Skip to main content Skip to search

Mandala Collections Audio-Video

07 May 2014
16 min 14 sec
Video Overview
Creators: 
Unknown

A Gyalsumdo man describes many aspects of culture, tradition, ancestry, and history about his village.

Gyalsumdo Project
Transcript search
No results found for this search
0 of 0
  • DAM
    aptʃhe miŋ tʃi re
    ठूलो वाको नाम के हो ?
    Uncle, what is your name?
  • TEK
    ŋa miŋ ɬakpa re
    मेरो नाम ल्हाक्पा हो।
    My name is Lhakpa.
  • DAM
    dha dhuro khaŋpa ghəru re
    अव यहाँ घर कहाँ हो ?
    Now, where is your house here?
  • TEK
    tʃeme re
    चामे हो।
    My house is in Chame.
  • DAM
    tʃeme dhanda lo ghatse reʃuŋ
    चामे, अहिले उमेर कति भयो?
  • TEK
    ŋa lo ɖhuktʃu raŋi re
    मेरो उमेर बैसठ्ठी वर्ष भयो।
    I am sixty six years old.
  • DAM
    dhene aptʃe khaŋpala ʃu ʃu jø
    त्यसपछि ठूलो वुवाको घरमा को को छन् ?
  • DAM
    bhidzaja ghadze jø
    छोराहरू कतिजना छन्?
  • DAM
  • TEK
    ŋa paba lo ɲiʃju tʃaktʃik ŋela ɖhõʃuŋ
    मेरो वुवाको एक्काईस वर्ष अगाडि स्वर्गवास भयो।
    My father passed away at sixty one years old.
  • TEK
    ama ta lo ɖhõʃuŋ
    आमा यो वर्ष वित्नुभयो।
    My mother died this year.
  • TEK
    dhanda ŋa naŋ la pu ɲi
    अहिले मेरो घरमा दुईटा छोरा छन्।
    My two sons are at home.
  • TEK
    bhomo ɲi thomo ʃi
    दुईजना छोरी, चारजना छोरी।
    Two daughters, four daughters,
  • TEK
    ɖhuk jø dhene ŋa ɲema kepme ɖhoŋʃuŋ
    छ जना छन्, अनि मेरो पहिलेको श्रीमती स्वर्गवास भयो।
    there are six, and my first wife also passed away.
  • DAM
  • TEK
    ŋemalə bhu ŋi bhidza ɲi
    पहिलेको पट्टि दुई जना छोरा।
    There are two sons of mine on the side of the first wife.
  • TEK
    bhok tʃik bhomo ɲi taŋ bhidza tʃik jø
    दुईटा छोरी र एउटा छोरा छन्।
    There are two daughters and one son.
  • TEK
    ʃjamala bhomo ɲi taŋ bhidza tʃik jø
    पछिल्लोपट्टिको दुईजना छोरा र एउटी छोरी छन्।
    I have two sons and a daughter from the side of younger wife.
  • TEK
    dhanda khuŋ bhomo ʃeme
    अहिले उनी अर्कै छोरी।
    Now, she is the other one.
  • TEK
    bhidza bhomo ɲi bhomo ʃi
    छोरा, दुईजना छोरी, चारजना छोरी।
    I have two daughters, four daughters.
  • TEK
    dzəmənla jø
    जर्मनमा छ।
    She is in Germany.
  • TEK
    bhidza tʃuŋako əmerikala jø
    सानो छोरा चाहिँ अमेरिकामा छ।
    My small son is in the United States.
  • TEK
    bhidza tshjako
    ठूलो छोरा चाहिँ
    As for the younger son,
  • TEK
    ɦjambula kaʈhmanɖula ɦjambula
    काठमान्डुमा, काठमान्डुमा, काठमान्डुमा
    he is in Kathmandu.
  • DAM
    dhene aptʃe kheraŋ dhənta kəru te jø
    त्यसपछि ठूलो बा तपाईँ अहिले कहाँ बस्नु भएको छ?
    And, elder father, where are you staying now?
  • DAM
    dhənda ɦjəmbula dhe jø ki tʃemela dhe jø
    अहिले काठमाण्डुमा बस्नु भएको छ कि काठमान्डुमा बस्नु भएको छ?
    Are you staying in Kathmandu?
  • TEK
    tʃemela lapke ki ɦjambula lapke
    चामेमा भन्ने कि काठमाण्डुमा भन्ने ?
    Shall I say in Chame or in Kathmandu?
  • TEK
    tʃemela ɦõ reŋga ʃələ ɦjombula ɖho tʃe jø
    चामेमा आउँछु। कहिलेकाहिँ काठमान्डु जाने गरेको छु।
    I come to Chame. Sometimes I go to Kathmandu.
  • TEK
    dhanda ɦjambune ɦjala ɦoŋdela dhantala ʃjaŋma ɲiʃju tʃweŋa bhiʃuŋ
    हाल काठमान्डुबाट आएर फेरि पच्चिस दिन पुग्यो।
    Twenty five days have passed since I came to Chame from Kathmandu?
  • DAM
    dhene aptʃeta tʃeme ɦjulki barela ŋelə ghanʈe tʃeti tʃeme ɦjul
    अनि ठूलोबा चामे गाउँको बारेमा, पहिले कस्तो गरेर चामे गाउँ
    And Uncle, tell us about the Chame village, how was Chame established?
  • DAM
    dha mija dhebəre
    अनि अगाडि को बसेको थियो ?
    Who lived there earlier?
  • DAM
    ŋela ʃu jøba re
    पहिला को थियो रे ?
    Who was there, do you know?
  • TEK
  • TEK
    takraŋ lapke
    सवै भन्ने ?
    Shall I tell you all?
  • TEK
    takraŋ lapʃuŋ nenə taŋbu ŋela
    सवै भन्ने भए उहिले उहिले
    If I have to tell all, long back,
  • TEK
    ŋela ɦoraŋ dhuru dha dhaŋpu ŋela ghuruŋ raŋ dhesul du
    पहिला पहिला यहाँ अनि उहिले उहिले गुरूङहरू बसेको जस्तो छ।
    long back, it sounds as if Gurungs used to live there.
  • TEK
    dhene guruŋ dhebaraŋ dhanda tʃa ŋela dhanda tʃame lap men du
    अनि गुरुङहरू बसेकोले अहिले अलि पहिला अहिलेको चामे भन्छन नि ।
    As Gurungs lived there, now therefore it is called Chame, you know.
  • TEK
    tʃeme mare tʃame re
    चेमे होईन, चामे हो।
    It is not Cheme, it is Chame.
  • TEK
    guruŋkeki tʃã lapkeko sampa re me nekeko ɦwa re
    गुरूङ्को भाषामा चा भनेको पुल हो, मे भनेको तल हो।
    In the Gurung language, 'Che' means 'bridge' and 'me' means 'bridge'.
  • TEK
    tʃãme nekeko ʃampa ɦwala lapke re
    चामे भनेको पुलको तल भनेको हो।
    Chame means 'the place below the bridge'.
  • TEK
    ɦarken ʃampako ŋela ni
    पारि पारि पुल चाहिँ पहिले
    A long time ago, there was the bridge across it.
  • TEK
    sampa ko risu ghumpu ghjapla ɦarken lam ɲane
    पुला चाहिँ प्रवेसद्वार पछाडि पारि बाटो माथि पट्टिबाट
    As for the bridge, just behind the entrance gate and from upwards,
  • TEK
    sampa ŋjala jøtəre
    पुल माथि थियो।
    the bridge was up there.
  • TEK
    tʃame ləbnə ləm ɦwala re
    चामे भनेको बाटो मुनि हो।
    The chame bazaar is below the road.
  • TEK
    dhanda ʃjamlə sambako ɦalene tʃhula kebəre
    अहिले पछि पुल चाहिँ उताबाट यता सारेको।
    The bridge was shifted this side from that side.
  • TEK
    khuŋ guruŋki dhene
    उनीहरू गुरूङ्ले अनि
    The Gurungs then
  • TEK
    ŋema dhampu ŋela dhene dhi tʃhola
    पहिले परापुर्व पहिले अनि यता पट्टि
    a long time ago they did it that side, but
  • TEK
    ɦarken tʃhola tʃame lapkẽ dhi tʃhola moɖa lapkẽ
    पारि पट्टि चामे भन्ने, यता पट्टि मोडा भन्ने।
    the place across it was called Chame, and this side Moda.
  • TEK
    dhanda moɖala əsuddə dʒhũ
    अहिले मोडा चाहिँ अशुद्ध भएर
    The place Moda is now changed.
  • TEK
    roŋpake əshsher dʒhũ dhanda tʃi lapke hala hala kjur
    अक्षर चाहिँ तलको मान्छेको अहिले के भन्ने उता उता परिवर्तन हुँदै गयो।
    The alphabets gradually changed what the people from down said,
  • TEK
    dhe maɖala muɖako maɖa dʒhũbə re
    अनि माडा मुडा भन्ने (अशुद्ध भएर) माडा भएको हो।
    and it became Muda and then Mada.
  • TEK
    tʃã məeko dhende tʃeme dʒhũbəre
    चामैको अहिले चामे भयो।
    The place Chamei is now called Chame.
  • TEK
    tʃã məi lapkeko dhanda guruŋ bhasa re
    चामै भन्ने गुरूङ्को भाषा हो।
    'Chamei' is a Gurung term.
  • TEK
    dhi tʃholə ni su dhe jø ŋa ʃetʃeme
    यता पट्टि को बस्थ्यो मलाई थाहा छैन।
    I don't know who lived this side.
  • TEK
    dhi tʃhola ŋeso ni da makpa nurbu ki memeja dhe ʃul du
    यता पट्टि पहिले ज्वाईं नुर्वुको बाजेहरू बसेको जस्तो छ।
    It seems as if the brother-in-law of Nurbu's grandparents lived on
  • TEK
    moɖako maɖa dʒhũ bəre
    मोडा चाहिँ माडा भयो।
    The name Moda changed into Mada.
  • TEK
    tʃeme ɦarkenlə meme asu neke tʃik taŋ tʃha groẽ
    चामे पारिमा बाजे आसु (भन्ने मान्छे) भन्ने र चाक्रोएँ (नामको) बाजे
    Asu and Chakroen (grandfathers) used to live in the place across
  • TEK
    dhene guruŋ dhene ni meme ɖhoŋkeko dhene
    अनि गुरुङ् अनि हाम्रो बाजे स्वर्गवास अनि
    Then Gurungs, and when our grandfather passed, and then
  • TEK
    ni meme ʃa dhene taŋbu ŋela meme ɦjolmu tʃhula ɦoŋ du
    हाम्रो बाजे त्यस ठाउँबाट परापूर्व कालमा हेलम्बु बाट आएछन्।
    a long time ago our grandfather and others came here from Helambu.
  • TEK
    ɦone tʃhəp harkin tane kju harkin toʃuŋ nesala dhe ʃjul du
    त्यहाँ बाट बगरछाप पारी दानक्यु पारी तोसुङ् भन्ने ठाउँमा बसे जस्तो छ।
    It seemed as if they lived in the place across Bagarchap named
  • TEK
    dhothola dhedi ibiki milamla tʃi mi du nenə
    ढुङ्गा माथि बसेर बसेको सपनामा के देखेछन् भने
    He sat on the stone and had a dream that
  • TEK
    dha khe dhuru dheʃuŋ nena ibiko ʈuku ʃikjaŋ tʃepa ɖha du kedila
    अब तिमी यहाँ बस्यौ भने बज्यैको बच्चा हरू जन्मिदै मर्दै गरेका (भएको)
    the speaker in the dream said, 'If you lived here, your wife's
  • TEK
    ʈuku sibəraŋni dha khe dhuru mate
    बच्चा मरे पछि अब तिमी यहाँ नबस ।
    Don't sit here as the children die.
  • TEK
    khe dhijalə ɖhoʃuŋ nena ɖha tʃhimbu tʃik jø
    तिमी यहाँबाट माथि गएमा माथि ठूलो एउटा पहाड छ।
    If you go up the hill, there is a hill.
  • TEK
    ɦo katsala dheʃuŋ nenani ʈa tshimu katsala dheʃuŋ nenani khe ɦoru
    त्यसको फेदमा बसेमा ठूलो पहाडको फेदमा बसेमा तिमी त्यहाँ तिमी(लाई)
    If you live on the bottom of the hill, if you live on the bottom it
  • TEK
    khe dhuru mate lap laparaŋ khuŋ tʃhula ɦoŋdila
    तिमी यहाँ नबस, कुरा भनेर उनीहरू यता आएर
    And it said, "Don't live here", and saying this and coming hither,
  • TEK
    taŋ ti dhuru ɦoŋdika tedika ʈa tʃhimbuko harken tʃolə thoŋ
    त्यहाँ छोडेर यहाँ आएर बसेर ठूलो भीर पारी पट्टी देखियो।
    having left there and come here, and sat here, a big cliff was seen
  • TEK
    ɦola deʃjul du
    यहाँ बसिछिन्।
    She lived here.
  • TEK
    dhewo dhene ɦone ʃjamla
    बसिन अनि त्यसपछि
    She lived here and then
  • TEK
    ɦarken tʃhola tʃha kroe neke asu neke ŋi guruŋ roŋpa ɲi dheʃjul du
    पारिपट्टि छाक्रोए भन्ने आसु भन्ने दुईजना तलको गुरुङ् मान्छे बसेका
    there used to live two Gurungs across the river named Chakroen and
  • TEK
    dha tʃha kroẽ neke ɦjomla robu kjaptilə
    अनि छाक्रोएँ भन्ने सँग मित लगाएर
    Having made Chakroen the religiously-bonded friend,
  • TEK
    dha dhe dhaŋpu ŋela ni ta horaŋ ʃu
    अनि अनि परापुर्वकाल पहिले अव हामी जो कोही
    a long time ago, we whoever we were,
  • TEK
    pal tʃhadi dheke manani raŋraŋ ɲiŋla dharta meke na
    जङ्गल फँडानी गररे बस्ने बाहेक आ-आफ्नो नाममा दर्ता नभएको (भएको थिएन)।
    the land was not registered and people simply cut down the forest and
  • TEK
    dʒhũŋbaraŋ dhene dhanta tʃemewaki siŋ ghatʃe jopu dhakraŋ ɲilə tʃor
    भएर अनि अहिले चामे मुनिको सवै खेत सबै हामीलाई पायौँ।
    Having become so, and then now we got all the fields down below Chame.
  • TEK
    meme tʃha krə̃ bərne ɖa du
    छाक्रों बाजे धनि अलि सम्पन्न जस्ता रहेछन्।
    Chyonkre grandfather seemed like a rich man.
  • TEK
    tʃeme ɲjarko ɦwa tʃhjo lam
    चामे तल माथि बाटो मुनि
    Down below Chame, down the road,
  • TEK
    siŋ bhərkilə ɦwa tʃhjo lam takraŋ ŋi tʃhjolə dʒhũŋ du
    खेतहरूको विचमा बाटो मुनि सवै हाम्रो पट्टि भएछ।
    the land down the road came to all us.
  • TEK
    dhene ŋja meme asu nekeko
    त्यसपछि माथि आसु बाजे भन्ने चाहिं
    Later, the man called Asu Baje,
  • TEK
    dhanta aʃjaŋ ghompa atʃuŋ khuŋja ŋe amaki khuŋja meme dʒhũʃuŋ na
    अहिले गुम्पा आच्युङ् मामा, उनीहरू हाम्रो आमाको उनीहरूको नाता पर्‍यो
    now Gumpa Achyung maternal uncle, they are relative to our mohter's
  • TEK
    khuŋ dheʃjul du
    उनीहरू बसेजस्तो छ।
    It seems as if they have sat.
  • TEK
    dhe bəraŋ khuŋ robu ghepti dhene asureki bənɖako
    बसेर उनीहरू मित लगाएर आसुरेको बण्डा (भाग)
    Having sat there having made him the religiously bonded friend,
  • TEK
    dhanda tempa nupruki abako aba dʒhũʃuŋ
    अहिले तेम्बा नुब्रुको बुबाको बा भए।
    There came grandfather of Tambo Nubru.
  • TEK
    tsilo aʃjaŋ ghompa adzuŋki aba dʒhũʃuŋ
    के रे गुम्बाजुङ् मामाको बा भए।
    What is it? There came the father of Gumbajong uncle.
  • TEK
    khuŋ memeko miŋla papra dhanda tʃeme phətsen nekekko ɦoti raŋ re
    उनीहरूको बाजे नाम चाहिँ पाप्रा नामको थियो, चामेमा चेमे फचेन भनेको
    His grandfather's name was Papre. Cheme Phachen in Chame is the same
  • TEK
    taŋbo ŋela ghe kebəre dhanda phətsen miŋlo ɦoti thoppa re
    परापूर्व कालमा आठ (जना) जन्मेको अहिले फचेनको नाम त्यसरी भएको हो।
    Eight children were born from the parents and therefore there are
  • TEK
    dhe dʒhuŋbaraŋ ɦotiko khuŋ bhənʈa dʒhuŋpa re
    त्यसो भएर त्यो उनीहरूको भागवन्डा भएको हो।
    Therefore, that piece of land belonged to him.
  • TEK
    dhene watʃhoko ni bhənʈa dʒhũba re
    अनि तलपट्टि हाम्रो भागवन्डा भएको हो।
    And then, the land down there belonged to us.
  • TEK
    dha ɦo kaŋla ʃu dʒhũba re
    अनि त्यसबेला को भएको थियो भने
    Who was the first in the place?
  • TEK
    su dʒhũba re ghuruŋ su debə re nena
    को भएको थियो भने कुन गुरूङ् बसेका थिए भने
    Who became the residents, which Gurung lived there?
  • TEK
    ŋeke manani ɦo ghapla dheke ni makpa nurbuki memeja re
    भनेता पनि त्यसपछि (यहाँ) बस्ने त नुर्बु भिनाजुको बाजेहरू हुन्।
    it was Nurbu brother-in-law's grandparents who lived there.
  • DAM
    dhene ghalsumdo nekeko tʃi re
    अनि ग्याल्दुम्दो भन्ने के हो
    Then what does Gyalsumdo mean?
  • TEK
    gjalsumdo nekeko ŋoto dhene da
    ग्याल्सुम्दो भन्ने साँच्चिकै चाहिँ,
    To tell you what Gyalsumdo means in reality,
  • TEK
    taŋpu ŋelə taptseko tʃi lo
    परापुर्व कालमा ताचेको के रे ?
    a long, long time ago of Tache, what?
  • TEK
    thaŋtse lə nardzəŋ subba dhe jøbəre
    थोंचेमा नारजङ् सुब्बा भन्ने बस्थ्यो रे।
    A person named Narjang Subba lived there.
  • TEK
    nardzəŋ subba dhebəraŋ dhene ghjasumdo mampa ghelamsumdo ɦin de
    नारजङ् सुब्बा बसेकोले अनि ग्याल्सुम्दो होईन (यसको नाम) घेलाम्सुम्दो
    As Narjung Subba lived there, he was called Ghelamsumdo, not
  • TEK
    ghjalsumdo neke dhimalə ɖoʃuŋ
    ग्याल्सुम्दो भनेको यहाँबाट तल गए।
    The people called Gyalsumdo went down from here.
  • TEK
    malə ɖhoke lamtse dhi jalə ɦjoŋke lamtse ɦəu nubrilə ɖhokəe lamtse
    एउटा तल जाने बाटो एउटा माथि आउने बाटो एउटा उता लार्के बाटो ।
    There were three roads, the road to go down, another to come up, and
  • TEK
    ghjaləm sum nena lamsum dʒhũʃuŋ
    तीन (ओटा) मूल बाटो भनेको तिनओटा बाटो भयो।
    There were three roads I mean there were three roads.
  • TEK
    ghjalam lap kere tʃuŋajala lam lap kere
    मूल बाटो भन्छन् सानोहरूमा बाटो भन्छन्।
    They are called 'main roads', and are called small roads.
  • TEK
    dhampo ŋela səʈəkla lap mindu ho tsokʈa na
    परापूर्वकालमा अगाडि सडक भन्दैन, त्यो जस्तै हो।
    People did not use to call it 'road', it is like that.
  • TEK
    dhene dʒhũparaŋ nubri tʃjone ɦoŋkelam tʃhuŋbəraŋ thaŋtse
    यस्तो भएकोले लार्के त्यसपट्टिबाट आउने बाटो भएकोले थोंचे
    Because it was like this, and Thonce was the place that connected
  • TEK
    ghjaləm ghjaləm sum do nenə ghjaləm sum du
    तीनओटा मूल बाटो भने, तीनओटा मूल बाटा छन्।
    They call them the roads, 'main roads' as there were three roads.
  • TEK
    dhi tʃholə sum dʒhũʃuŋ lamko
    यता पट्टि तीन ओटा बाटो चाहिँ भए ।
    There were three roads, and they in particular
  • TEK
    ɦale tʃhjoko ɦwalə khelbəraŋ ghelam sum do
    पारिपट्टि तल परेकोले घेलाम्सुम्दो (भयो)।
    as the place was down there, it was called Ghelamsumdo.
  • TEK
    dho ɦwako dhuru ɦoraŋ pøpa ɦwa kola dho lap kere
    ढुङ्गा तलपट्टि यहाँ हाम्रो भोटेहरू तललाई ढुङ्गा भन्छन्।
    There are stones down there and people called the place down there
  • TEK
    neparaŋ dhene ghjalsumdo lakpke kola dhanda
    भनेर अनि ग्याल्सुम्दो भनेको चाहिँ अहिले
    Saying this, what Gyalsumdo says now is,
  • TEK
    miŋko tsi lapke ta taŋpu ŋelə
    नाम चाहिँ के भनौं र पुरानो समय
    what name shall I tell because during that old time,
  • TEK
    jaru nekeko dhanda ghjaru dʒhuŋ du
    (पहिला) यारू भन्ने चाहिँ, अहिले घ्यारू भएको छ।
    the place named Yaru is now called Ghyaru.
  • TEK
    ɖhakar nekeko dhanda bhraka dʒhuŋdu
    ढाकार भन्ने चाहिँ अहिले भ्राका भएको छ।
    The place named Dhakar has now become Dhakar.
  • TEK
    ɦo tsokʈa dhene ghjalamsumdoko ghjalsumdo lapke dʒuŋba re
    त्यो जस्तै अनि घ्यालामसुम्दो चाहिँ ग्याल्सुम्दो भएको छ।
    Like that, Ghyalamsudo has become Gyalsumdo.
  • TEK
    ɦoteraŋ ghjalsumdo dho dʒhuŋbəraŋ
    त्यसै भएर ग्याल्सुम्दो ढुङ्गा भएर,
    Having become like that, Ghyalsumdo becoming stone,
  • TEK
    khuŋ thaŋtseni dhampu ŋelə nərdzəŋ subba phatsen
    उनीहरू थोंचेको परापूर्वकालदेखि नरजङ् सुब्बा खलक भएर
    since they were the Subba dynasty of Thonce from long time ago.
  • TEK
    apadi ɦjaŋtiraŋ pəru dʒhuŋ ɦoraŋ ɦjul
    बाबु चाहिँ वेस्सरी धनि भएर हाम्रो गाउँ
    Since the father of them was very rich, our village,
  • TEK
    mənaŋ dzilla dhakraŋ tʃi ɦinə dhakraŋ ɦola sjak ɖho gho joba ɖha du
    मनाङ् जिल्ला सवै जे भए पनि सवै त्यहिं मात्र जानु पर्ने रहेछ।
    all Manang district whoever is there have to go there.
  • TEK
    ta sədərmukam tsokʈa na
    त्यसपछि सदरमुकाम जस्तै, हो
    This place is like the headquarter, you konw.
  • TEK
    dʒuŋbaraŋ ghjalsumdo nekeko ɦo ne dʒuŋpa ʈa du
    भएकोले ग्याल्सुम्दो भन्ने चाहिँ त्यहाँबाट भएको रहेछ।
    Because of this, Gyalsumdo has become like that from there.
  • DAM
    dhene dhula da
    अनि यहाँ अब
    And now here,
  • DAM
    ghjalsumdojaki tsaɖpərbəja tsi tsi re
    ग्याल्सुम्दोहरूका चाड पर्व के के हुन् ?
    what are the main festivals of Gyalsumdo?
  • DAM
    tsi tsi mənai dzhekere ɦotija tʃik lap naŋ na
    के के मनाउँछन् ? त्यो विषयमा पनि एक पटक भनि देउ न।
    What do they celebrate? Please also tell us about it?
  • TEK
    tʃi ləpʃuŋ nena taŋpu ŋelə horaŋ ta
    के भने भने परापूर्व कालमा अव हाम्रो
    What to tell you, a long time ago, now we
  • TEK
    parpako roŋpakini parpa lapʃuŋ
    पर्वको तलको मान्छेले पर्व भने
    as far as the festivals of the people down,
  • TEK
    ɦoraŋke ni tsi lapke ta
    हामीहरूले के भन्ने त ?
    what do you say?
  • TEK
    ta losar ghun losar
    अब लोसार, हिउँदे लोसार।
    Now, Lhosar, the Lohsar of winter,
  • TEK
    pi dha tʃaŋ er ertoŋ
    चैत्र वैशाखमा तिर खेल्ने हुन्च।
    we celebrate it in around March-April.
  • TEK
    tʏn dʏntʃjaŋ nakasi jø lab mare
    असौज कार्तिक मंसिर (तीन महिना) सात महिना चार किसिम छ, भन्छन्,
    There is a festival in the month of Ashwin, Kartik and Mangsir,
  • TEK
    tatʃhaŋ neʃuŋ
    तिर हान्ने चाड भन्यो।
    it is known as Archery festival.
  • TEK
    gʏn loʃar loʃar tʃe lo sampa pøʃuŋ
    हिउँद लोसार लोसार गर नयाँ साल फेरियो।
    When winter Lhosar finishes, the new year begins.
  • TEK
    ɦo ʃjamla pika tʃe dhakraŋ tsomdi ta ghjapʃuŋ
    त्यस पछि पिका (बैशाख जेठ) लाग्यो, सबै भेला भएर तिर खेल्यो।
    When April-May begins, we shoot arrows.
  • TEK
    dha ghjapke kedzjə sena naka maŋpu jøbəre
    तिर हान्ने कुरा गरे (गर्‍यो भने) धेरै किसिमका छन् (कुरा निस्किन्छन्)।
    If we talk about shooring arrows, many questions emerge.
  • TEK
    dhene erka dʒhũʃuŋ jortoŋ taŋʃuŋ
    त्यसपछि वर्षा लाग्यो, घोडेजात्रा मनायौं (गर्‍यौं)।
    When rain begins we celebrate the Horse Fair (Ghode Jatra).
  • DAM
  • TEK
    təbu rile ghjakpa dʒhuʃuŋ
    सवै घोडा मोटा भए।
    All horses became fat.
  • DAM
  • TEK
    ghuŋkəne təbula top meʃuŋ
    हिउँदमा घोडाहरू बलियो हुँदैनन्।
    The horses are not fat in the winter.
  • TEK
    tʏnka dzũʃuŋ tʏnto rile dʏʃuŋ
    तोङ्का (कार्तिक, मंशिर, पुष) भयो भने बालीहरू उठाउँछौं।
    We harvest crops in the month of Kartik, Mangsir and Poush.
  • TEK
    tʏn dʏntʃjaŋ nejõ
    तिनच्याङ् (मा) बालिनालि भित्राउने भन्छन।
    People cultivate crops in Tunkja.
  • TEK
    tʏnto dhakraŋ dʏn simbaraŋ phebe rile dʒhomdi dʒhomdilə
    सवै बालिनालि, बालिनालि उठाइसकेपछि आफ्नो खलक (फेवे) भेला भेलाभएर
    When the crops are harvested, then having gathered the people within
  • TEK
    dʏnto dhibəraŋ kipkip taŋdi
    बालि उठाएर वनभोज (आरामगरेर) गरेर
    having harvested the crops and after having gone for picnic,
  • TEK
    tukpu dʒhũʃuŋ erka subu rile
    दुख पायौँ, वर्षामा सवै शरिर
    we suffered. In the rainy season, the body,
  • TEK
    tʏndu dʒhuʃuŋ subu dukpu dʒhuʃuŋ
    बालिनालि भयो, शरिर(लाई) दुख भयो।
    the crops grew and the body suffered.
  • TEK
    subu dhukpu dʒhuʃuŋ
    शरिरले दुख पायो।
    The body suffered.
  • TEK
    dhaŋpu ŋela tʃi neʃuŋ nenə ɬa ʃaŋ dha tʃhjaŋ dhaŋbu ŋela dha tʃhjaŋ
    परापूर्व काल देखि के भने देवी जाँड वाण जाँड अनि परापूर्व काल देखि
    From a long time ago, what to tell is, people used to say like this
  • TEK
    ɲikara tʃhaŋ ʃjak lab du
    दुईटैमा छ्याङ् एउटै (उस्तै) भन्दो रहेछन्।
    The 'Chayang' is called the same in both of the languages.
  • TEK
    ɬake tʃhjaŋ ɬa tʃjoʃuŋ dhene dha
    देवी जाँड देवी पुजा गर्‍यो त्यस पछि,
    The deity is worshipped, and then,
  • TEK
    mak ghjap dhaŋbu ŋela mak maŋpu ghjap
    लडाईं गर्थे परापूर्व कालमा, धेरै लडाईँ हुन्थ्यो।
    people used to fight in ancient time, there used to be much fighting.
  • TEK
    ghjalkhəp roŋba ʃebi bais tsəubise lapʃuŋ
    तलको मान्छेहरूले भने जस्तै बाइसे चौबिसे भन्थे।
    There were several small states as also said by the people who live
  • TEK
    ghjalkhap ɲiʃu ae tsa ɲi tʃəpsi ɦjoʃuŋ
    बीस राज्य बाईस चौविस थिए।
    There were small states divided into twenty, or twenty four.
  • TEK
    makʃjak ghjapʃuŋ
    लडाईं मात्र गर्थे।
    They only waged wars.
  • TEK
    mak ghjapʃuŋ mak ghjaparaŋ dhene ɦoraŋ dhene laktʃja tʃjaŋme
    लडाईं गर्थे, लगाईं गरेकाले अनि हामीलाई अनि हतियार छैन।
    They only waged wars, as they fought,
  • TEK
    tha renbu ɖhokene dha dʒhũʃuŋ
    धेरै टाढा जाने भएकोले तिर भयो।
    since there were to go, it was like arrow.
  • TEK
    dhene ɬa ŋela ɬa tʃhjo
    अनि देवी पहिले देवीको पुजा गर।
    First worship the gods.
  • TEK
    ɬa moləm ghjap ghoʃuŋ
    देवीलाई प्रार्थना गर्नु पर्‍यो।
    We should worship the goddess.
  • TEK
    ɬala tʃhjaŋ tʃhoe moləm ghjap
    देवीलाई छ्याङ् चढाएर प्रार्थना गरेर
    Having offered the brewed rice to the god and prayed,
  • TEK
    dhene dhene dhene ta ghjap ɖho ghoʃuŋ
    अनि अनि अनि तिर खेल्न जानु पर्‍यो।
    and then we should go for shooting arrows.
  • TEK
    tʃhom dilə mak ghepʈo ghoʃuŋ
    तयारी भएर लगाईँ गर्न जानु पर्‍यो।
    Having prepared, we should go to fight.
  • TEK
    laktʃja tʃjaŋ mebola
    हतियार केही थिएन।
    There were no weapons.
  • TEK
    dhene dhene dhene ta dʒhjaŋ dʒhjaŋ tʃe dhene dha ghjap
    अनि अनि अनि अभ्यास गरेर गरेर तिर हान्यो ।
    And then, one shot an arrow after having practised.
  • TEK
    ʃjamla liŋka tul min du
    अन्तिममा राक्षस मार्थे।
    They will kill the demon finally.
  • TEK
    dha liŋka tulʃuŋ
    अनि राक्षस मारे।
    And then they killed the demon.
  • TEK
    dʏ rile ʃeʃuŋ
    सवै राक्षस मारे।
    And they killed all demons.
  • TEK
    khuŋ phamʃuŋ ɦoraŋ ghjalʃum dhene dhene dhene ŋedilə
    उनीहरू हारे, हामीले जित्यौँ अनि अनि अनि (यस्तो) भनेर
    They were defeated, we won and then,
  • TEK
    temʈel tʃe khata ta khe jabu dʒhũʃuŋ ŋedilə lap mendu dhene
    (राक्षस मार्नेलाई) स्वागत गरेर, खाता लगाएर, तिमी राम्रो भयौ भनेर
    having welcomed the one who killed the demon, having made him wear
  • TEK
    ɬa tʃjaŋ dha dʒhjaŋ
    देवीलाई छ्याङ् तिर (हान्न) सिक्नु।
    Offer brewed rice to the goddess, and learn to shoot the arrow.
  • TEK
    ɦo miŋla ɬa tʃhjaŋ ta tʃhjaŋ lap du re mare
    त्यसको नाम ख्ला छ्याङ् (चाडको नाम), ता छ्याङ् (चाङ) भन्ने गर्थे रे,
    That's name was Khla Chyang, it used to be called Khla Chyang, isn't
  • TEK
    tʃhjaŋ ɬa tʃjoʃuŋ ɬala
    छ्यङ् देवीलाई प्रार्थना गर, देवीलाई।
    They prayed to the goddess, prayed to goddess.
  • TEK
    səwa ghepʃuŋ
    प्रार्थना गरे।
    They prayed.
  • TEK
    səwa ghepʃuŋ ɦone makla ɖho ghokela
    प्रार्थना गरेर लडाईंमा जानु पर्ने भएकोले
    As they have to go to the battlefield after praying,
  • TEK
    mak ghepkela mak ghepkela dha tʃhjaŋ ɬa tʃhjaŋ ta tʃhjaŋ
    लडाइँ गर्नु पर्ने लडाइँ गर्नु पर्ने, तिर (हान्न) सिक्नु, देवीको पुजा
    they have to wage a war, and learn to shoot bow, worship the goddess,
  • TEK
    ɬatʃhaŋ dha tʃhaŋ
    देवीको पुजा गर्ने, वाण हान्न सिक्ने।
    To worship the goddess, and to shoot the arrow.
  • TEK
    pusta ŋeʃuŋna ŋi ŋeʃuŋna ŋe
    पुस्ता भनेकोमा हामी भनेको हामी
    As they talked about the generation, as for us,
  • TEK
    ketʃe ʃeʃuŋna ŋeʃjo ŋema
    कुरा गरेमा सवै भन्दा पहिले
    if we talk so, first of all,
  • TEK
    dhuru lepkeraŋ ŋi re
    यहाँ आईपुग्ने हामी हौं।
    we were the first to arrive here.
  • TEK
    ŋima tʃhiriŋ lepəre ŋeʃjo ŋema
    डिमा छिरिङ् आईपुगेका थिए सवै भन्दा पहिला।
    Ngima Chhiring was the first to arrive here.
  • TEK
    ʃjarpa ŋima tʃhiriŋ ʃjarpa ŋima dʏndu
    स्यार्पा ङिमा छिरिङ्, स्यार्पा ङिमा डुन्डु
    He was Shjarpa Ngima, Shyarpa Ngima Dundud,
  • TEK
    ʈhiʈha ŋima dʏndu lapkere ɦo kaŋla
    ङिमा डुन्डु डिट्ठा भन्थे त्यति वेलामा।
    There was the person called Ngima Dundu Diththa.
  • TEK
    ʈhiʈha ŋima dʏndu
    ङिमा डुन्डु डिट्ठा भन्थे ।
    He was called Ngima Dittha.
  • TEK
    ʈhiʈha ŋima dʏndu ʃjarpa ŋiima tʃhiriŋ
    ङिमा डुन्डु (लाई) डिठ्ठा भन्थे पूर्वेली ङिमा छिरिङ्।
    He was called Ngima Dundu Diththa, coming from the east.
  • TEK
    taŋpu ŋela ghoma ʃjarne ɦõpe ɦjolmone ɦoŋ du
    परापुर्व कालमा पहिले पुर्वबाट आएर हेलम्बुबाट आएछन्।
    First they came from the east, from Helambu.
  • TEK
    ʃjarpa ŋima tʃhiriŋ lapke ni ŋi pusta dʒhenani
    पूर्वेली ङिमा छिरिङ् भन्ने चाहिँ हाम्रो पुस्ता
    The person called belonged to our lineage.
  • TEK
    ɦone ɖiʈhʈha ŋima dʏndu dʒhũʃuŋ
    त्यसपछि ङिमा डुन्डु छिरिङ् डिठ्ठा भयो।
    Then Ngima Dundu Chhiring Diththa was (of our line).
  • TEK
    ɦone lama riintsen dʒhũʃuŋ
    त्यसपछि लामा रिन्जुन भयो।
    Then came Lama Rinjun.
  • TEK
    karma ghjalbu dʒhũʃuŋ hone ŋa dʒhũʃuŋ
    कार्मा घ्याल्बु भए, अनि म भएँ।
    Then next was Karma Ghjalbu and then me.
  • TEK
    ɦone ŋa bhidza ɦone ŋa
    अनि मेरो छोरा अनि म
    And then my son and then
  • TEK
    ʈukuki ʈuku bhomoja
    वच्चाको वच्चा छोरीहरू
    my son's offsprings.
  • TEK
    ʃjarpa ŋima tʃhiriŋ
    पूर्वेली ङिमा छिरिङ्,
    First there was Ngima Chhring from east,
  • TEK
    ŋima dʏndu lama rindzen karma ghjalbu
    ङिमा डुन्डु, लामा रिन्जेन कार्मा ग्याल्बु,
    and then Ngima Dundu, Lama Rinjen Karma Gyalbu,
  • TEK
    ɬakpa
    लाक्पा
    Lakpa,
  • TEK
    ɬakpane dha palmu tsena mitho tʃi ŋi ʃum
    ल्हाक्पाबाट धापाल्मु गर्‍यो भने (गन्यो भने) एक, दुई, तीन पुस्ता
    If we begin counting from Lhakpa and then Dhapalmu, one, two three
  • TEK
    ʃi ŋa ʈuk dʏn midho dʏn ɖho du
    चार, पाँच, छ, सात पुस्ता गएको रहेछ।
    four five, six, seven generations have pased.
  • TEK
    ŋeiʃjo lepke ŋiraŋ re
    सवै भन्दा पहिला आउने हामी नै हौँ।
    We were the first to arrive here.
  • TEK
  • DAM
    əni dha dula
    अनि अव यहाँ
    And then here,
  • DAM
    tʃemeki milə ʈaŋa tʃa kanɖe tʃedi ʃagere
    चामेको मान्छेमा पैसा अलि कसरी कमाउँछन् ।
    how do people in Chame earn money?
  • DAM
    tʃi dzhekere khuŋja ki pesako
    के गर्छन उनीहरूको पेशाको ?
    What do they do as a profession?
  • TEK
    taŋpu ŋelə ni tʃheme kəle ghapku re
    परापूर्व कालमा त वेस्सरी गाह्रो हो (पैसा कमाउन)।
    It was very difficult to earn money a long time ago.
  • TEK
    dhurni sədərmukam roŋpa sebi sədərmukam dʒhũʃuŋ
    यहाँ सदरमुकाम भयो तलको मान्छेले भने अनुसार।
    Later this place became the headquarters as said by the people from
  • TEK
    əni tʃiklani dhada dhuru dhene
    अनि एक किसिमले अहिले यहाँ अनि
    In a way people here now,
  • TEK
    lama kuntʃjo ʃum thuk tselə ʃjamla sədərmukam ŋelə thantselə jøbə re
    तीन भगवानहरूको कृपाले पछि सदरमुकाम पहिले थोँचैमा थियो।
    thanks to the blessings of three gods, the district headquarters was
  • TEK
    taŋbu ŋelə ni sədərmukam ɦoraŋni masi ɦoraŋ manaŋne manaŋ dzillane
    परापूर्व कालमा सदरमुकाम हाम्रो हाम्रै भएर पनि मनाङ् जिल्लामा मनाङ्
    Long long ago, although the district headquarters was ours of Manang,
  • TEK
    ləmdzuŋ dzillaki baunɖãɖalə ʃja du
    लमजुङ् जिल्लाको बाहुन डाँडामा राखेको रहेछ।
    it was established in Bahundanda in Lamjung.
  • TEK
    sədərmukam mənaŋ dzillalə mampakə sədərmukam
    सदरमुकाम मनाङ्जिल्लामा नभएर सदरमुकाम
    Instead of being in Manang, the headquarters were
  • TEK
    ɦo ʃjamlə baunɖãɖaneka dhene
    त्यसपछि बाहुनडाँडा त्यहाँबाट अनि
    and then in Bahundanda, and then
  • TEK
    thaŋtʃe patʃuŋki dhene mənaŋ dzillaki sədərmukamka
    थोंचेको पाचुङ् भन्नेले मनाङ् जिल्लाको सदरमुकाम
    the headquarter was in Thonce (called Pachungki in Gyalsumdo),
  • TEK
    dhene gəru kherke
    अनि कहाँ लैजाने ?
    and then where to shift it?
  • TEK
    thaŋtʃelə tʃilo baunɖãɖalə ʃjadi ghəru dʒhuŋke
    थोंचेमा के रे बाहुन डाँडामा राखेर कहाँ हुन्छ ?
    Is it significant if the headquarter was established in Bahundanda,
  • TEK
    di ləmdzuŋka dhi ni
    यो त लम्जुङ् पो (हो)।
    This Bahundanda is in Lamjung.
  • TEK
    dhi nedi ɦjulʃum ɦoraŋ tʃemepa dʒhũʃuŋ thaŋdze tiltʃe katʃe ɦjokeko
    त्यसो भनेर तीन गाउँले हामी चामेवासी भयौं, थोंचे, तिल्चे भए जतिका सवै
    Saying like that, we people of three villages, namely Thonce, Tilce,
  • TEK
    dhene dhi maktʃum tʃeke tʃokʈa tʃedi mak ghjakpa tʃokʈa dʒhena ghjap
    अनि यो परेड खेल्ने जस्तो गरेर लडाईँ परिहाल्यो भने तैयारी अवस्थामा
    and then parading as if going to war, we had to be ready.
  • TEK
    dha dhakraŋ rukruktʃe dhakraŋ maktʃum tʃedi mala mi
    अव सवै जम्मा भएर सवै परेड खेलेर मान्छे तल (जाने)
    Now, having gathered at one place and parading,
  • TEK
    ɖhoŋre mire ɖhoŋre mire ʃuŋdelə
    घर धुरी (घर धुरी) बाट एक जना
    and a participant from each household,
  • DAM
  • TEK
    baun ɖãɖa pitikaŋ ɦoraŋne pitikaŋ nekere khuŋni baun ɖãɖa neke re
    बाहुन डाँडा बाहुनडाँडा(लाई) हामीले पितिकाङ् भन्छौं, उनीहरूले बाहुन
    we call the place Bahundanda in Nepali and Pitikang in our language,
  • TEK
    pitikaŋne jalə kher joŋ
    बाहुनडाँडा बाट लिएर आयौं।
    we came by bringing it from Bahundanda.
  • TEK
    kher ɦoŋdi bhadzoŋ thaŋtʃeba dʒhuŋdi thaŋtʃelə ʃja du te
    लिएर आएर भाजोङ् भन्ने थोँचेबासी भएको कारणले थोंचेमा राखेछ।
    Having brought it from there, it was placed in Thonce.
  • TEK
    thaŋtʃelə ʃjabaraŋ ɦõto thaŋtʃeki khuŋki
    थोंचेमा राखेर साँच्चिकै थोचेको उनीहरूले
    As it was placed in Thonce, they (the people in Thonce),
  • TEK
    nərendrədzəŋ ɦoraŋki mukhja ʃeti lapke re
    नरेन्द्रजङ् भन्ने हामीले मुखिया सेती भन्छौं।
    there was a man called Narendra Jung whom we used to calle Mukhiya
  • TEK
    nərendrədzəŋko kho
    नरेन्द्रजङ् उ चाहिँ
    Narendra Jung, he in particular,
  • TEK
    aŋko khoke apaki aŋ ɦjokəe tʃhe ʃo kho dʒhuŋparaŋ
    अधिकार चाहिँ उसको बाबुको अधिकार पाएको सवै भन्दा ठूलो मान्छे (जस्तै
    he got the priviledge from his father and as he was the biggest man,
  • TEK
    patʃuŋki me ɦaraɦuri tʃe takraŋ thaŋtʃepa takraŋ dʒhi
    पाचुङ्ले मान्छेले फुर्तिफार्ति गर्‍यो, सवै थोंचेको सवै डराए।
    Pachung was boasting, and all the people of Thonce were frightened.
  • TEK
    padzhuŋlə ʃjar ɦorsene ɦorsene tʃjaktʃəl tʃi tʃe kho mitʃi
    पाजुङ्लाई मात्र (गाउँलेले) हात जोडे, अनेक उपाय गरे उसले टेरेन।
    The villagers requested Pajung, but he did not listen to them.
  • TEK
    mitʃi bəraŋ kho sitaŋ laŋdi dhene kho
    नटेरे पछि उ रिसाएर अनि उ
    As he did not listen to obey them, he then
  • TEK
    dhi sədərmukam dhi ke gho du
    यो सदरमुकाम यो सदरमुकाम सार्नु पर्‍यो।
    he said, this headquarters should be shifted.
  • TEK
    ghəru keke ləbti nasukolə kekjaŋ taptʃelə lapti
    कहाँ सर्ने भन्दा, नासुकोमा सर्ने ताचेका (मान्छे)लाई भनेर
    Saying where to shift it, people said, 'this should be shifted to
  • TEK
    taptʃe neʃjoŋnenə ɲi make tʃi ʃeke to tʃi ʃeke dhuru dheʃuŋ nenani
    ताचेका (मान्छेले) भने, हामीले मकै के खाने, हामी खाना के खाने यहाँ
    People from Tace said, 'What shall we eat? Where shall we get the
  • TEK
    to ʃetʃe dʒhjor məjoŋ
    भात खान पाउने छैनौं।
    We shall not be able to get the meal.
  • TEK
    to ʃetʃeko natʃeku dhene makəi ʃe kere ni
    भात खाने भन्ने त्यो नाचेकु, अनि हामी मकै खान्छौं।
    The rice to eat is from Naceku, and we eat corns.
  • TEK
    makəe ɦone ne makəi tʃiŋ ɦone dhene ŋi to ɖhopa ʈhoke re
    मकै त्यहाँबाट करू मकै खेत त्यहाँबाट अनि हामी भात पेट पाल्छौं (पेट
    We get corn from there, Karu from there, and how shall we get the
  • TEK
    khi dhuru kenə dʒhuŋ mjo
    तपाईहरू यहाँ सर्न हुँदैन।
    You should not move here.
  • TEK
    ghelaŋtʃo nena ghelaŋtʃo ʃa laklak tʃi khun tʃi ʃeke
    घेलाङ्चोक भनेको घेलाङ्चोक्, जमिनको सानो टुक्रामात्रै (छ), के खाने ?
    As for Ghelangchowk, it is small. It has a small piece of land. What
  • TEK
    ŋi tʃi ʃeke
    हामीले के खाने ?
    What shall we eat?
  • TEK
    ɦone jala khjar ɦoŋdi ʃjarkju tʃa ŋju ʃjarkjula ʃjake ləbdi
    त्यहाँबाट माथि ल्याएर स्यार्क्यु, थान्चोकमा राख्ने भनेर
    Having shifted (lit. from there to Shayakju, and place it in Thancowk.
  • TEK
    ɦo kaŋlə taŋbu ŋelə kira ghepdi mana ʃedze meʃuŋ
    परापूर्व कालमा शिकार खेलेर बाहेक खाने कुरा थिएन।
    Long long ago there were no foods except the food from hunting?
  • TEK
    khi dhuru ʃjana ŋi kira gheptʃe tʃjormjoe
    तपाईँलाई यहाँ राखेमा हामी शिकार खेल्न पाउँदैनौ।
    If headquarter is placed here, we shall not get an opportunity to
  • TEK
    dhene kira ghjaptʃe dʒhuŋ mejoŋ nena ŋi tʃi seke
    त्यसपछि शिकार खेल्न नपाए हामी के खाने ?
    If we have no opportunity to hunt, what shall we eat?
  • TEK
    ɦo ʃjamlə dhene tʃo noto ni aʃjaŋ dhortʃe ɖhənɖul re
    त्यसपछि मूख्य मान्छे मामा धुर्चे ढन्टुर हुन्।
    Then the main man to take initiative was Dhuce Dhantur.
  • TEK
    ʃjorkẽ aʃjã ghompa atʃũ ɦo kaŋla ŋi apa re
    सोर्के गुम्पाआचु मामा त्यो बेलामा हाम्रो बुबा पनि हो।
    Another person was Sorke Gumpaachu maternal uncle including my own
  • TEK
    ɦone dhene aptʃe dhortʃe ghelbu aptʃhe ʈhukjal
    अनि त्यसपछि धोर्चे गेल्बु ठूलो बाबा, ठुक्याल ठुला बा,
    Then, another person was Dhorche Galbu and Thukyal.
  • TEK
    dha khõja tʃedi ɦjaŋ mukhja setiko ɦjaŋ ni
    अव उनीहरू गरेर मुखिया सेतिको अव त
    Mukhiya Seti along with these two,
  • TEK
    dhaŋpu ŋelə paʈi ɲi ɦjokəe
    परापूर्व कालमा दुई समूह (पार्टी) थिए।
    there were two groups of people a long time ago.
  • TEK
    thaŋtʃe raŋku natʃe ko
    थोंचे ओढार नाचे चाहिँ
    One group was of Thonce, Odhar, Nace,
  • TEK
    tʃi lo bhadʒhuŋ tʃho
    के रे भाजुङ् (मान्छेको) समूह
    and Bhajung group.
  • TEK
    nərendrə dzəŋ mukhija seti tʃoko
    नरेन्द्र जङ् मुखिया सेति (को) समूह चाहिँ
    Another group of people of Narendra Jung was,
  • TEK
    tiltʃe taptʃe tʃaŋju tʃhap tʃeme ghadze ɦjokoko
    तिल्चे, ताचे, थान्चोक, बगरछाप, चामेको भए जति
    Tilce, Tace, Thanchowk, Bagarchap, and all from Chame.
  • TEK
    ghelaŋtʃok ɦjartəpko dhene khuŋ mukhja seti tʃho re
    घेलान्चोक देखि माथि सिति मुखियाको समूह (हो)।
    The villages up Ghelanchowk is of Siti Mukhiya group.
  • TEK
    dʒhuŋbəraŋ dhi jalə ketʃeko dʒhuŋbəraŋ dhene
    भएर यो माथि सार्ने भएर अनि
    Becoming so, saying this should be moved up from there,
  • TEK
    dhuru keko leoŋ laparaŋ dʒhuŋu dʒhuŋu
    यहाँ सार्नु पर्छ भने पछि हुन्छ हुन्छ
    As they said this should be moved and others said,'okay, okay'.
  • TEK
    ɦo kaŋla maʃi labnani
    त्यस बेला गरेमा भनेमा
    If it is done there and then,
  • TEK
    tʃi lapke da ɦoraŋ tʃi kjala kju majuŋ
    के भन्ने अनि हामी प्रदेश गएका छैनौं।
    what shall we say, we have not visit other places.
  • TEK
    philola tʃa tʃi ɦo kaŋla tʃhikjani tʃi lepke
    बाहिर अलिकति त्यसवेला पर्यटक त के आई पुग्ने ?
    Outside, no visitors used to come there that time.
  • TEK
    ɦoraŋ ɦala tʃhulə kju majuŋ
    हामी यता उता हिँडेका छैनौं।
    We have not travelled here and there.
  • TEK
    khuŋ aʃjaŋ ɖhordze ɖhənɖhul taŋ
    उनी ढोर्जे ढन्ढुल मामा र
    There were two person to take initiative the maternal uncle Dorje
  • TEK
    aʃjaŋ ghompa aʃjuŋ dʒhũʃuŋ
    गुम्बा आस्नुङ् मामा भए।
    and Gumba Asrung maternal uncle.
  • TEK
    ghju ŋjuŋgəe
    अव अनुभव भएको
    Others lack experience,
  • TEK
    inɖija kja ki inɖija ŋeʃjo ghjakarla ɦoraŋla leb ŋjoʃuŋ
    भारत (भारत, भारत) भारतमा उनीहरू त्यहाँ पुगेको अनुभव छ।
    but they have experience of vising India and other places.
  • TEK
    khuŋja ɦala tʃhula tʃhe ʃetʃe metʃhaŋparaŋ taŋbu ŋela
    उनीहरू यता उता गरेर गएर गरेर नपुगेर परापूर्व कालमा
    Long long ago, going here and there and lacking foods,
  • TEK
    tʃa ha koibəraŋ dhuru kenə ke maɖa ʃala khaŋʃərere tertilə
    केही थाहा पाएर यहाँ सर्ने भएर सर माढाजग्गामा (चामेमा) घडेरी एउटा एउटा
    having known it and having decided to shifted to this place and
  • DAM
  • TEK
    dʒhuŋdi sədərmukam tholə tʃik
    भएर सदरमुकाम माथि एक
    As it became the headquarters,
  • DAM
  • TEK
    dhene takraŋ dhaŋtəriŋ tʃhikja khole dʒheʃuŋ
    अनि सवै हिजो आज विदेशी खोलियो (आउन थाले)।
    all foreigners were allowed to visit.
  • DAM
  • TEK
    thuktʃelə raŋka amarikalə ʃuŋ
    (विदेशीको) कृपाले कोही अमेरिका गए।
    Thanks to mercy of foreigners, some went to America.
  • DAM
  • TEK
    dzapanlə ʃuŋ raŋka korijalə ʃuŋ
    जापान गए, कोही कोरियामा गए।
    Some went to Japan, some to Korea.
  • DAM
  • TEK
    ɦone ghjusa ɦoŋke tʃiktaŋ sədərmukam ɦoŋke ɲi taŋ
    त्यहाँबाट पनि कमाएर ल्याउने एक र सदरमुकाम आएको दुई र
    Firstly, they brought their earnings here and secondly, the
  • DAM
  • TEK
    danda tʃhike me ɦoʃuŋ
    अहिले पर्यटकहरू आए।
    Now, tourists have come.
  • TEK
    ɦõbəraŋ dhene ʈurisʈ ɦoŋbəraŋ tʃhi kja nena ʈurisʈ nena tʃokʈa
    आएर अनि पर्यटक आएर विदेशी भने पनि पर्यटक भने पनि एउटै भयो।
    Having come, whether you call them 'tourist' or 'foreigner' it is the
  • TEK
    ɦoŋbəraŋ pheka ɦoraŋ tʃhuʈʈei dʒhõʃuŋ
    आएर आधा हामीलाई छुट्टै (फाईदा) भयो।
    Having come, we have got some benefits.
  • TEK
    sədərmukam dhebəraŋ reŋka dzagir thola dʒhũʃuŋ
    सदरमुकाम बसेर कोही जागिर माथि निर्भर भए।
    Having the headquarters established, some depend on government jobs.
  • TEK
    reŋka ŋo sagsəbdzi tʃila ɦina tʃondze dʒhõʃuŋ
    कोही साग, सागसव्जी जेमा भए पनि विक्रि गर्न पाए।
    Some sell spinach, other green vegetables, and they have chances to
  • TEK
    dhandha dhuru ɦotʃe kibu dzhuŋgeko
    अहिले यहाँ यति सुख पाएको
    The facilities happiness we have got so far is because of,
  • TEK
    maŋ ʃuk tʃhisjoko sədərmukam dʒhuŋʃuŋ
    विशेष सवै भन्दा बलियो आधार सदरमुकाम भएर हो।
    the main base of improving economic situation is because of the
  • TEK
    ɦoneni ta taŋtiriŋ ʃuŋne taŋbu ŋelə lam ʃwena ɦoraŋ ʃwe ghokere
    त्यसपछि हिजो आज सरकारले परापूर्व कालमा बाटो बनाए हामीले नै बनाउनु
    Long long ago, the roads were made with their own sides, now people
  • TEK
    ʃamba ʃwena ɦoraŋ ʃwe gho kere
    पुल बनाए पनि हामी नै बनाउनु पर्छ।
    We should build the bridge if we have to build it.
  • TEK
    ɦoraŋ raŋ ʃwe ghokere
    हामी आफैले बनाउनु पर्छ।
    We ourselves should build it.
  • TEK
    dhaŋ tiriŋ ni ʃuŋne ʈaŋ ɦõʃuŋ
    हिजो आज सरकारबाट पैसा आउँछ।
    The funding money flows to local bodies to this place now-a-days.
  • TEK
    dhene ʈurisʈ ɦõʃuŋ hoʈellə ʈãŋa ɦõʃuŋ
    अनि पर्यटक आए, होटलहरूमा पनि पैसा आयो।
    And tourists came and the money was earned by hotels.
  • TEK
    ɦo dʒhũbəraŋ tʃhi kja ɦõʃuŋ tʃhi kja ne ʈãŋa ɦõʃuŋ
    यसो भएर विदेशी आए, विदेशीबाट पैसा आयो।
    Like this the foreigners came, and from them came the money.
  • TEK
    dhanda ɦoraŋ kipu ɦotʃe kibu dʒhuŋkẽ ɦo tiki kaʈen re
    अहिले हामी यति सुख यति पाउनु यिनीहरूको कृपा हो।
    The comforts we have got is thanks to their mercy.
  • DAM
    dha mənaŋ dzillalə gjalsumdo dhene raŋsa su su
    अब मनाङ् जिल्लामा ग्याल्सुम्दो अनी अर्को को को (छन्)?
    Who else are there in Manang except Gyalsumdo?
  • DAM
    dha kəne ne re guruŋ
    अनि कहाँबाट हो गुरूङ्हरू ?
    And where did the Gurungs come from?
  • TEK
    dhene dha ni dha ɲelə ŋotokotə gjalsumdo lapdi lapke re
    त्यसपछि अवदेखि पहिले पहिले साँच्चिकै ग्याल्सुम्दो भनेर भन्ने गर्थे।
    Since long long time back people used to call us Gyalsumdo.
  • TEK
    ɦõto ɦõto dhimelə gjalsumdo lapkere
    साँच्ची साँच्चीकै यो भन्दा तल ग्याल्सुम्दो भन्छन्।
    In fact, people below call our language Gyalsumdo.
  • TEK
    ɦjalə dhitʃjolə nar lapkere
    माथि यतापट्टि नार भन्छन्।
    The other side up there is called Nar.
  • TEK
    dhi tʃhjolə nisjaŋ lapkere
    यता पट्टि निस्याङ् भन्छन्।
    The language of this side is called Nisyang.
  • TEK
    nisjaŋ lapkere mənaŋ melapkere nisjaŋ lapkere
    निस्याङ् भन्छन्, मनाङ् भन्दैनन्, निस्याङ् भन्छन्।
    They)\ call it Nishyang, but not Manang, not Nishyang.
  • TEK
    taŋpu ŋela nisjaŋ lapkeko ghanʈe tshuŋpani ɦokraŋ tʃelə reŋgani
    परापूर्व कालमा निस्याङ् भन्ने कस्तो कसरी भएको रहेछ हाम्रो अडकलमा कसैले
    In our rough estimation, how it was called Gyalsumdo, in our
  • TEK
    tə ŋe saŋpu dʒhundilə dhene ŋeʃju ŋe nanitə
    तिर्थस्थल भएर होला कि भन्ने भने
    one assumption was that it was a pilgrimage.
  • TEK
    tʃilo kira khupu thortʃe ne ne ɦjubəre
    के रे किरा गुम्बु दोर्जे (तिर्थस्थल) थियो।
    What? There was a place called Gumbu Dorje.
  • TEK
    taŋbu ŋelə tʃhitʃe milə reba
    परापूर्व कालमा छिच मिल रेबा (का गुरू थिए)।
    Long back, there was a great teacher name Chhice Mile Reba.
  • TEK
    ŋe saŋbu ki ŋesaŋ lapəre laptu
    ठूलो तिर्थस्थलको नामबाट निस्याङ् भनेको रे भन्छन्।
    People say the name Nisyang was from a famous pilgrimage.
  • TEK
    raŋgani tijalə ɖhona dhimalə naka tʃhupʃuk dʒhũʃuŋ
    कुनै बखत यो माथि गएमा यहाँ भन्दा तल अलि अँध्यारो अँध्यारो हुन्छ।
    If you go up from here the lower parts seem darker.
  • TEK
    ɦone ɦjalə ɲi saŋba tʃokʈa niŋsaŋ
    यहाँबाट माथि गए निद्राबाट ब्युँझेजस्तो छर्लङ्ग।
    It is crystal clear if you go up.
  • TEK
    khamsaŋbu dʒhuŋ ŋisjaŋba lapti laptu ŋisjaŋ
    निकै सफा भएर भएकोले भनेर भन्ने गर्थे (निस्याङ्बालाई)।
    It was Ngishyamba because it was crystal clear.
  • TEK
    ɲi saŋ nisjaŋ tʃokʈa dʒhuŋdilə nisjaŋ nisjaŋba laptilə lapdu
    निस्याङ् निस्याङ् एउटै भएको कारणले (माथिलाई) निस्याङ्बा भनेर भन्थे।
    As 'Ngi Sang' and 'Ngishyang' were identical, it was called
  • TEK
    ɦotiko ɦonʈe ɦjaŋdi ɦjapu ŋalə setseme
    त्यसमा मलाई वेसरी राम्रोसँग मलाई थाहा छैन।
    I do not know very much about this.
  • TEK
    ɦoraŋ gjalsumdokoni dhe ŋa lab ba
    हाम्रो ग्यालसुम्दो चाहिँ अघि मैले भने।
    I explained about Gyalsumdo before.
  • TEK
    ɦoraŋ dhuru bhøpa ɦjaŋ ŋjalə
    हाम्रो यहाँ भोटेजातीहरू फेरी माथि,
    The Bhotes here are different in the upper side.
  • TEK
    ɦintʃeni tanta khuŋ guruŋ ŋjalə
    हुन त अहिले उनीहरू गुरुङ् माथि
    As for themselves, they call themselves Gurung.
  • TEK
    guruŋ lapti lapti ŋjalə dheke ŋjalə dheke khũa ŋisjaŋ mare khũa
    गुरूङ् हौं भनेर माथि बस्ने माथि बस्ने उनीहरू पनि मनाङे हैनन, उनीहरू
    Although they claimed themselves Gurung, they are neither Manange nor
  • TEK
    khuŋ ŋeləni bhøpəraŋ re
    उनीहरू पहिले भोटेहरू नै हुन्।
    They were Bhotes in the beginning.
  • TEK
    tijalə horaŋ sukekhola lapkere
    यहाँबाट माथि हामीले सुकेखोला भन्छौं।
    There is a river up there which we called Sukekhole.
  • TEK
    təluŋ martselə sukekhola jøbəre
    तलेखुदेखि अलि तल सुकेखोला (भन्ने ठाउँ) छ।
    The sukekhola lies just below Talekhu.
  • TEK
    ɦo jalə ɖhosõ nenə dhene
    त्यहाँ बाट माथि गयो भने
    If you go up than this place,
  • TEK
    bhøke laŋpu ʃeʃa bhølãŋ ʃeʃa lapkere
    भोटको गाई मार्ने ठाउँ (त्यो ठाउँको नाम) भोएलाङ् सेसा भन्छन्।
    there is a place to butcher cows, also known as 'Bhoelang'.
  • TEK
    ɦonejalə pø re
    त्यहाँबाट माथि तिब्बत (हो)।
    Tibet lies just above this.
  • TEK
    ɦo malaka pəstsim tin nəmbər ləmdzuŋ lapkere
    त्यहाँबाट तलको पश्चिम तीन नम्बर लमजुङ् भन्छन्।
    The area below it is called Lamjung Number three.
  • TEK
    ləmdzuŋne ɦoraŋ gjalsumdo ghalsumdo neke ɦoraŋ masine ɦoraŋ hjul ʃum
    लम्जुङ्बाट हाम्रो ग्याल्सुम्दो ग्यालसुम्दो भनेको हुनलाई त हाम्रा
    From Lamjung down... there are three villages known as Gyalsumdo.
  • TEK
    raŋ gjalsumdo lapke lapke manani ʈatʃeke məna ɦõto ghelamsumdo re
    आफै ग्यालसुम्दो भन्ने गरेता पनि पूरा अर्थमा घेलाम्सुम्दो हो।
    Although we call this Gyalsumdo now, it used to be called Ghelamsumdo.
  • TEK
    ɦwalə guruŋ jøtəre
    तल गुरुङ्हरू छन्।
    Gurungs live down below.
  • TEK
    ŋjalə ŋelə dhanda guruŋ lapke mənani ŋelə pøpəra re
    माथि पहिले अहिले गुरूङ् भन्ने मात्रै हो, पहिले त तिब्बती (लामा) नै हो।
    People living in upper part are Tibetan although they themselves call
  • TEK
    guruŋ ghanʈe tʃheti dʒhũbare nenani radza ŋeləni
    गुरूङ् कसरी भयो भने राजा पहिले
    How they are called Gurung is that, first the king,
  • TEK
    ɦoraŋ ti mala ni
    हाम्रो यहाँ तल त
    in our area below,
  • TEK
    suke khola martakoni
    सुकेखोला देखि तल चाहिँ
    the areas lying below Sukekhola in particular,
  • TEK
    laŋpu sena lo ɲisju tʃəpʃi tʃoŋkaŋlə ɖhokəe
    गाई मार्‍यो भने चौविस वर्ष जेल जान्थे।
    people were sentenced to jail for 24 years if cows were killed.
  • TEK
    mi sena lo ɲiʃju tʃəptʃi tʃoŋkaŋlə ɖhokəe
    मान्छे पारे पनि चौविस वर्ष जेल जान्थे।
    If one kills a person, is sentenced to jail for 24 years.
  • TEK
    lartʃi ʃena lo ɲisju tʃəpsi tʃoŋkaŋlə ɖhokəe
    कस्तुरी मारे पनि चौविस वर्ष जेल जान्थे।
    If you kill a musk-deer, then 24 years prison.
  • TEK
    tʃilo dhi tʃokʈa re ɦolaŋ tʃi lapke
    के रे ? यो सवै एउटै हो हामी के भन्ने ?
    What? All of these cases were the same. Wha to say?
  • TEK
    ʈhim ko na
    कानुन चाहिँ
    As for the law,
  • TEK
    ʈhiim tʃokʈa dʒhũʃuŋ dhandani
    अहिलेलाई कानुन एउटै भयो।
    the law is equal for all these cases.
  • TEK
    ʃjamla dhuru lartʃe ʃeti ʃumpa re
    पछि यहाँ कस्तुरी मारेको पक्डेको थियो।
    Someone was arrested here accusing him of musk-deer hunting.
  • TEK
    ɦoraŋ dhimalə ʈhalko ʈhal dʒhaŋna
    हामी यता तल तिरो चाहिँ तिरो तिरेमा
    If the people below pay taxes,
  • TEK
    bhiʈha kjur ghoba tʃhimalla ʈhəl dʒhəŋge ʈhəl ʈaŋa markjaŋ
    रैति परिणत भए। तालुकदार तिरो तिर्ने चाहिं तिरो (तिर्ने) पैसा नगद
    they became the subjects. The revenue agent was paid the tax in cash.
  • TEK
    nartø narme nar lapkere
    उपल्लो नार र तल्लो नार(लाई) नार भन्छन्।
    The upper and lower Nar are called Nar.
  • TEK
    khuŋla ʈhəl ghanʈe tʃewe ŋalə ʃetʃeme
    उनीहरूको तिरो कस्तो गरेका छन् मलाई (केही ) भन्नु छैन (थाहा छैन)।
    I don't want to say how they are paying the tax.
  • TEK
    dijalə nisjaŋbani ɦoraŋ mala ni
    यहाँ देखि माथि हामी तल त
    The case is different in the upper side than Chame.
  • TEK
    ʃe mi ʃeʃuŋ laŋpu ʃeʃuŋ nena lo ɲiʃju tʃəpʃi tʃoŋkaŋlə ɖhokəe
    मारे मान्छे मारेपनि गोरू मारे पनि चौविस वर्ष जेलमा जानु पर्ने ।
    If one kills a person or a cow, he is sentenced to jail for 24 years.
  • TEK
    khuŋ ni lartʃi ʃetika lartʃi ʃetika kəstuki bhen ŋetilə ʈhəl dʒhjaŋ
    उनीहरू चाहिँ कस्तुरी कस्तुरीक मारेर पो कस्तुरीको तिरो भनेर तिर्नु
    By contrast, people in upper Mamang pay the tax by killing the
  • TEK
    radza ghjalbu məhendrəko ɦjaŋti tʃjaŋbu dʒhumbəraŋ
    राजा राजा महेन्द्र बेसरी बाठो भएर
    As the late King Mahendra was very clever,
  • TEK
    dha dhini bhøpa ʃani bhøpa ʃa dʒhuʃuŋ
    यो चाहिँ जमिन त तिब्बतीको जमििन भयो।
    he thought that this place belonged to Tibet.
  • TEK
    ɦimal pari des ɦimalki dhitʃholə khelbəraŋ bhøpake ɦjaŋdi məkhjokʃuŋ
    हिमाल पारीको देश, राज्य, हिमालको यतापट्टि परेर तिब्बतले निकै हेरचाह
    Tibet could not look after this side of the mountain, Tibet could not
  • TEK
    makhjopəraŋ dhene ɦone ɦalə ghjalbu məhendrəki tʃhi lapʃuŋ nenə khi
    हेरचाह गर्न नसकेको अनि त्यहाँ बाट महेन्द्र राजाले के भने भने तिमीहरू
    As Tibet was not able to look after these people, late King Mahendra
  • TEK
    ŋa pasporʈ tertʃu ŋedi dhene pasporʈ tertilə dhene
    मैले पासपोर्ट दिन्छु भनेर अनि पासपोर्ट दिएर अनि
    I will provide you passport, and giving the people passport,
  • TEK
    dhakraŋ guruŋ guruŋ ɖhikeki tʃhaniko re
    सवैले गुरूङ् गुरुङ् लेखे, गुरुङ् (थर) लेख्नुको मतलव यो हो।
    they all wrote their surname as 'Gurung', this is the reason why they
  • TEK
    au saŋdo ani tʃjoŋ re dʒhuʃuŋ dhene
    साङ्दो काका चोङ्रे फुपु अनि
    Sangdo (uncle) and Changre (auntie),
  • TEK
    aʃjaŋ dhurdze ɖhənɖhul ɖhõʃuŋ
    मामा धुर्जे ढन्दुल भयो।
    Durje Dhandhul became Gurung.
  • TEK
    dhanta anto ten tʃhiriŋja aʃjaŋ tʃhəwaŋ khũja dhanta guruŋ maʃeba
    अहिले दौंतरी तेन छिरिङ्, छावाङ् मामा, उनीहरू अहिलेसम्म गुरूङ् नमेटेर
    Some people, such as Ten Chiring my colleague, Chawang, maternal
  • TEK
    guruŋ dʒhuŋkeki tʃhaniko ɦotiraŋ re
    गुरूङ् भएको मतलव (कारण) यही हो।
    This is the reason why people all write Gurung as their surname.
  • TEK
    maʃi ŋjalə bhøpəraŋ re
    त्यसैले माथि (को जातहरू) हुन त भोटे नै हुन्।
    Therefore people above are in fact Gurung.
  • TEK
    ɦwaləni guruŋ dʒhuʃuŋ thantsok dʒhuʃuŋ
    तल त गुरूङै भए, थान्चोक भयो,
    People inhabiting in lower part are in fact Gurung, such as people in
  • TEK
    tʃaŋju tatʃe natʃe thantʃok ghelantʃok tiltʃe
    थान्चोक, ताचे, नाचे, थान्चोक, घेलान्चोक, तिल्चे,
    Thancowk, Tace, Nace, Thancowk, Ghelanchowk, Tilce,
  • TEK
    tʃilo oɖargaũ ɦotini dhakraŋ guruŋ raŋ khuŋ guruŋ re
    के रे ओढारगाउँ, त्यहाँबाट सवै गुरूङ् नै तल उनीहरू सवै गुरूङ् हुन्।
    what? and Odhargaun. All people in these villages are in fact Gurungs.
Collection: 
Gyalsumdo Project
Time Period: 
Time: 
14 June 2012
Contributing Executive Producer: 
Kristine Hildebrandt
Contributing Narrator: 
Lhakpa Lama
Contributing Cameraperson: 
Shunfu Hu
Contributing Editor: 
Tiffany Downing
Publisher: 
Tibetan and Himalayan Library
Data Entry: