Skip to main content Skip to search

Mandala Collections Audio-Video

23 Apr 2014
7 min 50 sec
Video Overview
Creators: 
Unknown

A Gyalsumdo man from the village Nisyang describes the history and various changes of one of the forms of government in his village.

Gyalsumdo Project
Transcript search
No results found for this search
0 of 0
  • SAB
    ŋagi miŋ saŋdo lama re
    मेरो नाम साङ्दो लामा हो।
    My name is Sangdo Lama.
  • SAB
    ŋa lo ʈuktʃu rəkʃuŋ
    म त्रिसठ्ठी वर्ष भएँ।
    I am sixty three years old.
  • SAB
    gjalʃumdo
    ग्याल्सुम्दो
    As for Gyalsumdo,
  • SAB
    ma ŋoto gjalʃumdo ŋeketi
    साँच्चीकै ग्याल्सुम्दो भन्ने चाहिँ
    Gyalsumdo in reality means,
  • SAB
    ghjalamla ghjalamki duibə dilə ghjal re
    मूलबाटो मूलबाटोको छोटकरीमा घ्याल हो।
    Gyalsumdo is the abbreviated form of the main road 'Ghyal'.
  • SAB
    ʃumdo ŋeketi ghelam dhuiʃələ ʃumdo
    मूल बाटोको केन्द्रलाई सुम्दो (ग्याल्सुम्दो) भन्छन्।
    The center of the main road is called Gyalsumdo.
  • SAB
    tʃedi dhanda tʃeme tʃhap thaŋtʃe
    गरेर अहिले चामे, बगरछाप, (र) थोंचे (छन्)।
    Having been so, there are three villages, viz. Chame, Bagarchhap, and
  • SAB
    dhi taŋpu ŋela də oraŋ
    पहिले पहिले (परापूर्व) काल देखि हाम्रो
    From long time ago, we
  • SAB
    ɲi boepa di bhodzhapa di bhøzhjakpa lapjõ
    हामी ग्याल्सुम्दोबासीहरू भोटे यी ग्याल्सुम्दोबासीन्दालाई भोझ्याक्पा
    for we Gyalsumdo, (people) call the inhabitants of Gyalsumdo
  • SAB
    ʃa ʃiŋka thola
    खेतिकिसानमाथि (अतिरिक्त)
    In addition to farming,
  • SAB
    ɲuŋŋju dhene tʃhoŋ ghjap ghokəe
    थोरै थोरै (जग्गा) अनि व्यापार गर्नु पर्ने।
    since we had little land, Gyalsumdos have to make business.
  • SAB
    tʃhoŋ ghjap kokəe
    ब्यापार गर्नु पर्ने।
    They have to do business.
  • SAB
    tʃhoŋ ghjapdi mana ɲi ɖhoba ʃoeʃa me
    ब्यापार गर्ने बाहेक हाम्रो पेट पाल्ने विकल्प (उपाय) छैन।
    There is no other means of earning a livelihood except business.
  • SAB
    mebataŋ tʃhoŋki dhʏntalə ghjalamlə dhe ghokəe
    नभए पछि व्यापारको लागि मूलबाटोमा बस्नु पर्ने।
    As we did not have land, they have to wait on the main road for
  • SAB
    ghjalamlə lam dhe ghoparaŋ
    मूलबाटोमा बस्नु पर्ने भएकोले
    As they have to wait on the main road,
  • SAB
    dhene dhi basindalə dhi mikolə ghjalsumdo
    अनि यी बासिन्दा यी मानिसलाई ग्याल्सुम्दो (भन्छन्)।
    And then these people are called Gyalsumdo.
  • SAB
    laptilə miŋko ɦonʈe tʃedi dʒhuŋ du
    भनेर नाम चाहिँ यसरी भएको रहेछ।
    Saying this they have been named so.
  • SAB
    dhene gjalsumdo di
    अनि ग्याल्सुम्दो चाहिँ
    As for Gyalsumdo in particular,
  • SAB
    ɦjaŋdi mito
    धेरै पुर्खा
    many generations,
  • SAB
    ghe ghule ɬakpu masuŋdu
    आठ नौ पुस्ता भन्दा बढी भएको छैन।
    they have not been here for eight or nine generations.
  • SAB
    mito ke ghusuŋdo
    आठ नौ पुस्ता गएको रहेछ।
    Eight or nine generations have gone.
  • SAB
    dhila ɲi tʃemelə labnani
    यसमा हाम्रो चामेमा भन्ने हो भने
    If we say this in connecton with people in Chame,
  • SAB
    tʃemelə thokər
    चामेमा थोकर
    The Thokar clan in Chame,
  • SAB
    khələk tʃik
    एउटा खलक
    is one clan.
  • SAB
    tʃurpen neke ghjupa tʃik
    चुर्पेन भन्ने एउटा जाति
    There is a clan named Churpen.
  • SAB
    tʃapo neke ghjupa tʃik
    चापो भन्ने एउटा जाति,
    Another clan is Chapo.
  • SAB
    ghjupa ʃum ki
    तीनओटा जातिको (बसोबास)
    There is a settlement of three ethnic groups.
  • SAB
    tʃemelə tʃhja dhi ɬamako
    चामेमा स्थायि बसोबास गर्ने बाँकी रहेकाहरू
    The remaining people settled permanently in Chame.
  • SAB
    ɦjaŋ saŋla hoŋdilə thara thuri ʃjamla ɦoŋdila dheʃul du
    अनि पछि आएर फाट्ट फुट्ट आएर बसेको रहेछन्।
    They came late and began sitting sparsely.
  • SAB
    dhene dhi tʃemela ɦjokəe dhi tʃjurpen dhi
    अनि यो चामेमा भएको त्यो चुर्पेन (नामको) परिवार
    The Churpen family living in Chame,
  • SAB
    toe ŋisjaŋne ɦoŋ du
    उनिहरू उपल्लो मनाङ्बाट आएछन्।
    have come from upper Manang.
  • SAB
    atsja la ghjapne mustaŋ tʃhone loŋ du
    आच्या लेक पछाडि मुस्ताङ् तर्फबाट आएको रहेछन्।
    Eh, they have come from behind the hill from Mustang people say.
  • SAB
    ɦone tʃjurpjun
    त्यसपछि चुर्पेन (हरू) गरे।
    Then they became Churpen.
  • SAB
    dhene thokərdi ŋisjaŋne ɦoŋsul du
    अनि थोकर चाहिँ माथि मनाङ्बाट आएछन्।
    And Thokar in particular came from upper Manang.
  • SAB
    ɲi tʃjapo di
    हामी च्याबो जात (थर) चाहिँ
    As for we the Chjabo clan,
  • SAB
    dhene ɦjolmone ɦjale ɖho sul du
    अनि हेलम्बुबाट आए जस्तो छ।
    it seems we came from Helambu.
  • SAB
    dhuk tʃhedilə tʃemelə tʃhja
    यसै गरेर चामेमा बसोबास गरेछन्।
    Thus, they have been staying in Chame.
  • SAB
    dhi naŋta tʃhaplə
    यसै गरेर छापमा
    In the same way in Bagarchhap,
  • SAB
    te khuŋ khuŋ ʈhakur
    अनि खुङ् ठाकुर (भन्ने जाति चाहिँ)
    then Khung Thakur (caste)
  • SAB
    ŋeke tʃik tã lamʃja
    एक भनेर अनि लाम्स्या (भन्ने)
    saying one and (another caste named) Lamsja
  • SAB
    ŋeke ghjupa ɲi du tʃhaplə
    भन्ने दुईटा जाति (जात) रहेछन् बगरछापमा।
    there are these two castes in Bagarchhap.
  • SAB
    lamsa ŋeke ghjupadi nuprine ɦoŋ du
    लाम्स्या भन्ने जाति लार्के (नुब्री) बाट आएका रहेछन्।
    Lamsja (people) came from Nubri.
  • SAB
    khun ʈhakur ŋeke ghjupadi nubrineraŋ ɦoŋ du
    खुन ठाकुर भन्ने जाति पनि लार्के (नुब्री) बाटै आएका रहेछन्।
    The people from Khun Thakur in particular have come from Nubri in
  • SAB
    thi naŋta thaŋdzelə
    यसै गरी थोंजेमा
    In the same way in Thonce
  • SAB
    dhewa dhoŋna neke phebe tʃhik taŋ thaba phətsen neke phebe tʃik
    धेवा धोङ्ना भन्ने एउटा खलक र थाबा फचेन भन्ने एउटा खलक
    there are two clans one is named Dhewa Dhonga and another is named
  • SAB
    thaba phetsenko mustaŋ tha tʃhone thʏn du
    थाबा फचेन भन्ने चाहिँ मुस्ताङ् (था, लोवा) पट्टिबाट निस्केछन्।
    The people called Thaba Phachen have come from Mustang (Tho).
  • SAB
    dhewa dhoŋna phebeko bhoene hoŋ sul du
    धेवा धोङ्ना खलक चाहिँ तिब्बत बाट आए जस्तो छ।
    It seems Dhewa Dhonga clan have come from Tibet.
  • SAB
    dhi naŋta dhə ʃeme
    यसै गरी अनि अर्को
    In the same way, then
  • SAB
    naŋmi tʃeme tʃema maŋbu du
    त्यस्तै सानो सानो परिवारहरू धेरै छन्।
    there are small families like these.
  • SAB
    dhija ɦjaŋ
    यिनीहरू अनि
    These clans then,
  • SAB
    dhaŋpu ŋema ŋeraŋ mito kane ɦoŋdi tʃja bare ŋeke mindu
    परापूर्व काल पहिले देखि (त्यो परिवार) कहाँ बाट आएर बसेको भन्ने प्रस्ट
    it is not clear from where and how long the people of these clans
  • SAB
    ʃjamlə ɦoŋdilə dhedhilə ɦoraŋ gjalsumdo naŋla dhə
    पछि आएर बसेर हाम्रो ग्यल्सुम्दो भित्र अनि
    Having come there later, and sat inside our Gyalsumdo communities,
  • SAB
    kela ɦina loksolə ɦina dhotaŋ dhetaŋ ghanʈelə ɦina ghjalsumdo ɦjom
    भाषा भए पनि परम्परा भए पनि बसाई खुवाई भएपनि ग्याल्सुम्दो सँगै मिलेर
    they sat with us even if they had their own language and customs
  • SAB
    dhuk tʃedi ghjalsumdo dhi tʃhja sul du
    यसो गरेर अनि ग्यालसुम्दो चाहिँ (ग्याल्सुम्दोको) स्थायी बसोबास भएको
    Doing like this, the Gyalsumdo have been the permanent settlers.
  • SAB
    dhene ghjalsumdo dhi tʃhja dilə
    अनि ग्यालसुम्दो चाहिँ स्थायि बसोबास गरेर
    Gyalsumdo made permanent settlements there
  • SAB
    lo mido ghe ghu ɬakpu maʃuŋ du
    वर्ष आठ नौ पुर्खा भन्दा बढी गएको रहेनछ।
    Eight or nine generations have not passed since then.
  • SAB
    dhene ŋelə dhijalə maŋ tʃjako dhanta dhanta
    अनि अघि बढी मात्रा अहिले अहिले
    A long time ago it was of more use, nowadays,
  • SAB
    raŋ raŋ miŋla dha lalpurdza dʒuŋ ʃaja
    आ-आफ्नो नाममा जमिन(हरूको) लालपुर्जा पाए।
    they have land registration certificates themselves.
  • SAB
    raŋ raŋ miŋlə thopʃuŋ ŋemani
    आ-आफ्नो नाममा पाए, पहिलो त।
    They have land of their own. First of all,
  • SAB
    pompuko guruŋja du ghəleja
    मुखिया चाहिँ गुरूङ्हरू घलेहरू रहेछन्।
    the village leaders were Gurungs and Ghales then.
  • SAB
    ʃə dhakpu dho dhakpu dhakraŋ khuŋ ja du
    जग्गाको मालिक ढुङ्गाको मालिक सवै उनीहरू रहेछन्।
    They (the Gurungs and Ghales) were masters of land and stones.
  • SAB
    bhoepa dhi ʃjamlə tʃhjadilə khuŋla
    भोटेहरू चाहिँ पछि बसोबास गरेकोले उनीहरूलाई
    Since the Bhotes settled there later, they
  • SAB
    ʈhal dzhjaŋdilə raŋraŋ ʃa raʃum
    तिरो तिरेर आ-आफ्नो जग्गा कब्जा गरेर
    had to pay land taxes and got the land.
  • SAB
    khaŋba tʃema tʃema ʃjo
    सानो सानो घर बनाए।
    They built small houses.
  • SAB
    dhuk tʃhedilə dhene tʃhjadilə ɦja dijalə dhe ʃul du
    यसो गरेर अनि बसाइँ यो ठाउँमा (क्षेत्रमा) बसी आएको रहेछन्।
    Doing like this they settled down in this village.
  • SAB
    dhe gjalʃumdo
    यी ग्याल्सुम्दोहरू
    These Gyalsumdos
  • SAB
    ke meʃadilə ghoraŋ ke du
    भाषा नभएर आफ्नो भाषा छ।
    without other's language, have their own language.
  • SAB
    khoraŋ tʃhəlu du
    आफ्नो भेषभुषा छ।
    They have traditional dress.
  • SAB
    khoraŋ ki tʃhoelu du
    आफ्नै धर्म छ।
    They have their own religion.
  • SAB
    khoraŋki rokʃo rile du
    आफ्नै चलन सवै छ।
    They have a culture of their own.
  • SAB
    kelə tʃhəni tʃhaŋlo ke du
    भाषामा पनि पूरै अर्थ भएको छ (रहेछ)।
    Even in their language, they have their own meanings.
  • SAB
    dhi dhi dhə
    यो चाहिँ
    This in particular,
  • SAB
    ke dilə ke mədorba lukso matorpa
    यो भाषा भाषा नहराउने चलन नहराउने
    this language will never die, the custom will never die.
  • SAB
    tʃhjəlu mətorba ŋa nam ɦina
    धर्म नहराउने, म जहिले पनि,
    The religion will never die. I always,
  • SAB
    ŋaki mijalə lab jø
    मैले मानिसहरूलाई भन्ने गरेको छु।
    I often say this to people.
  • SAB
    ʃum tʃhəju tʃhjolu kjolu
    भेषभुषा, भाषा, धर्म (गरेर) तीन (चिज)
    The three things, such as traditional dresses, language and religion,
  • SAB
    tʃhjolu ŋekedi raŋ dharma
    धर्म भन्ने चाहिँ आफ्नो धर्म
    the religion is our own.
  • SAB
    tʃhjo dhe raŋki tʃhjolu re
    धर्म आफ्नै धर्म हो।
    The religion is our own.
  • SAB
    kelu dhi raŋ ke re
    भाषा यो आफ्नो भाषा हो।
    This is our own language.
  • SAB
    tʃhəluni raŋki dhi bhesbhusa re
    यो आफ्नो पहिरन (आफ्नो) भेषभुषा हो।
    The dress is our own.
  • SAB
    raŋki ghønke ghola ghøneki tʃhəlu re
    आफूले लगाउने लुगा लगाउने पहिरन हो।
    The dress which one wears is our own.
  • SAB
    dhi ʃum di ɦintʃi mintʃi ɖhotaŋ dhetaŋ
    यसै भएर जसरी भए पनि चलन चल्ती
    Therefore, in whatsoever manner, the tradition and customs,
  • SAB
    gjalʃumdoke phu namsilə bhidza bhiʈuklə
    ग्याल्सुम्दोको भविष्यमा छोरा सन्तान
    the male offspring in Gyalsumdo's future,
  • SAB
    dhene gjalʃumdo dhi ɦjoŋbu ɦjoŋlu taŋ
    अनि ग्याल्सुम्दो यो आएको परम्परा र
    and the tradition of Gyalsumdo
  • SAB
    tʃhjabi tʃhjalu taŋ gjaʃumdo ɦinbi khoŋ dhakpu ʃebələ
    बसेको परम्परा र ग्याल्सुम्दो हो भनेर प्रमाण साथ भन्नलाइ
    in order to claim that this is the practised custom of Gyalsumdo
  • SAB
    dhe teneko tə
    अनि यहाँ बाट
    and then from here,
  • SAB
    takpu ghjapti masja ʃoŋna ʃjam ʃjamlə raŋ raŋlə ŋo mese
    आफूमा समालेर राखेन भने पछि आफूलाई चिन्दैनन्।
    if you do not preserve them (the customs) they will not recognize you.
  • SAB
    ɦjoŋdo khəmu tʃik du
    हुन सक्ने संभावना छ।
    It may be like this.
  • SAB
    dhe ɦintʃaŋ dhidi ghe tʃimpu ʃiʈa du
    यसो भएर यो चाहिँ धेरै महत्वपूर्ण छ।
    Therefore, this is very important
  • SAB
    gjalʃumdo basilə ŋeraŋ naŋlaŋ tə
    ग्याल्सुम्दो बासीलाई हाम्रै भित्र
    for Gyalsumdo to be used within the community,
  • SAB
    namarə lamna misi kituk paŋle toŋle
    विवाहहरू गर्नु परे पनि मर्दा पर्दा चाड पर्व
    either when they are to be married, or in death rituals, or in
  • SAB
    tʃi dzhego thuna gjalʃumdolə hø
    यो जे गर्नु परे पनि ग्याल्सुम्दो भित्र छ।
    it is in Gyalsumdo community.
  • SAB
    ɲi ghoŋka losar lasar taŋ
    हाम्रो हिउँदमा लोसार लोसार र
    In the winter time, Lhosar approaches.
  • SAB
    ghjalbo losar ŋedi losar tʃa tʃhimpu tʃe jøŋ
    घ्याल्बो लोसार भनेर लोसार ठूलो चाडको रूपमा मान्छन्।
    They celebrate this Ghyalbo Lhosar as being the greatest festival.
  • SAB
    pika dhatʃjaŋ lapdilə dha ghjapke
    चैत्र बैशाखमा मनाउने तिर हान्ने,
    To celebrate the festival in Chaitra-Baisakh they shoot arrows.
  • SAB
    dhi tsaɖpərbə di
    यी चाडपर्वहरू
    These festivals
  • SAB
    tʃhap thaŋtʃe tʃeme ʃumkaraŋla jø
    बगरछाप, थोंचे, चामे तीनओटैमा छन् (मनाउँछन्)।
    are celebrated in Bagarchhap, Thonce and Chame.
  • SAB
    dhene
    अनि
    And then,
  • SAB
    ghʏn losardhə pika dhatʃjaŋ ɲidi ɖhikere
    घुङ्गा लोसार र पिका धाच्याङ् भनेर मिल्छन्।
    these ones are called Ghunga Lhosar and Piko Dhachyang.
  • SAB
    ghʏla mʏla tsaɖ dhaŋne ibi meme palone ɦøke tsaɖ re
    भए नभएको चाड परापूर्व काल देखि बज्यै बाजेको पाला देखि भएको चाड हो।
    All these festivals have been celebrated since the time of our
  • SAB
    luksu dhi re
    परम्परा यही हो।
    This is our tradition.
  • SAB
    dhene er tʏŋka ertuŋ di
    अनि असौज-मंशिर (मा) यो घोडेजात्रा
    In Ashwin and Mangshir there is the horse fair ( a festival).
  • SAB
    ertuŋ di təbu ɖhju kere
    घोडे जात्रा (मा) चाहिँ घोडा दौडाउँछन्।
    They ride the horses in the horse fair.
  • SAB
    ʃjamlaja khjok toŋja ɦjala tʃhar
    पछि ठिटाहरू माथि हुर्के।
    Later the young people grew up above.
  • SAB
    dhene dhakraŋ təbu tʃjaŋgəe dha
    अनि सवै घोडा पाले, अनि
    And they reared the horses, but then
  • SAB
    ɦjala mala ɖho koenə təbu mena metəb du
    माथि तल जानुपरेमा घोडा नभए खाँचो छ।
    they had a problem going up and down.
  • SAB
    ta ʃʏn ko bəraŋ
    अनि घोडा चढ्नु पर्ने भएकोले
    Since they have to ride horses,
  • SAB
    ta dhi jorkoŋi tʃhe ko du
    अनि यो घोडे जात्रा चाहिँ गर्नु पर्ने रहेछ।
    they have to celebrate this horse fair.
  • SAB
    laptilə ʃjamlə jortoŋ
    भनेर पछि घोडेजात्रा
    Saying this, this festival is called the horse fair.
  • SAB
    tʃaɖke naŋlə dʒhuŋʃuŋ
    घोडेजात्रा पनि चाड भित्र पर्‍यो।
    The horse fair is also included as one festival.
  • SAB
    ha timalə dhene
    आ यहाँबाट अनि
    And from there then
  • SAB
    mi ʃina
    मान्छे मरे
    if a man dies
  • SAB
    gjalʃumdo basi rile thaŋtʃelə dʒhuŋna
    ग्याल्सुम्दो बासी सबै थोंचेमा भए पनि
    the Gyalsumdos, whether in Thonce,
  • SAB
    tʃhaplə dʒhuŋna tʃemelə dʒhuŋna
    चामेमा भए पनि, बगरछापमा भएपनि
    Chame, or in Bagarchhap,
  • SAB
    dhakraŋ tʃomke
    सवै भेला हुने
    all gather together
  • SAB
    lep ghokəe
    बोक्नु पर्ने।
    to carry the dead body.
  • SAB
    mi ʃi kituk dʒhuŋna dhene bhaŋleŋ toŋleŋ labəŋ
    मान्छे मरे, दुख सुख, विवाह (तथा) पुजा भन्छन्।
    When people die, and in times of hardships and happiness, they
  • SAB
    namara len
    बुहारी माग्दा
    When you propose,
  • SAB
    tʃira dʒhena gjalʃumdo basi naŋla raŋ
    केही गर्नु पर्‍यो भने पनि ग्याल्सुम्दो भित्रै
    whatever you do, it is within Gyalsumdo communities.
  • SAB
    bhomo ɦalə terna
    छोरी उता दिए
    Whether your daughter is married
  • SAB
    dhitʃalə nama laŋna ɲiraŋ gjalʃumdo naŋlaraŋ
    छोरालाई बुहारी चाहिए पनि हाम्रो ग्याल्सुम्दो भित्र
    or whehter your son is to be married it is within Gyalsumdo
  • SAB
    ani tʃhjaŋsa ghjapna tʃi tʃena
    विवाह गरे पनि जे गरे पनि
    Whether you are married or whatsoever
  • SAB
    palo plao mane
    पालो पालो गरेर
    turn by turn
  • SAB
    tʃhilo kher ɦoŋke lukso min du
    वाहिरको ल्याउने चलन रहेनछ।
    there is no tradition of getting married from outside.
  • SAB
    miko ghasakala tʃhikjalə ʈo
    मान्छे चाहिँ जताततै विदेशतिर गए।
    People have gone to foreign countries.
  • SAB
    reŋa ɦjambu mala dhe lumpa ɦjala dhe
    कोही गाउँ तिर बसे कोही गाउँ तिर बसे।
    Some people lived in the village, some people lived in the village.
  • SAB
    ʈa menʈa bja tʃhjaŋ ʃa dʒhuŋʃuŋ
    जो कोही सँग पनि विवाह हुने भयो अहिले।
    You can be married with some other people from outside the communites.
  • SAB
    ɲelə gjalʃumdo basi naŋla tʃikpu mana
    पहिले ग्याल्सुम्दो भित्र बाहेक
    In the past, it was within Gyalsumdo
  • SAB
    ʃeme ɦjomlə tʃhjaŋsə ghjapke lokso min du
    बाहिरको सँग विवाह गर्ने चलन रहेनछ।
    there was no tradition of marrying outside Gyalsumdo communities.
  • SAB
    hup dhʏbə ɦotʃeraŋ ɦin
    समग्रमा यति नै हो।
    This is all in total.
Collection: 
Gyalsumdo Project
Subject 
Referenced Places 
Time Period: 
Time: 
14 June 2012
Contributing Executive Producer: 
Kristine Hildebrandt
Contributing Narrator: 
Lhakpa
Contributing Cameraperson: 
Shunfu Hu
Contributing Editor: 
Tiffany Downing
Publisher: 
Tibetan and Himalayan Library
Data Entry: