྐབས་ལ་ཡ་ཨ་ནི་ས་དཔྱད་དེ་འདའི་༼འདིར་༽གཏན་འཁེལ་པ་རེད།

sa dpyad la brtag pa byed pa'i skabs la ya a ni sa dpyad de 'ad'i ('dir )gtan 'khel pa red/

when the geomantic signs were examined, it determined this [place] here

འདའི་༼འདིར་༽གཏན་འཁེལ་པའི་སྐབས་ལ་ཡ་ཨ་ནི།

'ad'i ('dir )gtan 'khel pa'i skabs la ya a ni/

when this [place] was determined,

ག་རེད་བྱས་པ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་མཚོ་ག་ཚད་༼ག་ཚོད་༽བསུབ་པ་ཡིན་ནའི་༼ཡིན་ནའང་༽ཨ་ནི་ཀ་བ་ག་ཚོད་བརྒྱབ་པ་ཡིན་ནའི་༼ཡིན་ནའང་༽

ga red byas pa ras (red dam )zer na mtsho ga tshad (ga tshod )bsub pa yin na'i (yin na'ang )a ni ka ba ga tshod brgyab pa yin na'i (yin na'ang )

no matter how hard [they tried to] get rid of the lake and no matter how hard [they tried to] put up pillars

བསུབ་ཐུབ་ཀྱི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽མ་རེད།

bsub thub kyi yo'o (yod )ma red/

[they were] not able to get rid of it.

བསུབ་མ་ཐུབ་ཙང་ཨ་ནི་བལ་བཟའི་ཐུགས་ལ་ཡ་ད་ཕལ་ཆེར་རྒྱ་བཟའ་ཀོང་ཇོས་ང་ལ་ཕྲག་དོག་བྱས་བྱས།

bsub ma thub tsang a ni bal bza'i thugs la ya da phal cher rgya bza' kong jos nga la phrag dog byas byas/

As [they] were unable to get rid [of the lake], the Nepalese princess thought that it was probably because the Chinese princess was jealous of her.

ཨ་ནི་ང་ད་ལྟ་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་དགོན་པ་ཕྱག་བཏབ་སའི་ས་ཆ་དེ།

a ni nga da lta ga re ras (red dam )zer na dgon pa phyag btab sa'i sa cha de/

So, [the Nepalese princess] thought that the place where the temple was to be built

ཡག་པོ་གཅིག་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་བསྟན་གནང་ཡོའོ་༼ཡོད་༽མ་རེད་ཐུགས་ལ་དགོངས་པ་རེད།

yag po gcig ga re ras (red dam )zer na bstan gnang yo'o (yod )ma red thugs la dgongs pa red/

was not chosen well [by the Chinese princess].

དེ་འདྲས་༼དེ་འདྲ་༽དགོངས་བྱས་ག་རེ་བྱས་པ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

de 'dras (de 'dra )dgongs byas ga re byas pa ras (red dam )zer na/

So, what [she] did after this was

རྒྱལ་པོ་ལའི་༼ལ་ཡང་༽མ་ཞུས་པ་བྱས་ཐབས་ཤེས་སྣ་ཚོགས་བྱས་པ་རེད་སྟེ།

rgyal po la'i (la yang )ma zhus pa byas thabs shes sna tshogs byas pa red ste/

she tried to come up with many plans without consulting the king

གཞུག་གུར་༼རྗེས་ལ་༽ཐབས་ཤེས་མེད་བྱས་འུ་ཐུག་བྱས།

gzhug gur (rjes la )thabs shes med byas 'u thug byas/

but in the end [she] became hopeless and helpless

ཨ་ནི་རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོར་ཡ་ཞུས་པ་རེད།

a ni rgyal po srong btsan sgam por ya zhus pa red/

and reported it to King Songtsen Gampo.

རྒྱལ་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོར་ཡ་ཞུས་བྱས་ཨ་ནི་རྒྱལ་པོས་ག་རེ་གནང་པ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

rgyal po srong btsan sgam por ya zhus byas a ni rgyal pos ga re gnang pa ras (red dam )zer na/

What the King did after he had been reported was

རྒྱལ་པོས་མཁྱེན་གྱི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

rgyal pos mkhyen gyi yo'o (yod )red/

the King knew that

དངོས་སུ་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་ཨ་ནི་རྒྱ་བཟའ་ཀོང་ཇོས་བསྟན་པའི་ས་དེ་འགྲིགས་གི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

dngos su ga re ras (red dam )zer na a ni rgya bza' kong jos bstan pa'i sa de 'grigs gi yo'o (yod )red/

the place that the Chinese princess suggested [for the Temple location] would work.

ཡིན་ནའི་༼ཡིན་ནའང་༽བལ་མོས་ཨ་ནི།

yin na'i (yin na'ang )bal mos a ni/

But, the Nepalese princess

རྒྱ་བཟའ་ཀོང་ཇོའི་འཁྲིས་ལ་བཏང་བཞག་པའི་ཨ་ནི།

rgya bza' kong jo'i 'khris la btang bzhag pa'i a ni/

sent over to the Chinese princess

གཡོག་མོ་གཅིག་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད་པཱ།

g.yog mo gcig yo'o (yod )red pA/

a servant, right?

གཡོག་མོ་དེས་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

g.yog mo des ga re ras (red dam )zer na/

What this servant did was

རྒྱ་བཟའ་ཀོང་ཇོས་གསུངས་པ་ནང་བཞིན་གྱིའི་ལན་དེ་འཁྱོར་ཐུབ་མེད་ཟེར་གྱི་ཡོའོ་༼ཡོད༽རེད།

rgya bza' kong jos gsungs pa nang bzhin gyi'i lan de 'khyor thub med zer gyi yo'o (yod)red/

[she] could not convey the whole message dispatched by the Chinese princess.

ལན་དེ་མ་འཁྱོར་ཙང་ཨ་ནི་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

lan de ma 'khyor tsang a ni ga re ras (red dam )zer na/

Because the complete message was not conveyed

འདིའི་ཁ་ཐུག་འདའི་༼འདིར་༽ཨ་ནི་གཅིག་གི་ཟློག་བཅོས་བྱེད་ཡག་ཁག་གཅིག་བྱེད་མ་ཐུབ་པ་བྱས་བྱས།

'di'i kha thug 'da'i ('dir )a ni gcig gi zlog bcos byed yag khag gcig byed ma thub pa byas byas/

some of the obstacle-expelling rituals could not be conducted during that time.

ས་དེ་ཨ་ནི་བསྐང་མ་ཐུབ་པ་ཡིན་ཟེར་གྱི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

sa de a ni bskang ma thub pa yin zer gyi yo'o (yod )red/

Because of that, [they] were unable to fill up the place.

དེ་འདྲས་ཟེར་༼དེ་འདྲ་ཟེར་༽བསྐང་མ་ཐུབ་པ་བྱས་གཞུག་གུར་༼རྗེས་ལ་༽ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

de 'dras zer (de 'dra zer )bskang ma thub pa byas gzhug gur (rjes la )ga re ras (red dam )zer na/

So, [they] were unable to fill it up. What they did next was

སྲོང་བཙན་དང་བལ་བཟའ་གཉིས་ཨ་ནི།

srong btsan dang bal bza' gnyis a ni/

Songtsen and the Nepalese princess

སྤྲོ་འཆམ་ལ་ཡ་ཐད་པའི་སྐབས་རེད།

spro 'cham la ya thad pa'i skabs red/

went out for fun.

དེ་དུས་སྤྲོ་འཆམ་ཐད་པའི་སྐབས་ལ་ཡ་ཁོང་ཚོ་རྟ་ཐོག་ལ་ཡ་ཆིབས་བྱས་ཐད་པ་རེད།

de dus spro 'cham thad pa'i skabs la ya khong tsho rta thog la ya chibs byas thad pa red/

When they were out for fun, they rode horses.

རྟ་ཐོག་ལ་ཡ་ཆིབས་བྱས་ཐད་པའི་སྐབས་ལ་ཡ་ཨ་ནི།

rta thog la ya chibs byas thad pa'i skabs la ya a ni/

When they were riding the horses,

ས་ཆ་འདའི་༼འདིར་༽ཚོད་འདའི་ཕེབས་དུས།

sa cha 'da'i ('dir )tshod 'da'i phebs dus/

and they arrived somewhere here

ཨ་ནི་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་ག་རེ་གསུངས་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

a ni srong btsan sgam pos ga re gsungs ras (red dam )zer na/

Songtsen Gampo said to

བལ་བཟའ་ལ་ཡ་ཁྱེད་རང་གི་ཨ་ནི་ཚིགས་ཁེབས་དེ་ནམ་མཁའི་མཐོངས་ལ་ཡ་སྐྱུར་དང་ཟེར།

bal bza' la ya khyed rang gi a ni tshigs khebs de nam mkha'i mthongs la ya skyur dang zer/

the Nepalese princess: “Throw your ring up to the expanse of sky.”

ནམ་མཁའི་མཐོངས་ལ་ཡ་སྐྱུར་དང་ཟེར་ལབ་པའི་སྐབས་ལ་ཡ་ག་རེ་བྱས་པ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

nam mkha'i mthongs la ya skyur dang zer lab pa'i skabs la ya ga re byas pa ras (red dam )zer na/

When [he] asked [her] to throw [the ring] up to the expanse of sky,

བལ་བཟས་ནམ་མཁའི་མཐོངས་ལ་ཡ་བསྐྱུར་པ་རེད།

bal bzas nam mkha'i mthongs la ya bskyur pa red/

the Nepalese princess threw [the ring] up to the expanse of sky.

བསྐྱུར་པའི་སྐབས་ལ་ཡ་ཨ་ནི་ཚིགས་ཁེབས་ཟགས་སའི་གནས་གང་ཡིན་པ་དེ་ཨ་ནི་གཙུག་ལག་ཁང་ཕྱག་བཏབ་སའི་གནས་ལ་ཡ་གཏན་འཁེལ་པ་ཡིན་ཟེར་གསུངས་པ་རེད།

bskyur pa'i skabs la ya a ni tshigs khebs zags sa'i gnas gang yin pa de a ni gtsug lag khang phyag btab sa'i gnas la ya gtan 'khel pa yin zer gsungs pa red/

As [she] threw [the ring], [the King] said that wherever the ring fell down, that place would be confirmed as the location for building the Temple.

འདི་འདྲས་ཟེར་༼འདི་འདྲ་ཟེར་༽གསུངས་དུས་ཚིགས་ཁེབས་དེ་སྐམ་སའི་ཐོག་ལ་ཡ་ཟགས་ཡོའོ་༼ཡོད་༽མ་རེད།

'di 'dras zer ('di 'dra zer )gsungs dus tshigs khebs de skam sa'i thog la ya zags yo'o (yod )ma red/

So, the ring did not fall on dry land.

ག་པར་ཟགས་པ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་འོ་མ་མཚོ་དེའི་དཀྱིལ་འདའི་ཟགས་པ་རེད།

ga par zags pa ras (red dam )zer na 'o ma mtsho de'i dkyil 'da'i zags pa red/

It fell right in the middle of Oma Tso (milk lake).

འོ་མ་མཚོ་དེའི་དཀྱིལ་འདའི་༼འདིར་༽ཟགས་དུས།

'o ma mtsho de'i dkyil 'da'i ('dir )zags dus/

When [it] fell in the middle of Oma Tso (milk lake),

ཨ་ནི་དེ་ནས་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ༽ཟེར་ན་ཁ་དོག་ཨ་ནི་སྣ་ཚོགས་པའི།

a ni de nas ga re ras (red dam)zer na kha dog a ni sna tshogs pa'i/

well, hum,

ཨ་ནི་འོད་ཟེར་གྱིའི་ཕུང་པའི་ཁྲོད་ལ་ཡ་ཨ་ནི་འདིའི་ཁ་ཐུག་འདའི་ཨ་ནི་རྗེ་བློན་ཀུན་གྱིས་གཟིགས་པ་ཡིན་ཟེར་གྱི་ཡོའོ་རེད།

a ni 'od zer gyi'i phung pa'i khrod la ya a ni 'di'i kha thug 'da'i a ni rje blon kun gyis gzigs pa yin zer gyi yo'o red/

the king and all his ministers saw [a stupa] here in the midst of light beams with various colors.

མཆོད་རྟེན་འདི་འདྲས་༼འདི་འདྲ་༽གཅིག་འཕྲུལ་སྣང་གི་མཆོད་རྟེན་གཅིག།

mchod rten 'di 'dras ('di 'dra )gcig 'phrul snang gi mchod rten gcig/

[They saw] a miraculous stupa like that.

འདིའི་སྐབས་ལ་ཡ་ཨ་ནི་བློན་པོ་ཚོས་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་ཕྱོགས་བཞི་ནས་རྡོ་འཕངས།

'di'i skabs la ya a ni blon po tshos ga re ras (red dam )zer na phyogs bzhi nas rdo 'phangs/

So, when this was happening, the ministers threw stones from all four directions.

ཨ་ནི་ཆོས་རྒྱལ་གྱིས་བདེན་ཚིག་བྱས།

a ni chos rgyal gyis bden tshig byas/

And the dharma king said some prayers of truth.

འདི་འདྲས་ཟེར་༼འདི་འདྲ་ཟེར་༽སྒྲུབ་པའི་སྐབས་ལ་ཡ་གཞུག་གུར་༼རྗེས་ལ་༽ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

'di 'dras zer ('di 'dra zer )sgrub pa'i skabs la ya gzhug gur (rjes la )ga re ras (red dam )zer na/

When they were doing all these things,

ཨ་ནི་མཆོད་རྟེན་གཅིག་གྲུབ་པ་ཡིན་ཟེར་གྱི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

a ni mchod rten gcig grub pa yin zer gyi yo'o (yod )red/

a stupa was formed in the end.

མཆོད་རྟེན་གཅིག་གྲུབ་བྱས། མཆོད་རྟེན་གྱི་ཁ་ལ་ཡ་ཨ་ནི།

mchod rten gcig grub byas/_mchod rten gyi kha la ya a ni/

A stupa was formed. A beam was put on the stupa.

གདུང་མ་བཏང་བྱས། གདུང་མའི་སྣེ་མཆོད་རྟེན་འདའི་༼འདིར་༽བཞག་ཨ་ནི།

gdung ma btang byas/_gdung ma'i sne mchod rten 'da'i ('dir )bzhag a ni/

One end of beam was put on the stupa

སྣེ་གཞན་ཨ་ནི་མཐའ་ལ་ཕར་བསྐྱལ་བྱས།

sne gzhan a ni mtha' la phar bskyal byas/

and the other end was taken all the way out.

ཨ་ནི་འདིའི་ཁ་འདའི་༼འདིར་༽ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་ཨ་ནི།

a ni 'di'i kha 'ad'i ('dir )ga re ras (red dam )zer na a ni/

So, it is believed that this

མཚོ་དེ་བསུབ་པ་ཡིན་ཟེར་གྱི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

mtsho de bsub pa yin zer gyi yo'o (yod )red/

emptied out the lake.

ད་མཚོ་བསུབ་ཚུལ་གི་༼གྱི་༽སྐོར་དེ་ང་ཚོའི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ལ་བཤད་པ་ཡིན་ན།

da mtsho bsub tshul gi (gyi )skor de nga tsho'i lo rgyus thog la bshad pa yin na/

With regards to emptying out the lake according to our history book,

སྤྱིར་བཏང་ཡོངས་གྲགས་བྱས་ན་ད་ལྟ་ར་ས་འཕྲུལ་སྣང་གི་གཙུག་ལག་ཁང་།

spyir btang yongs grags byas na da lta ra sa 'phrul snang gi gtsug lag khang /

it is generally [believed that] when the Rasa Trülnang Tsuklak Kang was being built,

བཞེངས་པའི་སྐབས་ལ་ཡ་ར་ཟེར་དུས་ནི་ང་རང་ཚོའི་སྲོག་ཆགས་ར་རེད།

bzhengs pa'i skabs la ya ra zer dus ni nga rang tsho'i srog chags ra red/

[the Tibetan word] “ra” refers to the animal, goat, as in

ར་ལུག་གཉིས་ཀྱིའི་ནང་ལོགས་གི་ར་དེ་རེད།

ra lug gnyis kyi'i nang logs gi ra de red/

ra (goat) and luk (sheep).

ས་ཟེར་དུས་ནི་ས་ཆ་རེད།

sa zer dus ni sa cha red/

And [the Tibetan word] “sa” refers to earth.

ཨ་ནི་སྤྱིར་བཏང་ཡོངས་གྲགས་བཤད་པ་ཡིན་ན།

a ni spyir btang yongs grags bshad pa yin na/

And it is widely believed that

རའི་སྒལ་པ་ལ་ཡ་ས་ཁིར་༼འཁྱེར་༽བྱས་ཨ་ནི་མཚོ་དེ་བསུབ་པ་ཡིན་ཟེར་གི་༼གྱི་༽ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

ra'i sgal pa la ya sa khir ('khyer )byas a ni mtsho de bsub pa yin zer gi (gyi )yo'o (yod )red/

the lake was emptied out by taking earth on the back of goats.

ཡིན་ནའི་༼ཡིན་ནའང་༽རྒྱལ་དབང་ལྔ་པས་མཛད་བཞག་པའི་ད་ལྟ་གཙུག་ལག་ཁང་གི་དཀར་ཆགས་ཀུན་གསལ་མེ་ལོང་ནང་ལོགས་ལ་ཡ།

yin na'i (yin na'ang )rgyal dbang lnga pas mdzad bzhag pa'i da lta gtsug lag khang gi dkar chags kun gsal me long nang logs la ya/

However, the Fifth Dalai Lama's catalogue of the contents of the Temple [called] Künsel Melong

འདི་ག་རས་༼ག་རེ་༽རེད་ཟེར་ན། རས་བསུབ་པའི་ཚུལ་དེ་གསལ་པོ་ཞེ་དྲག་གསུང་གི་མི་འདུག

'di ga ras (ga re )red zer na/_ras bsub pa'i tshul de gsal po zhe drag gsung gi mi 'dug

clearly does not talk about emptying [the lake] by goats.

དེ་འདྲས་སེ་མ་གསུངས་པ་བྱས། ཡིན་ནའི་གལ་སྲིད་རས་བསུབ་པ་ཡིན་ན།

de 'dras se ma gsungs pa byas/_yin na'i gal srid ras bsub pa yin na/

So, [he] did not mention it. But if goats emptied out [the lake]

སྐབས་དེ་དུས་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་ཡུལ་སྐོར་མཁན་ཁག་གཅིག་གི་ཐུགས་ལ་ཡ་དགོངས་པ་བཞེས་ཀྱི་རེད།

skabs de dus ga re ras (red dam )zer na yul skor mkhan khag gcig gi thugs la ya dgongs pa bzhes kyi red/

some of the tourists might wonder

ཨ་ནི་རས་མཚོ་དེ་བསུབ་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ག་རེ་ཡིན་ན།

a ni ras mtsho de bsub dgos pa'i rgyu mtshan ga re yin na/

why goats had to empty out the lake,

རྟ་དང་གཡག་ལ་སོགས་པའི་ཨ་ནི་སེམས་ཅན་མང་པོ་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད། དེ་ཚོའི་སྒལ་པ་ལ་ཡ་ཁིར་༼འཁྱེར་༽ཕྱིན་པ་ཡིན་ན་ཨ་ནི་སྟོབས་ཡའི་༼ཡང་༽ཆེན་པོ་རེད།

rta dang g.yag la sogs pa'i a ni sems can mang po yo'o (yod )red/_de tsho'i sgal pa la ya khir ('khyer )phyin pa yin na a ni stobs ya'i (yang )chen po red/

there are many animals such as horses, yaks, and so forth. They are stronger, and they could have carried [the earth] on their back.

ར་ཨ་ནི་སྟོབས་ཆུང་ཆུང་གི་སེམས་ཅན་གཅིག་ལ་ཡ་ཨ་ནི། ཁལ་བཀལ་བྱས་ཨ་ནི་འདི་བསུབ་པ་ཡིན་ན།

ra a ni stobs chung chung gi sems can gcig la ya a ni/_khal bkal byas a ni 'di bsub pa yin na/

[Some] might wonder how weak and small animal like goats emptied [the lake] with loads [of earth]

དཀའ་ལས་ཁག་པོ་རེད། དུས་ཚོད་མང་པོ་འགོར་གི་༼གྱི་༽རེད་དགོངས་ན།

dka' las khag po red/_dus tshod mang po 'gor gi (gyi )red dgongs na/

it would be really difficult and it would also take a long time.

དེ་ག་རེ་རས༼རེད་་དམ་༽ཟེར་ན་བོད་ཀྱི་མི་ལྐུགས་པ་ཡིན་པའི་རྟགས་མ་རེད།

de ga re ras(red dam )zer na bod kyi mi lkugs pa yin pa'i rtags ma red/

This is not because Tibetan people were stupid,

སྐབས་དེ་དུས་བོད་གི་༼ཀྱི་༽མི་ཞེ་དྲག་༼ཧ་ཅང་༽སྤྱང་པོ་རེད།

skabs de dus bod gi (kyi )mi zhe drag (ha cang )spyang po red/

Tibetan people were really intelligent.

སྤྱང་པོ་ཡིན་པའི་རྒྱུ་མཚན་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

spyang po yin pa'i rgyu mtshan ga re ras (red dam )zer na/

The reason why they were intelligent is because

རྟ་དང་གཡག་ལ་སོགས་པའོ་ཁལ་ཁིར་༼འཁྱེར་༽བྱས་ཨ་ནི། ས་དེ་སྐམ་པ་ཡིན་ན།

rta dang g.yag la sogs pa'o khal khir ('khyer )byas a ni/_sa de skam pa yin na/

if [they] were to make the area dry by carrying loads on the backs of horses and yaks,

ངས་ད་གིན་ཞུས་པ་ནང་བཞིན་འོ་མ་མཚོའི་མཐའ་དེ་འདམ་རྫབ་རེད་པཱ།

ngas da gin zhus pa nang bzhin 'o ma mtsho'i mtha' de 'dam rdzab red pA/

as I mentioned earlier the shore of the lake was all marshy,

འདམ་རྫབ་གི་༼གྱིའི་༽ཁྲོད་ལ་ཡ་ཨ་ནི་རྟ་དང་གཡག་ལ་སོགས་པ་དེ་ཚོ་ལུས་ཕོང་༼ལུས་ཕུང་༽ལྗིད་པོ་སོང་ཙང་།

'dam rdzab gi (gyi'i )khrod la ya a ni rta dang g.yag la sogs pa de tsho lus phong (lus phung )ljid po song tsang /

and since horses and yaks are heavy

ཨ་ནི་མར་དིམ་ཡག་གི་ཉེན་ཁ་ཡོའོ༼ཡོད་༽རེད།

a ni mar dim yag gi nyen kha yo'o(yod )red/

there is the danger of getting stuck in the marsh.

འདི་འདྲས་༼འདི་འདྲ་༽དིམ་ཡག་ཉེན་ཁ་ཡོད་ཙང་།

'di 'dras ('di 'dra )dim yag nyen kha yod tsang /

Since there was such danger

ཨ་ནི་ག་རེ་བྱས་པ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

a ni ga re byas pa ras (red dam )zer na/

what they did was

རའི་སྒལ་པ་ལ་ཡ་ཁིར་༼འཁྱེར་༽བྱས་ར་ལུས་ཡང་པོ་རེད།

ra'i sgal pa la ya khir ('khyer )byas ra lus yang po red/

[they made] goats carry [the loads] on their back, as goats were not heavy.

ཁོ་རང་གི་སྒལ་པ་ལ་འཁྱོག་ཚོད་ཀྱི་ས་གཅིག་བསྐུར་བཞག་དུས།

kho rang gi sgal pa la 'khyog tshod kyi sa gcig bskur bzhag dus/

Because of putting enough loads of earth on the goats’ backs,

ཨ་ནི་མཚོ་དེ་བཀང་ཐུབ་པ་ཡིན་ཟེར་གི་༼གྱི༽ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

a ni mtsho de bkang thub pa yin zer gi (gyi)yo'o (yod )red/

it is believed that [they] were able to fill up the lake [with earth].

ད་འདའི་༼འདིར་༽ང་རང་ཚོའི་གཙུག་ལག་ཁང་གི་ནང་ལོགས་ལ་ཡོད་པའི་ད་ལྟ་ཕ་གའི་ལྷོ་སྒོ་མེ་ལོང་ཅན་ཞུ་ཡས་གཅིག་ཡོའོ༼ཡོད་༽རེད་པཱ།

da 'da'i ('dir )nga rang tsho'i gtsug lag khang gi nang logs la yod pa'i da lta pha ga'i lho sgo me long can zhu yas gcig yo'o(yod )red pA/

Well, there is [a door] called Lhogo Melongjen [Eng. South mirror door) inside the Temple, right?

འདིའི་འཁྲིས་འདའི་༼འདིར་༽ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་ཨ་ནི།

'di'i 'khris 'da'i ('dir )ga re ras (red dam )zer na a ni/

Beside it

ད་ལྟ་བྱམས་པ་ཕྱི་གཤིའི་ལྷ་ཁང་ཡོད་པ་བྱས།

da lta byams pa phyi gshi'i lha khang yod pa byas/

stands a temple called Jampa Chishi.

བྱམས་པ་ཕྱི་གཤིའི་ལྷ་ཁང་གི་ཨ་ནི་ཁུག་ཀྱོག་འདའི་༼འདིར༽།

byams pa phyi gshi'i lha khang gi a ni khug kyog 'da'i ('dir)/

At the corner of the Jampa Chishi Temple

ཇོ་བོ་ར་མ་རྒྱ་མོ་ཟེར་མཁན་གཅིག་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

jo bo ra ma rgya mo zer mkhan gcig yo'o (yod )red/

stands Jowo Rama Gyamo.

ཇོ་བོ་ར་མ་རྒྱ་མོ་ཟེར་ཡས་འདི་ར་འདི་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

jo bo ra ma rgya mo zer yas 'di ra 'di ga re ras (red dam )zer na/

The [Tibetan letter] “ra” symbolizes that

སྤྲུལ་པ་གཞུར་གུར་༼རྗེས་ལ་༽ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་རྡོ་ལ་ཡ་རང་བྱོན་དེ་བྱུང་པ་ཡིན་ཟེར་གི་༼གྱི་༽ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

sprul pa gzhur gur (rjes la )ga re ras (red dam )zer na rdo la ya rang byon de byung pa yin zer gi (gyi )yo'o (yod )red/

[the goat] was an emanation which came out naturally from a stone.

འདི་འདྲས་ཟེར་༼འདི་འདྲ་ཟེར་༽བྱས་བྱས་འདི་མཚོན་བྱེད་གཅིག་རེད།

'di 'dras zer ('di 'dra zer )byas byas 'di mtshon byed gcig red/

This is a symbol of that.

ད་ཡིན་ནའི་༼ཡིན་ནའང་༽སྐབས་དེ་དུས་ང་རང་བསམ་བློ་བཏང་པ་ཡིན་ན་ར་གཅིག་ཚད་གི་༼ཀྱི་༽མ་རེད་བསམ་གིས་༼གྱིས་༽

da yin na'i (yin na'ang )skabs de dus nga rang bsam blo btang pa yin na ra gcig tshad gi (kyi )ma red bsam gis (gyis )

But, as I think about it, it seems like there was more than one goat,

གལ་སྲིད་ར་ཡིན་པའི་དབང་དུ་བཏང་པ་ཡིན་ན།

gal srid ra yin pa'i dbang du btang pa yin na/

assuming that it was the goat [who did all the carrying].

ད་དེ་འདྲས་ཟེར་༼དེ་འདྲ་ཟེར་༽བྱས་བྱས་ཨ་ནི་རའི་སྒལ་པར་ཁིར་ནི་༼འཁྱེར་ནི་༽ས་བྱས།

da de 'dras zer (de 'dra zer )byas byas a ni ra'i sgal par khir ni ('khyer ni )sa byas/

Then comes the [Tibetan word] “sa” [meaning] “earth,” which was carried by the goats.

ཨ་ནི་འཕྲུལ་སྣང་ཟེར་དུས་སྐབས་དེ་དུས་ཨ་ནི་མཆོད་རྟེན་དེ་འདྲས་༼དེ་འདྲ༽ཅིག་འཁྲུངས་པ་རེད།

a ni 'phrul snang zer dus skabs de dus a ni mchod rten de 'dras (de 'dra)cig 'khrungs pa red/

And [the Tibetan word] “trülnang” [which means] “miraculous appearance” and indicates that a stupa was formed there.

མཆོད་རྟེན་འདི་འདྲས་༼འདི་འདྲ༽གཅིག་འཁྲུངས་བྱས། ཨ་ནི་འཕྲུལ་གྱི་སྣང་བ་ཟེར་ནའི་འདྲ།

mchod rten 'di 'dras ('di 'dra)gcig 'khrungs byas/_a ni 'phrul gyi snang ba zer na'i 'dra/

Such a [miraculous] stupa arose there. So, whether we call it a miraculous appearance or not,

འདི་འདྲས་༼འདི་འདྲ༽གཅིག་འཆར་བྱས་ད་དེ་ནས་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

'di 'dras ('di 'dra)gcig 'char byas da de nas ga re ras (red dam )zer na/

such [a stupa] did appear [there]. And furthermore

ཆོས་རྒྱལ་གྱི་བདེན་ཚིག་བྱས། ལྷག་པར་དུ་ཆོས་རྒྱལ་གྱི་སྤྲུལ་འགྱུར་ཐོག་ནས།

chos rgyal gyi bden tshig byas/_lhag par du chos rgyal gyi sprul 'gyur thog nas/

the king did the prayers of truth. Particularly through the dharma king's emanation [power]

ཨ་ནི་བཟོ་བོ་མང་པོར་བསྐྲུན། ཨ་ནི་བོད་འབངས་ཐམས་བཅད་ལས་ལ་བསྐུལ།

a ni bzo bo mang por bskrun/_a ni bod 'bangs thams bcad las la bskul/

many craftsmen were emanated. And [he] made all Tibetan people work.

འོང་འདི་འདྲས་༼འདི་འདྲ་༽བྱས་བྱས་ཨ་ནི་གཙུག་ལག་ཁང་དེ་བཞངས་པ་ཡིན་ཟེར་གྱི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

'ong 'di 'dras ('di 'dra )byas byas a ni gtsug lag khang de bzhangs pa yin zer gyi yo'o (yod )red/

So, it is said that this is how the Temple was built.

ད་ད་ལྟ་དེའི་ནང་ལོགས་ལ་བཞུགས་པའི་མཆོད་རྟེན་དེ་ལ་ག་རེ་ཟེར་གྱི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

da da lta de'i nang logs la bzhugs pa'i mchod rten de la ga re zer gyi yo'o (yod )ras (red dam )zer na/

The name of the stupa that is in the Temple is

མཚན་ཡོངས་གྲགས་ལ་ཡ་རྟག་པ་མཆོད་རྟེན་ཟེར་གྱི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

mtshan yongs grags la ya rtag pa mchod rten zer gyi yo'o (yod )red/

known as Takpa Chörten.

རྟག་པ་མཆོད་རྟེན་ཟེར་ཡག་འདི་ད་ལྟ་ང་རྣམ་ཚོས་མཇལ་རྒྱུ་ཡོད་པ་དེ་ག་རས་ཟེར་ན།

rtag pa mchod rten zer yag 'di da lta nga rnam tshos mjal rgyu yod pa de ga ras zer na/

The Takpa Chörten that we can visit now was

ས་སྐྱ་པན་ཌི་ཏ་ཨ་ནི་དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་ནང་ལོགས་ལ་ཡ་ས་སྐྱ་པན་ཌི་ཏས་གིས་ཨ་ནི་བཞངས་༼བཞེངས་༽གནང་པའི་མཆོད་རྟེན་དེ་རེད།

sa skya pan Di ta a ni dus rabs bcu gsum nang logs la ya sa skya pan Di tas gis a ni bzhangs (bzhengs )gnang pa'i mchod rten de red/

originally built by Sakya Pandita in 13th century.

མཆོད་རྟེན་དེ་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

mchod rten de ga re ras (red dam )zer na/

This stupa was

སྐབས་དེ་དུས་མཚོ་དབུས་ནས་ཐོན་པའི་མཆོད་རྟེན་དེ་ཨ་ནི་ཕ་གིར་ཆགས་དབྱིབས་ལ་ཡ་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་ཇི་བཞིན་དུ་ཨ་ནི་ཕ་གའི་བཞངས་༼བཞེངས་༽པ་ཡིན་ཟེར་གི་༼གྱི་༽ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

skabs de dus mtsho dbus nas thon pa'i mchod rten de a ni pha gir chags dbyibs la ya ga re ras (red dam )zer na ji bzhin du a ni pha ga'i bzhangs (bzhengs )pa yin zer gi (gyi )yo'o (yod )red/

believed to be built in accordance with the original shape of the stupa that came out from the middle of the lake.

ད་ང་རང་ཚོས་དེང་སང་སྐད་ཆ་བྱས་པ་ཡིན་ན་ཨ་ནི་དྲན་རྟེན་གི་ཚོད་ཅིག་ལ་ཡ་བཞངས་༼བཞེངས་༽པ་ཡིན་ཞུ་གི་༼གྱི་༽ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

da nga rang tshos deng sang skad cha byas pa yin na a ni dran rten gi tshod cig la ya bzhangs (bzhengs )pa yin zhu gi (gyi )yo'o (yod )red/

In our modern language term, we can say that it was built in memory of [that stupa].

ཡིན་ནའི༼ཡིན་ནའང་༽སྐབས་དེའི་སྐབས་ལ་ཡ་བཞངས་པའི་མཆོད་རྟེན་འདི་རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་སྐབས་ལ་ཡ་ཉམས་ཆག་ཕྱིན་པ་རེད།

yin na'i(yin na'ang )skabs de'i skabs la ya bzhangs pa'i mchod rten 'di rig gnas gsar brje'i skabs la ya nyams chag phyin pa red/

But the stupa that was built during that time underwent some damage during the Cultural Revolution.

ད་ལྟ་ཡོད་པ་དེ་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་རྗེས་ལ་ཡ། ཨ་ནི་ཉམས་གསོ་གནང་པ་དེ་རེད།

da lta yod pa de ga re ras (red dam )zer na rig gnas gsar brje'i rjes la ya/_a ni nyams gso gnang pa de red/

The one that is here now is the one that was restored after the Cultural Revolution.

འདི་འདྲས་ཟེར་༼འདི་འདྲ་ཟེར༽བྱས་ད་སྲོང་བཙན་རང་གི་འདིའི་ནང་ལོགས་ལ་ཡ་ཕྱག་བཟོ་ག་རེ་མཇལ་རྒྱུ་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

'di 'dras zer ('di 'dra zer)byas da srong btsan rang gi 'di'i nang logs la ya phyag bzo ga re mjal rgyu yo'o (yod )ras (red dam )zer na/

So, what are some of Songtsen Gampo's own works that we can see here?

ང་རང་ཚོའི་མངོན་གསལ་དོད་ཤོས་གཙུག་ལག་ཁང་གི་ད་ད་ལྟ་འདའི་༼འདིར་༽བར་ཐོག་ནས་མཇལ་པའི་སྐབས་ལ་ཡ་འཁྱམ་ཆེན་པོ་འདིའི་གཡས་གཡོན་ལ་ཡ་སེང་གེ་བརྒྱ་ལ་མི་གདོང་གཅིག་ཟེར་ཡག་གིའི་སྐད་ཆ་གཅིག་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

nga rang tsho'i mngon gsal dod shos gtsug lag khang gi da da lta 'da'i ('dir )bar thog nas mjal pa'i skabs la ya 'khyam chen po 'di'i g.yas g.yon la ya seng ge brgya la mi gdong gcig zer yag gi'i skad cha gcig yo'o (yod )red/

The most obvious one is, when you look from the middle floor of the Temple, the Senge Gyala Midong Cig (One Hundred Snow Lions with One Human Face) which is on either side of the big corridor.

ད་ཡིན་ནའི་༼ཡིན་ནའང་༽དེ་སེང་གེ་བརྒྱ་ཟེར་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ལ་ཡ་སེང་གེ་བརྒྱ་ཟེར་གསལ་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད་དེ་ཡིན་ནའི་༼ཡིན་ནའང་༽

da yin na'i (yin na'ang )de seng ge brgya zer lo rgyus thog la ya seng ge brgya zer gsal yo'o (yod )red de yin na'i (yin na'ang )

Even though it is clearly mentioned that there are one hundred snow lions in history books

གྲངས་ཀ་ཞིབ་ཕྲ་བརྒྱབ་པའི་སྐབས་ལ་ལ་བརྒྱ་དང་ཞེ་བཅུ་ཞེ་བཞི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

grangs ka zhib phra brgyab pa'i skabs la la brgya dang zhe bcu zhe bzhi yo'o (yod )red/

but if you count them thoroughly there are 144.

བརྒྱ་དང་ཞེ་བཅུ་ཞེ་བཞི། བརྒྱ་དང་ཞེ་བཅུ་ཞེ་བཞིའི་ནང་ལོགས་ལ་ཡ་ཨ་ནི་མིའི་གདོང་འཁྱེར་པའི་སེང་གེ་གཅིག་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

brgya dang zhe bcu zhe bzhi/_brgya dang zhe bcu zhe bzhi'i nang logs la ya a ni mi'i gdong 'khyer pa'i seng ge gcig yo'o (yod )red/

144. Amongst these 144 [snow lions] there is one snow lion with a human face.

ཨ་ནི་སེང་གེ་འདི་ཀྱས་༼དེ་ཚོ་༽ཚང་མ་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་སྣ་ཤོ་བསྡད་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

a ni seng ge 'di kyas (de tsho )tshang ma ga re ras (red dam )zer na sna sho bsdad yo'o (yod )red/

All of these snow lions have their noses torn apart.

སྣ་ཤོ་པའི་རྒྱུ་མཚན་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ༽ཟེར་ན།

sna sho pa'i rgyu mtshan ga re ras (red dam)zer na/

The reason why [their] noses are torn apart is because,

སྐབས་དེ་དུས་སྲོང་བཙན་གིས་༼གྱིས་༽ཨ་ནི་བཟོ་མི་འདྲ་བ་ཨ་ནི་བརྒྱ་ལྷག་ཙམ་ལ་ཡ་སྤྲུལ་བྱས་ཨ་ནི།

skabs de dus srong btsan gis (gyis )a ni bzo mi 'dra ba a ni brgya lhag tsam la ya sprul byas a ni/

Songtsen had emanated himself into a hundred different craftsmen and

སེང་གེ་འདི་བཞངས་པའི་སྐབས་ལ་ཡ།

seng ge 'di bzhangs pa'i skabs la ya/

[while they] were working on snow lions,

ཨ་ནི་ནམ་ཞིག་བལ་བཟའ་ཁྲི་བཙུན་གིས་༼གྱིས་༽ཨ་ནི་གཡོག་མོ་མངགས་བྱས།

a ni nam zhig bal bza' khri btsun gis (gyis )a ni g.yog mo mngags byas/

at some point the Nepalese princess Tritsun sent her servant

ཞལ་ལག་ཕུལ་གར་བཏང་པ་ཡིན་ཟེར་གི་༼གྱི་༽ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

zhal lag phul gar btang pa yin zer gi (gyi )yo'o (yod )red/

to give food [to them].

ཞལ་ལག་ཕུལ་གར་བཏང་པའི་སྐབས་ལ་ཡ་སྒོ་མ་དཀྲོག་པར་ལ་ཡ་ཨ་ནི།

zhal lag phul gar btang pa'i skabs la ya sgo ma dkrog par la ya a ni/

As [the servant] entered without knocking on the door

འཛུལ་ཡོང་དུས་ཨ་ནི་སྲོང་བཙན་ད་ཞེ་ས་མ་ཞུས་ན་འདྲོགས་ཀ་ལངས་པའི་བཟོ་འདྲ་བྱས་བྱས།

'dzul yong dus a ni srong btsan da zhe sa ma zhus na 'drogs ka langs pa'i bzo 'dra byas byas/

Songtsen got frightened, if we could use ordinary word to [explain his emotion],

ཨ་ནི་སེང་གེའི་གི་སྣ་དེ་ལ་ཡ་ཨ་ནི་སྟེའུ་ཁ་ཤོར་བྱས།

a ni seng ge'i gi sna de la ya a ni ste'u kha shor byas/

and he accidentally hit the snow lion's nose with a hatchet.

སྣ་དེ་ཆད་པ་ཡིན་ཟེར་གི་༼གྱི་༽ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

sna de chad pa yin zer gi (gyi )yo'o (yod )red/

That is why [their] noses are chopped off.

འོང་དེ་འདྲས་༼དེ་འདྲ་༽གིའི་ལོ་རྒྱུས་བཤད་གི་༼གྱི་༽ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

'ong de 'dras (de 'dra )gi'i lo rgyus bshad gi (gyi )yo'o (yod )red/

This is the story [that we] tell.

སྲོང་བཙན་རང་གི་ཕྱག་ནས་རེད་ལ། ཨ་ནི་སྐབས་དེ་དུས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ལའི་༼ལ་ཡང་༽ད་ག་ནང་བཞིན་གསལ་བསྡད་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

srong btsan rang gi phyag nas red la/_a ni skabs de dus kyi lo rgyus thog la'i (la yang )da ga nang bzhin gsal bsdad yo'o (yod )red/

[These] were made [with] Songtsen's own hands. It is clearly mentioned in history books also.

ད་ད་ལྟ་འདུག་ཟེར་༼འདི་འདྲ་ཟེར་༽གཅིག་ཞུས་པ་རེད་པཱ།

da da lta 'dug zer ('di 'dra zer )gcig zhus pa red pA/

This is one explanation.

ར་ས་འཕྲུལ་སྣང་གི་གཙུག་ལག་ཁང་ཟེར་བྱས་བྱས་གཅིག་ཞུས།

ra sa 'phrul snang gi gtsug lag khang zer byas byas gcig zhus/

This explanation is all about the Rasa Trülnang.

དེ་ནས་ད་ལྟ་དེ་ནས་ཡར་གཙུག་ལག་ཁང་གི་ནང་ལོགས་འདུག་ཟེར་༼འདི་འདྲ་ཟེར་༽ང་རང་ཚོ་ད་དེང་སང་ཡོད་པའི་རྒྱལ་སྒོ་འདུག་ཟེར་༼འདི་འདྲ་ཟེར་༽འཛུལ་བྱས་ཡོང་པ་ཡིན་ན།

de nas da lta de nas yar gtsug lag khang gi nang logs 'dug zer ('di 'dra zer )nga rang tsho da deng sang yod pa'i rgyal sgo 'dug zer ('di 'dra zer )'dzul byas yong pa yin na/

And if we enter into the Temple through the main gate

དེའི་ནང་ལོགས་ལ་ག་རེ་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་བར་འཁྱམས་ཆེན་པོ་ཅིག་སླེབས་ཀྱི་རེད།

de'i nang logs la ga re yo'o (yod )ras (red dam )zer na bar 'khyams chen po cig slebs kyi red/

we will get to a big corridor inside it.

ད་བར་འཁྱམ་ཆེན་པོ་དེ་གཙོ་བོ་ག་རེ་རེད་ཟེར་ན། བོད་ལ་ཡ་སྐད་གྲགས་ཡོད་པའི་ཨ་ནི་སློབ་གནས། ལྷག་པར་དུ་དགོན་སྡེ་ཁག་གསུམ་ལ་ཡ་ཆ་བཞག་ནའི་༼ནའང་༽འདྲ།

da bar 'khyam chen po de gtso bo ga re red zer na/_bod la ya skad grags yod pa'i a ni slob gnas/_lhag par du dgon sde khag gsum la ya cha bzhag na'i (na'ang )'dra/

So, what is this corridor? For instance there are three monasteries

ཨ་ནི་སེ་ར། འབྲས་སྤུངས། དགའ་ལྡན་ལྷ་ས་ལ་ཡོད་པའི་དགེ་ལུགས་དགོན་ཆེན་གསུམ་ཡིན་ནའི་༼ཡིན་ནའང་༽འདྲ།

a ni se ra/_'bras spungs/_dga' ldan lha sa la yod pa'i dge lugs dgon chen gsum yin na'i (yin na'ang )'dra/

such as Sera, Drepung, and Ganden, the three Gelug monasteries in Lhasa that are famous in Tibet,

ཨ་ནི་ལྷ་ས་མ་ཡིན་པའི་དགོན་ཆེན་ཁག་ལ་ཡ།

a ni lha sa ma yin pa'i dgon chen khag la ya/

or even at other big monasteries that are not located in Lhasa

བོད་ཀྱི་གཞུང་བཀའ་བོད་ལྔ་ལ་ཡ་སྦྱངས་པ་མཐར་ཕྱིན་སོང་ན།

bod kyi gzhung bka' bod lnga la ya sbyangs pa mthar phyin song na/

when one completes the [studies of the] five volumes of texts

ཨ་ནི་དགེ་བཤེས་ཀྱི་ཡིག་ཚད་བཏང་ཡག་གཅིག་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

a ni dge bshes kyi yig tshad btang yag gcig yo'o (yod )red/

there is the exam for the geshe degree.

ད་ལྟ་འདིའི་ནང་ལོགས་ལ་འཁྱམ་ར་འདིའི་ནང་ལོགས་ལ་ཡ་ག་རེ་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

da lta 'di'i nang logs la 'khyam ra 'di'i nang logs la ya ga re yo'o (yod )ras (red dam )zer na/

So, in this corridor

སེ་འབྲས་དགའ་གསུམ་ནས་ཨ་ནི་གྲྭ་པ་ཚང་མ་འདུས་བྱས།

se 'bras dga' gsum nas a ni grwa pa tshang ma 'dus byas/

all the monks from Sera, Drepung, and Ganden would gather.

གྲ་ཆགས་བརྒྱབ་པ་ནང་བཞིན་བྱས།

gra chags brgyab pa nang bzhin byas/

(no clue what this means ???)

གྲ་པའི་ནང་ལོགས་ནས་ཨ་ནི་སློབ་སྦྱོང་ཨང་ཀི་དང་པོ།

gra pa'i nang logs nas a ni slob sbyong ang ki dang po/

Among monks it is those who are the best in academic success,

རྩེ་འདྲ་ཨ་ནི་ལྷ་རམས་པའི་འཛིན་གྲྭའི་ནང་ལོགས་ལ་ཡ་བཞུགས་ཡོད་པ།

rtse 'dra a ni lha rams pa'i 'dzin grwa'i nang logs la ya bzhugs yod pa/

those who are in the class of the most prestigious geshe degree, Lharampa

གཞུང་བཀའ་བོད་ལྔ་མཐར་ཕྱིན་བྱས།

gzhung bka' bod lnga mthar phyin byas/

who have completed the five volumes of texts

སྦྱངས་པ་མཐར་ཕྱིན་བྱས་ཨ་ནི་གཞུག་གུ་གཞུག་གུར་༼རྗེས་ལ་༽ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

sbyangs pa mthar phyin byas a ni gzhug gu gzhug gur (rjes la )ga re ras (red dam )zer na/

finally once they have successfully completed [the five volumes of texts]

ལྷ་ལྡན་སྨོན་ལམ་ཆེན་མོའི་སྐབས་ལ་ཡ། ཨ་ནི་འདའི་༼འདིར་༽རྒྱུགས་འབུལ་གནང་གར་ཕེབས་གི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

lha ldan smon lam chen mo'i skabs la ya/_a ni 'da'i ('dir )rgyugs 'bul gnang gar phebs gi yo'o (yod )red/

they come here to take the exams during the Lhasa Monlam Ceremony.

སྨོན་ལམ་ཆེན་མོའི་རྒྱུགས་འབུལ་དེ་ག་དུས་འགོ་བཙུགས་གི་ཡོའོ་རས་༼ཡོད་པ་རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

smon lam chen mo'i rgyugs 'bul de ga dus 'go btsugs gi yo'o ras (yod pa red dam )zer na/

The exams [for the Lharamapa degree] at the Monlam Ceremony usually start

ད་སྤྱིར་བཏང་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་སྨོན་ལམ་ཆེན་མོ་འགོ་བཙུགས་དུས།

da spyir btang ga re ras (red dam )zer na smon lam chen mo 'go btsugs dus/

when the Monlam Ceremony begins.

བོད་ཟླའི་ཟླ་བ་དང་པོའི་ཚེས་གསུམ་ནས་འགོ་བཙུགས་བྱས་བཅོ་ལྔ་བར་དུ་བརྐྱངས།

bod zla'i zla ba dang po'i tshes gsum nas 'go btsugs byas bco lnga bar du brkyangs/

It starts on the 3rd of the first month of the Tibetan Lunar calendar and goes until the 15th [of that month].

གཞུག་གུར་༼རྗེས་ལ་༽ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་བཅུ་དྲུག་གི་སྐབས་ལ་ཡ།

gzhug gur (rjes la )ga re ras (red dam )zer na bcu drug gi skabs la ya/

And on the 16th [of the month]

ད་ལྟ་འདིའི་ནང་ལོགས་ལ་ཡོད་པའི་བྱམས་པ་ཆེད་གཞི་ཟེར་ཡག་གི་ལྷ་ཁང་འདིའི་ནང་ལོགས་ལ་ཡོད་པའི། བྱམས་པ་དེ་ཨ་ནི་གདན་འདྲེན་ཞུས་བྱས་ཨ་ནི་གཙུག་ལག་ཁང་ལ་ཡ་བསྐོར་བ་གཅིག་བརྒྱབ།

da lta 'di'i nang logs la yod pa'i byams pa ched gzhi zer yag gi lha khang 'di'i nang logs la yod pa'i/_byams pa de a ni gdan 'dren zhus byas a ni gtsug lag khang la ya bskor ba gcig brgyab/

the Maitreya [statue] that is in the temple called Jampa Chezhi is carried out to make a circumambulation of the Temple.

བརྒྱབ་ནས་ག་རེ་བྱེད་ཀྱི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

brgyab nas ga re byed kyi yo'o (yod )ras (red dam )zer na/

The reason why [they] make a circumambulation [with the statue of Maitreya] is

མ་འོངས་པའི་ཨ་ནི་བསྟན་པ་ཤར་ཡས་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན། བསྟན་པ་ཤར་བའི་སྐབས་ལ་ཡ་ཨ་ནི། རང་ཉིད་ཨ་ནི་སངས་རྒྱས་དེའི་སྐུ་མདུན་དུ་ཨ་ནི་སྐྱེས་ཤིང་། ཨ་ནི་དམ་པའི་ཆོས་ཉི་མ་ཤར་བ་ནང་བཞིན་ཨ་ནི། ཡོང་ཡག་འདི་འདྲས་གིའི་༼འདི་ལྟ་བུའི་༽ཨ་ནི་སྨོན་ལམ་མཚོན་བྱེད་རེད།

ma 'ongs pa'i a ni bstan pa shar yas ga re ras (red dam )zer na/_bstan pa shar ba'i skabs la ya a ni/_rang nyid a ni sangs rgyas de'i sku mdun du a ni skyes shing /_a ni dam pa'i chos nyi ma shar ba nang bzhin a ni/_yong yag 'di 'dras gi'i ('di lta bu'i )a ni smon lam mtshon byed red/

to indicate the wish to be born near the [future] Buddha's presence and the wish for the spread of [his] holy dharma like the sun when the [Buddha Maitreya's] Dharma spreads in future.

ད་དེ་འདྲས་༼དེ་འདྲ་༽བྱས་བྱས་༼བྱས་ནས་༽དེའི་སྐབས་ལ་ཡ་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

da de 'dras (de 'dra )byas byas (byas nas )de'i skabs la ya ga re ras (red dam )zer na/

And it is during this time that

གྲ་པ་ཚང་མ་འདུས་ནས།

gra pa tshang ma 'dus nas/

all monks gather

ཨ་ནི་ལྷ་རམས་པའི་རྒྱུགས་འབུལ་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

a ni lha rams pa'i rgyugs 'bul byed dgos kyi yo'o (yod )red/

and take the Lharampa exams.

རྒྱུགས་འབུལ་བྱེད་ས་འདའི་༼འདིར་༽ག་རེ་ཞུ་གི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

rgyugs 'bul byed sa 'ad'i ('dir )ga re zhu gi yo'o (yod )ras (red dam )zer na/

The name of the exam location is,

ཨ་ནི་ཕ་གའི་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་གཤམ་མ་གའི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

a ni pha ga'i ga re ras (red dam )zer na gsham ma ga'i yo'o (yod )red/

it is down there.

རྡོའི་བཞུགས་ཁྲི་ཆེན་པོ་གཅིག་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

rdo'i bzhugs khri chen po gcig yo'o (yod )red/

There is a big stone throne.

བཞུགས་ཁྲིའི་གཡས་གཡོན་ལ་ཡ་ག་རེ་བཞུགས་གི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

bzhugs khri'i g.yas g.yon la ya ga re bzhugs gi yo'o (yod )ras (red dam )zer na/

The people who sit on either side of the throne

དགའ་ལྡན་ཤར་རྩེ་ཆོས་རྗེའི་ཤར་རྩེ་དང་། འོང་བྱང་རྩེ། ཁོང་ཚོས་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་ཆོས་རྗེ་བཞུགས་གི་༼ཀྱི་༽ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

dga' ldan shar rtse chos rje'i shar rtse dang /_'ong byang rtse/_khong tshos ga re ras (red dam )zer na chos rje bzhugs gi (kyi )yo'o (yod )red/

are the Ganden Shartsé [Chöjé] and Ganden Jangtsé [Chöjé]. They are called chöjé (Dharma King) in Tibetan.

དེ་ནས་མདུན་འདའི་ག་རེ་བཞུགས་གི་༼ཀྱི་༽ཡོའོ་༼ཡོད་༽རས་༼རེད་དམ༽ཟེར་ན། དགའ་ལྡན་ཁྲི་པ་བྱས།

de nas mdun 'da'i ga re bzhugs gi (kyi )yo'o (yod )ras (red dam)zer na/_dga' ldan khri pa byas/

And the one who sits up in front is the Throne-holder of the Geluk School.

ཨ་ནི་བཞུགས་ཁྲིའི་ཐོག་ལ་ཡ་ག་རེ་བཞུགས་གི་༼ཀྱི་༽ཡོའོ་༼ཡོད་༽རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

a ni bzhugs khri'i thog la ya ga re bzhugs gi (kyi )yo'o (yod )ras (red dam )zer na/

And the one who sits above this throne is

ཨ་ནི་རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེ་བཞུགས་གི་༼ཀྱི་༽ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

a ni rgyal ba rin po che bzhugs gi (kyi )yo'o (yod )red/

the Dalai Lama.

དེ་འདྲས་ཟེར་༼དེ་འདྲ་ཟེར་༽བྱས་བྱས་༼བྱས་ནས་༽ཨ་ནི་རྒྱུགས་འབུལ་གནང་བྱས།

de 'dras zer (de 'dra zer )byas byas (byas nas )a ni rgyugs 'bul gnang byas/

This is how the exams are conducted.

ད་རྒྱུགས་འབུལ་གནང་ཡས་གི་༼ཀྱི་༽ལུགས་སྲོལ་དེ་ག་དུས་དར་པ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

da rgyugs 'bul gnang yas gi (kyi )lugs srol de ga dus dar pa ras (red dam )zer na/

So, when did the tradition of taking exams begin?

༡༤༠༩ ལ་ཡ། རྒྱལ་དབང་ཙོང་ཁ་པས་ཨ་ནི་སྲོལ་ཕྱེ་པ་རེད།

1409_la ya/_rgyal dbang tsong kha pas a ni srol phye pa red/

It was started by the Lord Tsongkhapa in 1409.

རྒྱལ་དབང་ཙོང་ཁ་པས་སྲོལ་ཕྱེ་བྱས་ཨ་ནི།

rgyal dbang tsong kha pas srol phye byas a ni/

The Lord Tsongkhapa started the tradition and

ཨ་ནི་འཁྱམ་ར་ཆེན་པོ་འདི་ཡའི་༼འདི་ཡང་༽ག་ལེར་ག་ལེར་ཨ་ནི་དར་རྒྱས་བྱུང་པ་རེད།

a ni 'khyam ra chen po 'di ya'i ('di yang )ga ler ga ler a ni dar rgyas byung pa red/

this big corridor also gained its popularity gradually.

ད་འཁྱམ་ར་ཆེན་པོའི་འདིའི་ནང་ལོགས་ལ་ཡ་ཨ་ནི།

da 'khyam ra chen po'i 'di'i nang logs la ya a ni/

In this big corridor

ལྡེབས་རིས་མང་པོ་མཇལ་རྒྱུ་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

ldebs ris mang po mjal rgyu yo'o (yod )red/

there are many wall paintings that you can see.

ལྡེབས་རིས་དེ་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ༽ཟེར་ན།

ldebs ris de ga re ras (red dam)zer na/

These wall paintings

གཙོ་བོ་ཨ་ནི་ཁག་གསུམ་ལ་བགོས་ཆོག་གི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

gtso bo a ni khag gsum la bgos chog gi yo'o (yod )red/

can be divided into three main categories.

ཕྱོགས་གཅིག་ག་རེ་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

phyogs gcig ga re yo'o (yod )ras (red dam )zer na/

On one side there is the

ཨ་ནི་སངས་རྒྱས་ཀྱིའི་འཁྲུངས་རབས་མཚོན་བྱེད་ཀྱི་ཨ་ནི་ལྡེབས་རིས་རེད།

a ni sangs rgyas kyi'i 'khrungs rabs mtshon byed kyi a ni ldebs ris red/

wall painting that represents the previous birth stories of the Buddha.

སངས་རྒྱས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཨ་ནི་སངས་མ་རྒྱས་གོང་གི་འཁྲུངས་རབས་མཚོན་བྱེད་བྱས།

sangs rgyas bcom ldan 'das a ni sangs ma rgyas gong gi 'khrungs rabs mtshon byed byas/

It represents the birth stories of the Buddha before he became a buddha.

ཕྱོགས་གཅིག་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་ཨ་ནི་རྒྱལ་དབང་ཙོང་ཁ་པའི་ཨ་ནི་རྣམ་ཐར་མཚོན་གི་༼གྱི་༽ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

phyogs gcig ga re ras (red dam )zer na a ni rgyal dbang tsong kha pa'i a ni rnam thar mtshon gi (gyi )yo'o (yod )red/

And one side represents the life story of the Lord Tsongkhapa.

ཨ་ནི་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་བྱང་ངོས་ཕྱོགས་ལ་ཡོད་པ་དང་།

a ni ga re ras (red dam )zer na byang ngos phyogs la yod pa dang /

And the one that is on the northern wall,

ད་ལྟ་འདའི་༼འདིར་༽ང་རང་ཚོ་ཤར་ལ་ཡ་ཞལ་སློག

da lta 'da'i ('dir )nga rang tsho shar la ya zhal slog

the one that faces to the east,

འོང་ནུབ་གི་༼གྱི་༽གྱང་ངོས་ཕྱོགས་འདའི་༼འདིར་༽ཡ་ག་རེ་ཡོའོ༼ཡོད་༽རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

'ong nub gi (gyi )gyang ngos phyogs 'da'i ('dir )ya ga re yo'o(yod )ras (red dam )zer na/

so, what is on the western wall?

སྐབས་དེ་དུས་ཨ་ནི་རྒྱལ་བ་ལྔ་པ་དང་ཨ་ནི་གུ་ཤི་ཧན་བསྟན་འཛིན་ཆོས་རྒྱལ་གཉིས། བཀའ་མོལ་གནང་པའི་ལྡེབས་རིས་གཅིག་བཀོད་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

skabs de dus a ni rgyal ba lnga pa dang a ni gu shi han bstan 'dzin chos rgyal gnyis/_bka' mol gnang pa'i ldebs ris gcig bkod yo'o (yod )red/

There is a wall painting which depicts the Fifth Dalai Lama and Gushri Khan Tenzin Chögyal having a conversation.

དེ་ག་རེ་རས༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་སྐབས་དེ་དུས། གུ་ཤི་ཧན་གིའི་༼གྱིའི་༽རྒྱབ་སྐྱོར་འོག་ལ་ཡ། གཙང་པ་སྡེ་སྲིད་ཆམ་ལ་ཕབ།

de ga re ras(red dam )zer na skabs de dus/_gu shi han gi'i (gyi'i )rgyab skyor 'og la ya/_gtsang pa sde srid cham la phab/

What this represents is that during that time with the support of Gushri Khan, the Tsangpa ruler was destroyed.

ཆམ་ལ་ཕབ་བྱས་ཨ་ནི་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ་ཟེར་ཡག་གི་སྲིད་གཞུང་དེ་བཙུགས་པ་རེད། རྒྱལ་བ་ལྔ་པའི་སྐུ་དུས་ལ་ཡ།

cham la phab byas a ni dga' ldan pho brang phyogs las rnam rgyal zer yag gi srid gzhung de btsugs pa red/_rgyal ba lnga pa'i sku dus la ya/

[He] was defeated and [they] founded the Tibetan government during the time of the Fifth Dalai Lama.

དེ་སྲིད་གཞུང་དེ་བཙུགས་ཡས་དེ་ག་པར་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

de srid gzhung de btsugs yas de ga par ras (red dam )zer na/

Where was this government founded?

འབྲས་སྤུངས་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ལ་ཡ་རེད།

'bras spungs dga' ldan pho brang la ya red/

It was founded at the Ganden Palace of Drepung Monastery.

ད་ལྟ་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ཞུ་ཡག་དེ། འབྲས་སྤུངས་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ལ་ལ་བཙུགས་བྱས་གཞུ་གུར་ཡ་ག་རེ་བྱས་པ་རས༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

da lta dga' ldan pho brang zhu yag de/_'bras spungs dga' ldan pho brang la la btsugs byas gzhu gur ya ga re byas pa ras(red dam )zer na/

The Tibetan government was founded at the Drepung Monastery, and eventually what happened was

དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་གི་གནས་ས་དེ་ཨ་ནི་རྩེ་པོ་ཏ་ལ་ལ་གདན་འདྲེན་ཞུས་པ་རེད།

dga' ldan pho brang gi gnas sa de a ni rtse po ta la la gdan 'dren zhus pa red/

the site for the Tibetan government was moved to the Potala.

རྩེ་པོ་ཏ་ལ་ཡར་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་ཆགས་པ་རེད།

rtse po ta la yar ga re ras (red dam )zer na chags pa red/

So, it was stationed at the Potala.

རྩེ་པོ་ཏ་ལ་ཡར་ད་ལྟ་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་ཕོ་བྲང་དཀར་པོ་གཅིག་བྱས། ཕོ་བྲང་དམར་པོ་གཅིག་བྱས་བྱས་གྲུབ་ཆ་གཉིས་ལས་གྲུབ་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

rtse po ta la yar da lta ga re ras (red dam )zer na pho brang dkar po gcig byas/_pho brang dmar po gcig byas byas grub cha gnyis las grub yo'o (yod )red/

The Potala is made up of two sections-the White Palace and the Red Palace.

ཕོ་བྲང་དཀར་པོ་འདི་ཡའི་༼ཡང་༽ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

pho brang dkar po 'di ya'i (yang )ga re ras (red dam )zer na/

As for the White Palace

རྒྱལ་བ་ལྔ་པ་བཞེངས་ལ་ཕེབས་མ་ཕེབས་གིའི་༼ཀྱིའི་༽མཚམས་ནས་བྱས་བྱས།

rgyal ba lnga pa bzhengs la phebs ma phebs gi'i (kyi'i )mtshams nas byas byas/

some time around the time of the Fifth Dalai Lama's death

འགོ་བཙུགས་ནས་རྒྱ་བསྐྱེད་གནང་བཞག་པ་གཅིག་རེད།

'go btsugs nas rgya bskyed gnang bzhag pa gcig red/

it was started and expanded

སྡེ་སྲིད་སངས་རྒྱས་རྒྱ་མཚོའི་སྐབས་ལ་ཡ།

sde srid sangs rgyas rgya mtsho'i skabs la ya/

during the time of the regent, Sangyé Gyatso.

ད་རྒྱ་བསྐྱེད་གནང་བྱས་དེང་སང་གིའི་གནས་སྟངས་ལ་བྱས་པ་ཡིན་ན།

da rgya bskyed gnang byas deng sang gi'i gnas stangs la byas pa yin na/

It was expanded, and nowadays the situation is as follows:

ཕོ་བྲང་དམར་པོ་དེ་ཆོས་ཕྱོགས་གིའི་༼ཀྱིའི་༽བྱེད་སྒོ་གནང་ཡག་དང།

pho brang dmar po de chos phyogs gi'i (kyi'i )byed sgo gnang yag dang/

The Red Palace is for conducting religious ceremonies,

དེའི་ནང་ལོགས་ལ་རྒྱལ་བའི་སྐུ་མདུང་ལ་སོགས་པ།

de'i nang logs la rgyal ba'i sku mdung la sogs pa/

and there are the bodily remains of the Dalai Lamas,

ཨ་ནི་རྒྱལ་བ་སྐུ་ཕྲེང་ལྔ་པ་བྱས།

a ni rgyal ba sku phreng lnga pa byas/

for instance the Fifth Dalai Lama's,

བདུན་པ་བྱས་བརྒྱད་པ་བྱས་དགུ་པ་བྱས་བཅུ་པ་བྱས་བཅུ་གཅིག་བྱས་བཅུ་གཉིས་བྱས་བཅུ་གསུམ་གིའི་ཨ་ནི།

bdun pa byas brgyad pa byas dgu pa byas bcu pa byas bcu gcig byas bcu gnyis byas bcu gsum gi'i a ni/

the Seventh Dalai Lama's, the Eight Dalai Lama's, the Ninth Dalai Lama's, the Tenth Dalai Lama's, the Eleventh Dalai Lama's, and the Twelfth Dalai Lama's

སྐུ་མདུང་ཡོད་པ་གང་ཞིག་དེའི་ནང་ལོགས་ལ་ཡ།

sku mdung yod pa gang zhig de'i nang logs la ya/

bodily remains reside in there. In addition to that

ཨ་ནི་དགེ་ལུགས་པའི་ལྷ་སྐུ།

a ni dge lugs pa'i lha sku/

there are the statues of the deities belonging to the Geluk School,

ཨ་ནི་སྙིང་མའི་ལྷ་སྐུ།

a ni snying ma'i lha sku/

and the statues of the deities belonging to the Nyingma School in it.

འོང་དེ་འདྲས་ཟེར་༼དེ་འདྲ་ཟེར་༽བྱས་བྱས་མདོར་ན་སྤྱིན་བཏང་བྱས་པ་ཡིན་ན།

'ong de 'dras zer (de 'dra zer )byas byas mdor na spyin btang byas pa yin na/

So, generally speaking, in brief,

བོད་ལ་ཡོད་པའི་བོད་དར་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་གིའི་༼ཀྱིའི་༽གྲུབ་མཐའ་ཆེ་ཁག་བཞིའི། ཨ་ནི་མཁས་དབང་ཆེན་པོ་ཚོའི་སྐུ་འདྲ་ལ་སོགས་པ།

bod la yod pa'i bod dar sangs rgyas chos lugs gi'i (kyi'i )grub mtha' che khag bzhi'i/_a ni mkhas dbang chen po tsho'i sku 'dra la sogs pa/

the statues of the great scholars of the four schools of Buddhism that spread in Tibet and

བཀའ་འགྱུར་བསྟན་འགྱུར་ལ་སོགས་པ་མང་པོ་ཡོའོ་༼ཡོད་་༽་རེད།

bka' 'gyur bstan 'gyur la sogs pa mang po yo'o (yod ) red/

many canons of the Buddha's Words and Treatises are here.

བཀའ་འགྱུར་བསྟན་འགྱུར་ཡའི་༼ཡང་༽ཨ་ནི་དམིགས་བསལ་གིའི་༼གྱིའི་༽ཨ་ནི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པ།

bka' 'gyur bstan 'gyur ya'i (yang )a ni dmigs bsal gi'i (gyi'i )a ni khyad chos ldan pa/

As for the canons of the Buddha's Words and Treatises, they are very unique in that

བཀའ་འགྱུར་གསེར་བྲིས་ཨ་ནི་ཤུ་གུ་༼ཤོག་བུ་༽ཐིང་ཤོག་སྒང་ལ་ཡ་བྲིས་བཞག་པ།

bka' 'gyur gser bris a ni shu gu (shog bu )thing shog sgang la ya bris bzhag pa/

there are the canon of the Buddha's Words written in gold on blue paper and

རིན་ཆེན་སྣ་བདུན་གིས་༼གྱིས་༽བྲིས་བཞག་པ།

rin chen sna bdun gis (gyis )bris bzhag pa/

written with the Seven Precious Gems.

ཨ་ནི་འདི་འདྲས་ཟེར་༼འདི་འདྲ་ཟེར་་༽བྱས་བྱས་མང་པོ་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

a ni 'di 'dras zer ('di 'dra zer )byas byas mang po yo'o (yod )red/

So, there are many of them like these.

དེ་ཀྱས་༼དེ་རྣམས་༽ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་ཆོས་ཕྱོགས་གིའི་༼གྱིའི་༽བྱས།

de kyas (de rnams )ga re ras (red dam )zer na chos phyogs gi'i (gyi'i )byas/

These are for the purpose of religious ceremonies.

ཨ་ནི་ཕོ་བྲང་དཀར་པོ་དེ་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

a ni pho brang dkar po de ga re ras (red dam )zer na/

And as for the White Palace

གཙོ་བོ་སྲིད་གིའི་༼ཀྱིའི་༽ཕྱག་ལས་གནང་ས་ཡིན་ཟེར་གི་༼གྱི་༽ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

gtso bo srid gi'i (kyi'i )phyag las gnang sa yin zer gi (gyi )yo'o (yod )red/

it is mainly for conducting political affairs.

སྲིད་གིའི་༼ཀྱིའི་༽ཕྱག་ལས་གནང་ས་དང་རྒྱལ་བ་རིན་པོ་ཆེ་ཡིའི་གཟིམ་ཆུང་རེད།

srid gi'i (kyi'i )phyag las gnang sa dang rgyal ba rin po che yi'i gzim chung red/

It is for carrying out political affairs and the residence of the Dalai Lama.

ད་གཙོ་བོ་དེང་སང་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་རྒྱ་བསྐྱེད་གནང་བཞག་པའི་མཐའ་འདའི་༼འདིར་༽རྒྱལ་བ་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་དང་ཨ་ནི་རྒྱལ་བ་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་གསུམ་སྐབས་ལ་ཡ།

da gtso bo deng sang ga re ras (red dam )zer na rgya bskyed gnang bzhag pa'i mtha' 'ad'i ('dir )rgyal ba sku phreng bcu bzhi dang a ni rgyal ba sku phreng bcu gsum skabs la ya/

Nowadays, basically, during the time of the Thirteenth Dalai Lama and the Fourteenth Dalai Lama, the boundary of the expansion,

རྒྱ་བསྐྱེད་གནང་ནས་རྒྱལ་བ་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་བཞི་དང་བཅུ་གསུམ་གཉིས་ཀྱི།

rgya bskyed gnang nas rgyal ba sku phreng bcu bzhi dang bcu gsum gnyis kyi/

They made the expansion and the palace of the Thirteenth and the Fourteenth Dalai Lamas

ཨ་ནི་ཕོ་བྲང་འདིའི་ཕོ་བྲང་དཀར་པོའི་མཐའ་འདའི་༼འདིར་༽་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

a ni pho brang 'di'i pho brang dkar po'i mtha' 'ad'i ('dir ) yo'o (yod )red/

on the edge of the of the White Palace.

འོང་འདི་འདྲས་ཟེར་༼འདི་འདྲ་ཟེར་༽བྱས་བྱས་༼བྱས་ནས་༽མདོར་ན་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

'ong 'di 'dras zer ('di 'dra zer )byas byas (byas nas )mdor na ga re ras (red dam )zer na/

So, anyhow, in brief,

སྐབས་དེ་དུས་ཆོས་སྲིད་བཟུང་འབྲེལ་གིའི་༼གྱིའི༽བདག་པོ་ལ་ཡ་ཨ་ནི།རྒྱལ་བ་ལྔ་པ་མངའ་གསོལ་བྱས།

skabs de dus chos srid bzung 'brel gi'i (gyi'i)bdag po la ya a ni/rgyal ba lnga pa mnga' gsol byas/

the Fifth Dalai Lama was appointed as the ruler of the political and religious government during that time.

ཨ་ནི་གཞི་ནས་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

a ni gzhi nas ga re ras (red dam )zer na/

And only then

ཨ་ནི་གཅིག་གིས་བོད་དེ་ཡང་ཡའི་༼ཡང་བསྐྱར་༽གནས་སྐབས་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

a ni gcig gis bod de yang ya'i (yang bskyar )gnas skabs ga re ras (red dam )zer na/

Tibet once again

གཅིག་བསྒྱུར་གིའི་༼གྱིའི་༽ཚོད་གཅིག་ཆགས་པ་རེད།

gcig bsgyur gi'i (gyi'i )tshod gcig chags pa red/

became a unified country.

དེ་ཆགས་ཡག་དེ་ད་ལྟ་གཙུག་ལག་ཁང་གིའི་ལྡེབས་རིས་དེ་ནས་བསྟན་གྱི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

de chags yag de da lta gtsug lag khang gi'i ldebs ris de nas bstan gyi yo'o (yod )red/

This change is depicted in this mural of the Jokang Temple.

ད་དེ་ནས་གཙུག་ལག་ཁང་འདུག་ཟེར་༼འདི་འདྲ་ཟེར་༽མཇལ་ནས་ཡར་ཕྱིན་པའི་སྐབས་ལ་ཡ།

da de nas gtsug lag khang 'dug zer ('di 'dra zer )mjal nas yar phyin pa'i skabs la ya/

And as you enter the Jokang Temple like this,

གཡོན་ངོས་ཕྱོགས་འདའི་༼འདིར་༽ཀ་བ་གཅིག་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

g.yon ngos phyogs 'ad'i ('dir )ka ba gcig yo'o (yod )red/

there is a pillar to the left.

ཀ་བ་འདི་ཡ་མཚན་ཆེན་པོ་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

ka ba 'di ya mtshan chen po yo'o (yod )red/

This pillar is quite something.

ཀ་བ་ཆེན་པོ་ཆེན་པོ་ཡིན་པ་གཅིག་ལ་ཡ།

ka ba chen po chen po yin pa gcig la ya/

Even though the pillar is big,

ཨ་ནི་ངོས་གཉིས་ནས་བལྟས་པའི་སྐབས་ལ་ཡ།

a ni ngos gnyis nas bltas pa'i skabs la ya/

but when you look at it from two sides

རྡོབ་བཙོག་གཉིས་ཨ་ནི་འཚང་བསྡད་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

rdob btsog gnyis a ni 'tshang bsdad yo'o (yod )red/

[you will see] two stones stuck in it.

རྡོབ་བཙོག་གཉིས་འཚང་བསྡད་པའི་སྐབས་ལ་ཡ་ལོ་རྒྱུས་འདིས་ག་རེ་བཤད་ཀྱི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རས་༼རེད་དམ༽ཟེར་ན།

rdob btsog gnyis 'tshang bsdad pa'i skabs la ya lo rgyus 'dis ga re bshad kyi yo'o (yod )ras (red dam)zer na/

Because there are two stones stuck there history books tell us that

གཙང་སྨྱོན་དང་དབུས་སྨྱོན་གཉིས་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་སྤྲུལ་བསྒྱུར་བྱས་བྱས་༼བྱས་ནས་།༽

gtsang smyon dang dbus smyon gnyis ga re ras (red dam )zer na sprul bsgyur byas byas (byas nas /)

Tsangnyön and Ünyön showed miracles.

ཨ་ནི་ཁོ་གཉིས་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་ཨ་ནི་སྤྲུལ་པ་བསྟན་རེས་བཏང་བྱས།གྲུབ་རྟགས་བསྟན་པའི་སྐབས་ལ་ཡ་ཨ་ནི།

a ni kho gnyis ga re ras (red dam )zer na a ni sprul pa bstan res btang byas/grub rtags bstan pa'i skabs la ya a ni/

And while two of them were exchanging some miracles in turn and showing some supernatural feats,

དབུས་སྨྱོན་གིས་༼གྱིས་༽རྡོབ་བཙོག་གཅིག་ཀ་བ་ལ་འཕེན།

dbus smyon gis (gyis )rdob btsog gcig ka ba la 'phen/

Ünyön threw a stone at the pillar,

ཨ་ནི་གཙང་སྨྱོན་གིས་༼གྱིས་་་༽རྡོབ་བཙོག་གཅིག་ཀ་བ་ལ་འཕེན་བྱས།

a ni gtsang smyon gis (gyis )rdob btsog gcig ka ba la 'phen byas/

and Tsangnyön threw a stone at the pillar.

ད་ལྟ་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་ཀ་བ་འདིའི་སྦུག་ལ་ཡ་ཨ་ནི།

da lta ga re ras (red dam )zer na ka ba 'di'i sbug la ya a ni/

So, on this pillar

རྡོ་ང་རང་ཚོས་མངོན་གསུམ་དུ་མཐོང་ཡག་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

rdo nga rang tshos mngon gsum du mthong yag yo'o (yod )red/

we can actually see the stones.

འོང་དེ་འདྲས་ཟེར་༼དེ་འདྲ་ཟེར་༽བྱས་བྱས་༼བྱས་ནས་༽ཨ་ནི་དེ་ནས་ཡར།

'ong de 'dras zer (de 'dra zer )byas byas (byas nas )a ni de nas yar/

So, if we proceed along and

ང་རང་ཚོས་ད་གཙང་ཁང་གིའི་དབུས་ལ་ཡ་མཇལ་ཕྱིན་པ་ཡིན་ན།

nga rang tshos da gtsang khang gi'i dbus la ya mjal phyin pa yin na/

go to see the center of the shrine hall,

ཨ་ནི་གཞོགས་ངོས་ཕྱོགས་ནས་འདུག་ཟེར་༼འདི་འདྲ་ཟེར་༽་གཡོན་ངོས་ཕྱོགས་ནས་ཡར་ཐད་པའི་སྐབས་ལ་ཡ།

a ni gzhogs ngos phyogs nas 'dug zer ('di 'dra zer ) g.yon ngos phyogs nas yar thad pa'i skabs la ya/

and when you go to your side to the left

སྔན་ལ་༼སྔོན་ལ་༽ཡ་ང་ཚོ་་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་ང་ཚོ་འདུ་ཁང་དེ་མཇལ་གི་༼གྱི་༽རེད།

sngan la (sngon la )ya nga tsho ga re ras (red dam )zer na nga tsho 'du khang de mjal gi (gyi )red/

first you will see the assembly hall.

ད་འདུ་ཁང་དེ་མཇལ་ཡས་ལ་ཡ་ད་ལྟ་གཙུག་ལག་ཁང།

da 'du khang de mjal yas la ya da lta gtsug lag khang/

In order to see the assembly hall, now when we say the "Temple"

གཙུག་ལག་ཁང་ཞུ་དུས་སྤྱིར་གིའི་༼གྱིའི་༽དགོན་པ་དང་མི་འདྲ་བ་ཁྱད་ཆོས་ག་རེ་ཡོད་རེད་ཟེར་ན།

gtsug lag khang zhu dus spyir gi'i (gyi'i )dgon pa dang mi 'dra ba khyad chos ga re yod red zer na/

the "Temple" it is different from other monasteries in many characteristics.

དགོན་པ་ལ་ཡ་ཆོས་གྲ་མང་པོ་ཞེ་དྲག་༼ཧ་ཅང་༽ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

dgon pa la ya chos gra mang po zhe drag (ha cang )yo'o (yod )red/

Monasteries have many colleges.

དཔེར་ན་འབྲས་སྤུངས་ལ་ཆ་བཞག་ན་ཆོས་གྲ་ཁག་བཞི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

dper na 'bras spungs la cha bzhag na chos gra khag bzhi yo'o (yod )red/

For instance, Drepung Monastery has four different colleges.

གླིང་ཁང་བཞི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

gling khang bzhi yo'o (yod )red/

There are four “ling” (colleges).

གླིང་གླིང་ཟེར་ཡག་དེ་ང་རང་ཚོས་བྱས་ན་ཨ་ནི་ཚན་ཁག་མི་འདྲ་བ་ནང་བཞིན་རེད།

gling gling zer yag de nga rang tshos byas na a ni tshan khag mi 'dra ba nang bzhin red/

The word "ling" is same as “section.”

བློ་གསལ་གླིང་ཨ་ནི་སྒོ་མང་གྲ་ཚང་སྔགས་པ་གྲ་ཚང་བདེ་གཡང་གྲ་ཚང།

blo gsal gling a ni sgo mang gra tshang sngags pa gra tshang bde g.yang gra tshang/

So there are Loseling College, Gomang College, Ngakpa College, and Deyang College.

ཨ་ནི་སེ་ར་ལ་ཆ་བཞག་ནས་ད་ག་ནང་བཞིན་གིའི་༼གྱིའི༽

a ni se ra la cha bzhag nas da ga nang bzhin gi'i (gyi'i)

And similarly for Sera Monastery,

མངགས་པ་གྲ་ཚང་ཨ་ནི་བྱེས་གྲ་ཚང་།

mngags pa gra tshang a ni byes gra tshang /

there are Ngakpa College, Jé College,

ཨ་ནི་རྒྱུད་སྨད་གྲ་ཚང།

a ni rgyud smad gra tshang/

And Gyumé College.

རྒྱུད་སྨད་ཟེར་གིས་༼གྱིས་༽ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་ཨ་ནི།

rgyud smad zer gis (gyis )ga re ras (red dam )zer na a ni/

Oh, not Gyumé College. What is it called?

ད་ལྟ་འདའི་༼འདིར་༽་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

da lta 'ad'i ('dir ) ga re ras (red dam )zer na/

What is the name of the one located in...?

སྔགས་པ་གྲ་ཚང་གྲ་ཚང་འདི་འདྲས་ཟེར་༼འདི་འདྲ་ཟེར་༽་བྱས་བྱས་༼བྱས་ནས་༽ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

sngags pa gra tshang gra tshang 'di 'dras zer ('di 'dra zer ) byas byas (byas nas )yo'o (yod )red/

Anyhow, there are Ngakpa College, and so forth.

ད་མདོར་ན་གྲ་ཚང་དེ་ཀྱས་༼དེ་ཚོ་༽་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

da mdor na gra tshang de kyas (de tsho ) ga re ras (red dam )zer na/

So, in brief, all of these monasteries are

སློབ་གླིང་མི་འདྲ་བ་ནང་བཞིན་རེད།

slob gling mi 'dra ba nang bzhin red/

like learning centers.

ད་ད་ལྟ་འདའི་༼འདིར་༽གཙུག་ལག་ཁང་གིའི་ནང་ལོག་ལ་ཡོད་པའི་མདོ་ཁང་དེའི་ནང་ལོག་ལ་གཙོ་བོ།

da da lta 'ad'i ('dir )gtsug lag khang gi'i nang log la yod pa'i mdo khang de'i nang log la gtso bo/

And now the assembly hall in the Jokang Temple

ཆོས་འཆད་ཉན་གིའི་༼གྱིའི་༽གནང་སའི་ཚོད་མ་རེད།

chos 'chad nyan gi'i (gyi'i )gnang sa'i tshod ma red/

is not primarily for learning and studying religious texts.

འདི་་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་ཉ་གདོང་བརྒྱད་ཡིན་ནའི་༼ཡིན་ནའང་༽འདྲ།

'di ga re ras (red dam )zer na nya gdong brgyad yin na'i (yin na'ang )'dra/

So, whether it is the full moon day, new moon day, or the eighth day of the Tibetan lunar calendar,

ཚེས་བཟང་དུས་བཟང་གཞན་ལ་ཡ་ག་རེ་གནང་གི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

tshes bzang dus bzang gzhan la ya ga re gnang gi yo'o (yod )ras (red dam )zer na/

or any other auspicious days and holidays, what it does is that,

གཙུག་ལག་ཁང་ལ་ཡོད་པའི་དགེ་འདུན་དེ་ཀྱས་༼དེ་རྣམས་༽་བཞུགས་བྱས།

gtsug lag khang la yod pa'i dge 'dun de kyas (de rnams ) bzhugs byas/

the monks at the Jokang Temple take their seats

ཕ་གའི་ཚོགས་ནས་ག་རེ་གནང་གི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

pha ga'i tshogs nas ga re gnang gi yo'o (yod )ras (red dam )zer na/

and gather there. And what they do there is that

ཨ་ནི་ཆོས་གིའི་༼ཀྱིའི་༽ཆོ་ག་གནང་གི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

a ni chos gi'i (kyi'i )cho ga gnang gi yo'o (yod )red/

they perform religious ceremonies.

འོང་འདི་་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་གཙུག་ལག་ཁང་གིའི་འདུ་ཁང་འདིའི་ནང་གནང་གི་ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

'ong 'di ga re ras (red dam )zer na gtsug lag khang gi'i 'du khang 'di'i nang gnang gi yo'o (yod )red/

Such religious ceremonies take place at the assembly hall in the Jokang Temple.

ད་དེ་ནས་ཡར་འདུག་ཟེར་༼འདི་འདྲ་ཟེར་༽ཕྱིན་པ་ཡིན་ན་འདིའི་དང་པོ་དེ་་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན།

da de nas yar 'dug zer ('di 'dra zer )phyin pa yin na 'di'i dang po de ga re ras (red dam )zer na/

And now if you go up like this, the first thing [that you will notice is]

ཨ་ནི་རྒྱལ་དབང་ཙོང་ཁ་པའི་དབུས་བྱས་བྱས༼བྱས་ནས༽

a ni rgyal dbang tsong kha pa'i dbus byas byas(byas nas)

the temple where the Lord Tsongkapa takes the center stage

འཁོར་དག་པ་རྣམ་བརྒྱད་བཞུགས་པའི་ལྷ་ཁང་རེད།

'khor dag pa rnam brgyad bzhugs pa'i lha khang red/

and there are the Eight Pure Retinue.

ད་རྒྱལ་བ་ཙོང་ཁ་པ་ཞུ་ཡས་དེ་དགེ་ལུགས་པའི་ཆོས་གིའི་༼ཀྱིའི་༽སྲོལ་འབྱེད་རེད་ལ།

da rgyal ba tsong kha pa zhu yas de dge lugs pa'i chos gi'i (kyi'i )srol 'byed red la/

The Lord Tsongkhapa is the founder of the Geluk School.

ལྷག་པར་དུ་་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་བོད་ཀྱི་བསྟན་པ་ལ་བཀའ་དྲིན་ཆེན་པོ་དཔེ་མི་སྲིད་པ་ཡིན་ཟེར་གི་༼གྱི་༽ཡོའོ་༼ཡོད་༽རེད།

lhag par du ga re ras (red dam )zer na bod kyi bstan pa la bka' drin chen po dpe mi srid pa yin zer gi (gyi )yo'o (yod )red/

And he is particularly considered as someone who made a great contribution to the development of Tibetan Buddhism.

དེ་དང་ག་ག་རེ་རས་༼རེད་དམ་༽ཟེར་ན་ཇོ་བོ་རྗེ་དཔལ་ལྡན་ཨ་ཏི་ཤས།

de dang ga ga re ras (red dam )zer na jo bo rje dpal ldan a ti shas/

He and Atisha.

ཨ་ནི་འདུལ་བའི་བསྟན་པ་སྟོད་ནས་གསོ་བའི་སྐབས་ལ་ཡ།

a ni 'dul ba'i bstan pa stod nas gso ba'i skabs la ya/

And when the Vinaya doctrine was being revived in Western Tibet,

ཨ་ནི་ཇོ་བོ་རྗེ་དཔལ་ལྡན་ཨ་ཏི་ཤས་གཞུ་གུར་༼རྗེས་ལ་༽

a ni jo bo rje dpal ldan a ti shas gzhu gur (rjes la )

Atisha later

བྱང་ཆུབ་ལམ་གྱི་སྒྲོལ་མ་མཛད།

byang chub lam gyi sgrol ma mdzad/

composed Bodhipathapradipa.