07 May 2014
5 min 11 sec
Video Overview
Creators:
Unknown
A man from Chame explains the traditions and festivals of his town.
- Manang
- SABŋeke ghelamsumdo neke tampu ŋeləघेलामसुम्दो भन्ने पहिला पहिलाLong long ago what we called Ghelamsumdo,
- SABghelamsumdo ŋeke reŋkakeघेलामसुम्दो भन्ने कसैलेsome used to say Ghelamsumdo,
- SABgjalsumdo lap du reŋgaki ghelamsumdo lap duग्याल्सुम्दो भन्छन्, कसैले घेलाम्सुम्दो भन्छन्।some said Gyalsumdo, and others say Ghelamsumdo.
- SABgjalsumdo ŋekekoग्यालसुम्दो भनेकोwhom we called Ghyalsumdo,
- SABtʃhap tseme thantse ʃumlə reŋgake ghalsumdo ləp duबगरछाप, चामे, थोंचेलाई कसैले ग्याल्सुम्दो भन्छन्।Places such as Bagarchhap, Chame and Thonce are called Gyalsumdo by
- SABŋoto ɦoto tʃena ti mambaʈa duसाँच्चै साँच्चै गरे भने यो रहेन रहेछ।To tell this in truth, this was not true.
- SABgjalsumdo mamba ghelamsumdo ɦimba ʈa duग्याल्सुम्दो नभएर घेलाम्सुम्दो रहेछ।It was Ghelamsumdo instead of Gyalsumdo.
- SABtampu ŋelaपहिले पहिलेLong back,
- SABnarsaŋ subba thaŋtʃelə dheनर्सङ् सुब्बा थोंचेमा बस्थे।Narsang Subba lived in Thonce.
- SABɦola tʃhoŋʃa dʒhuŋत्यहाँ ब्यापारिक केन्द्र भयो।It became the trade center there.
- SABtʃhoŋ thaŋtseja bəru dʒhũथोंचेकाहरू धनि भए।The people from Thonce became rich.
- SABdhene ʃeme ɦjul kadze tʃena ʈhim tʃesako ɦolaअनि अर्का गाउँहरू जे गरे पनि न्याय गर्ने ठाउँ त्यहाँ (भयो)।And then whatever the people from other village do will do justice to
- SABdhene tʃhoŋ tʃi ɦina ɦoru dʒhuŋke dʒhuŋdiअनि जे व्यापार भए पनि त्यहाँ हुने भएकोलेAs the business of various kinds could flourish there,
- SABdhanta tʃi lap keअहिले के भन्ने ।What shall I say today ?
- SABgjalsumdo lapa reग्याल्सुम्दो भनेको हो।What the term Gyalsumo means
- SABgjalsumdo kola dhaग्याल्सुम्दोलाई अनिFor Gyalsumdo, and again,
- SABtsaɖ ŋotoko siduचाड साँच्चिकै चारओटा रहेछन्।there are in fact four major festivals (in Gyalsumdo community).
- SABkwin losarहिउँद(को) लोसार।The Lhosar of the winter.
- SABpi dhadʒhjaŋचैत्र वैशाख जेठ (मा) पी ताझ्याङ्।Pi Tajhyang in Baisakh and Jestha,
- SABer ertoŋवर्षामा घोडेजात्रा,Ghodejatra (horse fare) in the rain,
- SABtʏn dhʏn tʃjaŋ naka ʃiअसौज, कार्तिक, मंशिर (तिउन) दुइन्च्याङ् (गरेर ग्याल्सुम्दोका) चारThere are Gyalsumdo festivals in Ashwin, Kartik and Mangsir.
- SABdhene loʃar lapʃuŋ ɲena ghuil loʃar ɲenani ɲeʃjokoअनि लोसार भन्यो भने घुइल लोसार भन्यो भने पहिलो चाहिँ,If we say Ghuyul losar, if we say Ghujul lhosar, first of all,
- SABlo lo tʃikləवर्ष, एक वर्षमाIn one year,
- SABlo samba dʒekelə loʃar lapə reनयाँ वर्ष हुँदा लोसार भन्छन्।People call it new Lhosar in the new year.
- SABɲiʃu ghu ŋimudi dhene dhaहामी लोसारको दुई दिन अगाडि (उनान्तीसको) दिनमा अनिTwo days before Lhosar
- SABdha ɲisuku ɦalə suru dʒhuŋ kereअनि ङिसुकु देखि लोसार शुरू हुन्छ।Lhosar begins from the day of Ngisung.
- SABŋelə dhene ɲisuku ŋimu dheneपहिलो अनि ङिसुकुको दिनमा अनिFirst on the day of Ngisung and then,
- SABdhakraŋ dheneसवै अनिall then,
- SABŋaka ku lukdilə dheneनौ चिज हालेर अनिAfter adding nine things,
- SABʈe ʈo taŋkara dhene ʃja taŋ dheneचामल, गहुँ, केराउ अनि मासु र अनिSuch as rice, wheat, pea, meat and then
- SABʃjadze ŋedze ŋaka ku ludiləमासु, करू, गरेर नौ चिज हालेरadding meat and wheat, all nine things,
- SABnami natʃok ludi ɦo ŋimukho ghuduk thuŋ kereअब थरि थरि हालेर त्यो दिनमा खुदुक खान्छन्।After adding nine things in it they eat Khuduk on that day.
- SABthukpa thuŋखोले खायौं।We eat thick soup.
- SABɬamako khudu ɲiʃuku lʏ ɲedi lo tʃikkiबाँकि रहेको खोले, ङिसुकु भुतप्रेत फाल्ने भनेर एक वर्ष भरिकोThe remaining soup, is used to keep away ghosts,
- SABʃjama lokolə jabu dʒhuŋso ɲedilə lʏ jøkereपछि (नयाँ) साल राम्रो होस भनेर ग्रह दशा फालेको।They wish the year will pass well, and tough luck will be driven
- SABdhakraŋ ʃinʈi ʃunʈi dhakraŋसवै सिन्टी सुन्टी (मरेको अथवा जिवित भुत) सवैAll living and dead ghosts,
- SABtʃi ɦina takraŋ khuŋki kaldo ɲediजे भएपनि सवै उनीहरूको भाग हो भनेरThis is the share of all of them.
- SABɲelə ɦokraŋja thuŋपहिला हामीहरूले खायौं।First we ate it.
- SABɬamako khuŋke kaldo ɲedilə jukवाँकि रहेको उनीहरूको भाग भनेर भनेर फाल्यो।We used to throw the remaining food saying that it is their share.
- SABdhi ɲimuku ɲiʃjughu ɲedi lʏ jukत्यो दिनमा उनन्तिसौं दिन भनेर ग्रहदशा फाल्यो।Saying it was the twenty ninth day, they trhew it.
- SABdhena namkaŋ ŋimuko ʃukurile ʈhuiअनि नाम्काङ्का दिनमा शरिर सवै नुहाएरAnd then takng a bath on the day of Namkang,
- SABdhene takraŋ tʃaŋma tʃeअनि सवै सरसफाई गर्यो।They did all the cleaning.
- SABghoŋmo tʃhemu dhakraŋ dheneवेलुमा राती सवै अनिIn the evening in the night again,
- SABɦerka ghjap khaŋba rilelə ɦerka ghjapघरमा टिका लगाउने, पूरै घरमा टिका लगाउने।To put a mark on the house
- SABghone ɦerka ghjapढोकामा टिका लगाउने।to put a mark on the door of the house.
- SABdhakraŋ herka ghjapसवैमा टिका लगाउने।To put the mark on all objects.
- SABʈha tʃhom tʃhom ʃoeझिलिमिलि बनाउ।Make it bright by light.
- SABlo tʃikki loʃar dʒhuŋdiएक वर्षको लोसार (नयाँ साल) भएरBecause this is Lhosar of one year,
- SABdhene ʃjaŋma ʃjamako dheneअनि पछिल्लो दिन (अर्को सालको दिन)and the day later it
- SABdhawa dhaŋpuki tʃhepa tʃik ŋimuपहिलो महिनाको एक गतेon the first day of the month,
- SABdhene namtʃem ŋiŋkjanअनि विहान सवेरैearly in the morning,
- SABbhale ke ghjaptsereभाले बास्नै लागेको बेलामाAs the rooster is about to crow,
- SABke ghjap məghjaplə tʃhuluŋ lə ʃuŋभाले बास्ने बास्ने बेलामा पँधेरोमा गयो।People go to the tap as the rooster is about to crow.
- SABdhene tʃhu laŋ ʃu ghjoghjo tʃhu laŋ ɦoŋbə reअनि पानि लिनको लागि छिटो छिटो हुन्छ , आएको थियो।And people go there fast to fetch water, they came.
- SABtʃhju laŋ ɦoŋdi dheneपानि लिएर आएर अनिAfter arriving with water,
- SABɦo kaŋla ɦo ŋimu tʃhu ni lojoŋ lapdi lap duत्यस बेला त्यो दिनमा पानि पनि सुत्छ भनेर भन्ने गर्छन।People say that water also motionless there on that day.
- SABdhaŋpu ŋelə ri ŋima ne ɦala tʃhu ŋi lokəe thoŋ majuŋपरापूर्व काल देखि पानि सुतेको अहिले सम्म देखेको छैन।We have not seen the water being fixed from long time ago.
- SABɦotiko lenʃuŋ ŋenə ɦjulla ɦjaŋdi ʈasibu lo jabu dʒhuŋkereहो त्यो लिन पाए गाउँमा धेरै शान्ति बालिनालि सप्रिने हुन्छ।If you bring water of that moment, the crops flourish in the village.
- SABɦotini ŋa ʃe tʃeme dhene dhandaत्यो चाहिं त मलाई थाहा छैन, अनि अहिलेI don't know that in particular, and then, now
- SABdhene tʃhupʏ taŋpu ŋainचोखो पानि ल्याएको पहिलो म नै हुँ।I am the first being able to fetch the sacred water.
- SABtʃhu ʃu ŋelə ghjo du ɦo ŋimuपानि पहिले कस्ले ल्याउँछ त्यो दिनमा।Who brings the water first on that day ?
- SABɦwalə ʃuŋ dheneतल गयो अनिPeople go down and then,
- SABphemar kher khora kher dhene ɦolə ʃjaफेमार लग्यो, खोरा (रोटी) लग्यो अनि त्यहाँ राख्यो (खोलामा, खोलाको भाग)।They take Phemar, they kept it in the stream, in the part of the
- SABdhene phjamar taŋ khora ɦolə ʃja tʃhu lenअनि फेमार (सातु) र खोरा त्यहाँ राखेर पानी ल्यायो।And then keeping Phemar and Khora there, we bring water.
- SABɦolə thopu ghjapत्यसमा थोपु (तीन ढुङ्गा खापरे) राख्ने।And then keeping Thapu there.
- SABdhene tʃhu len phemarko tʃaseअनि पानि ल्यायो, फेमार (सातु) खाने।Then we bring water and eat Phemr.
- SABdhene ɦjalə ɦoŋdi tʃhu phʏ taŋpu ŋa ɦinoत्यहाँ देखि माथि आएर पानि चोखो पानि ल्याएर आएको म हुँ है भनेर कराउँदैFrom there, they say I am the one to bring the sacred water and they
- SABŋa ŋeʃu leŋpa ɦin o nidi ke tʏn kereमैले पहिलो ल्याएँ भनेर चिच्चाउँछन्।They say they bring water first and shout.
- SABŋipako ŋa ɦin lo ŋipako ŋa ɦin lo ŋeʃuŋदोश्रो चाहिं म हुँ, दोश्रो चाहिं म हुँ है भन्छन्।One of them says, 'I am the second, I am the second' and shout.
- SABʃumpa ŋa ɦiŋ ŋe dilə ke tʏnʃuŋतेश्रोले तेश्रो म हुँ है भनेर आवाज निकाल्छ।The third one says I am the third one' and shouts.
- SABlapluŋ medi tʃhu laŋ ɖho kereभन्ने वित्तिकै पानि लिन जान्छन्।They go to fetch water.
- SABʈha tʃhom tʃhom tʃedi koela ʃampa ghjonझिलिमिलि हुने गरेर नयाँ लुगाहरू लगाउँथे (लगाउँछन)।्।People wear new clothes glitteringly.
- SABghjon takraŋ meme rile dhene namdzen ŋeŋgjaŋसपरिवार सबैले नयाँ नयाँ लुगा लगाउँछन विहान सवेरै।All family members wear new clothes early in the morning.
- SABraŋlaŋ khaŋpalə dhene ghʏla saŋpa ghʏnआ-आफ्नो घरमा अनि नयाँ नयाँ लुगाहरू लगाउँछन्।All of them wear new clothes in their own clothes.
- SABdhene ʃedze ʃimpu ʃimpu ʃeअनि मिठो मिठो खाने कुराहरू खान्छन्।And then they eat delicious foods.
- SABghjap məlam ghjap kereआशिर्वाद दिन्छन्।They get blessings.
- SABɦo ʃimdi dhene khaŋpa khaŋpalə ŋimemelə dhakraŋ tʃalə dheneत्यो सकिएर अनि घर घरमा सवै आफन्तकोमा अनिAfter finishing they go their own houses and then to their relatives.
- SABɦone ŋeʃjoko tʃheʃju tʃalako ʃuŋत्यहाँ बाट सवै भन्दा पहिले (नातागोतामध्ये) ठूलोकोमा जाने।Then, first of all of them go their closest relatives.
- SABɦone ɦo bhərkhi tʃələ ʃuŋत्यहाँ बाट मध्यम (बिचको)मा जाने।From there, they go to medium relatives
- SABdhakraŋlə dhene tʃhjaŋ kherdiसवैकहाँ अनि जाँड लगेरTaking Chyang with them there,
- SABdhene khora kherti ɖho kereअनि खोरा (रोटी) पनि लगेर जान्छन्।They also take Khora with them as they go.
- SABdhene khata khertiləअनि खाता पनि लगेरAnd then also taking the scarf (khata),
- SABdhene ɦalə ʃuŋ ɦou lə ʃuŋ ʃe ʃimpuja ʃeअनि उता गएर यता गएर मिठो मिठो खान्छन्।And then having gone here and there they eat delicious items.
- SABnami natʃok tsiterविभिन्न परिकारको के दिउँ?What dishes shall I give you ?
- SABtʃi ʃe tʃi thoŋ ʃe ʃeके खाने के पिउने, खाउ खाउ (भन्छन)।What to eat ? Wha to drink ? You eat, they say.
- SABdhuŋ tʃe rile dakter ʃe dhuŋ dheneसवै पिउने चिज सवै दिएर अनिAfter giving them things to drink,
- SABtʃhjaŋ ʃala tʃhjaŋ dʒja ʃələ dʒjaजाँड खाने भए जाँड, चिया खाने भए चिया,They offer Chayang, or tea whatever they wish.
- SABdha ʃedʒe tʃi ɦwona ʃe thuŋखाने कुरा जे भए पनि खाउ पिउ।They say eat or drink whatever you wish.
- SABdhene ɦjaŋ mələm ghjap ter kereअनि फेरि आशिर्वाद पनि दिन्छन्।And they also give you blessings.
- SABɦo tʃokʈa khaŋpa gho rile dhakraŋत्यो जस्तै (त्यस्तै) घरै पिच्छे सवैSimilarly, the same happens in every house.
- SABɦala kjal tʃhulə kjal ɦala mələm ʃe tʃhula mələm ʃeयता पुर्याउने, उता पुर्याउने उता आशिष हाल्ने।To make the foods to this side, to that side.
- SABtʃhjaki tʃũŋalə mələm ghjap kereउता आशिष हाल्ने ठूलाले सानोलाई आशिष दिन्छन्।To receive the blessings from that side, the eldeers offer blessings
- SABmələm ʃeti dhene ʃjaŋma ɲi ʃum ʃjamla dheneआशिष थापेर अनि दुई तिन दिन पछि अनिHaving received the blessings and after two or three days,
- SABdartʃjaŋ ŋeti ɦoŋ kereदार्च्याङ् भनेर आउँछन्।They say Darchyang and come.
- SABdartʃjaŋ ŋedilə dhawaदार्च्याङ् भनेर महिनाSaying Darchyang and in the month,
- SABʃa ɦjabu tʃiklaराम्रो एक दिनमाin one good day
- SABɦo ŋimuko ɬa tʃhue dhene dhakraŋत्यो दिनमा देवता पुजा गर्छन, अनि सवैThey worship the goddess, and then all,
- SABlo ʃampa ghjaplə jukनयाँ वर्ष पछाडि फाल्ने (भन्छन्)।They say that it should be thrown before the new year.
- SABŋiŋba dhi ghjaplə ɦjukपुरानो चाहिँ पछाडि फाल।Throw the old one back.
- SABlo ʃampati paŋla len ŋediनयाँ वर्ष चाहिँ काखमा लेउ भनेरSaying, 'Take the new year in your lap',
- SABdakraŋ mələm ghjapdiləसवैले आशिष दिन्छन्।They give blessings to you.
- SABdhene ɦjabu dʒhuŋʃjo dakraŋ ki ɦala mələm ghep kereराम्रो होस भनेर सवैले उता आशिर्वाद दिन्छन्।They bless them by wishing them good things
- SABdheneअनिAnd then,
- SABdhene dartʃhjaŋ ŋedilə dhakraŋ tʃhjaŋ kare kaŋkaŋअनि दार्छ्याङ् भनेर सवैले एक एक पुङ् छ्याङ्And then saying Darchyang, all of them add one Pung of Chyang,
- SABdhʏ dilə ghoksa tʃiklə tʃiloउठाएर एक ठाउँमा के रे ?Raising in one place, what else ?
- SABɦelka tʃik toŋpo ɦelka tʃik rokrok tʃi tʃuएउटा हाँगा झुपुक्क भएको (रूखको) हाँगा गाड्यो।They bury the bunch of a bushy branch in one place.
- SABdhakraŋ tʃhjaŋ kare rereसवैले एक एक पुङ् छ्याङ्All bring turn of one Chyang,
- SABʃimri simdze dhene kher ɦoŋdi ɦolə tʃjaŋजति सक्दो मिठो मिठो लिएर आएर त्यहाँ झुण्ड्याउँछन्।Having carried the delicious things and come there, they hang it.
- SABdhene ghadze rukruk tʃedi thuŋ thaŋbo ŋeləअनि जति भेला भएर पिउँथे उहिले उहिले।Long back, having gathered what they used to drink.
- SABrukruk tʃedi thuŋ dhene ɦala dhakraŋसवे जम्मा भएर पिए, अनि उता सवैThey drank after gathering, and there all of them.
- SABdhene ɦala dhene dheneअनि उता अनि अनिAnd then on that side then, and then
- SABɖhʏn ʃjaŋma tʃjheme dhene ɦalaत्यहाँ बाट दिन दिनै पाहुना खान्छन।From there, they eat in relative's houses.
- SABke kjap tʃulə ke kjap(आवाज) बोलायो, यता (आवाज) बोलायो।People call here and there.
- SABdhakraŋ dhene palo dhene raŋraŋ raŋraŋ tʃi lapke taसबै अनि पालो अनि आ-आफ्नै के भन्ने अनि ?All people are in turn, and then there are people who are your
- SABreŋka ʃala ŋa tʃala ke kjap reŋka ʃala dheneकहिले म कहाँ बोलायो, कहिलेकाहिँ अनि (गरेमा)They are sometimes called to my house, and sometimes and then,
- SABpena atʃo no tʃala reŋkaगरेमा दाजु भाइ कहाँ कहिलेकाहिँSo are the brothers sometimes,
- SABreŋka ŋi meme tʃala ɦonʈe tʃediनातागोताहरूकोमा यसो गरेरGoing to their relatives, and doing this and that,
- SABreŋka reŋka ʃala dhuru ni nəniŋ ʃiniŋ ŋeləकहिलेकाहिँ यहाँ त पोहोर परार पहिलाA year back or two, sometimes, in this place,
- SABmase ŋotokoni ʃjaŋma tʃeeŋa reसाँच्चै गर्ने हो भने पन्ध्र दिन हो।If you do it exactly, it will take fifteen days.
- SABtadzaŋ ɦo khaŋlə kha ghjapतिरजात्रा, त्यो बेलामा हिउँ पर्यो।The arrow festival, it used to snow during that time.
- SABdhuru kha maŋbu ghjap jø taŋbu ŋelə ŋiपहिला हिउँ धेरै पर्थ्यो धेरै पहिले त।It used to snow much in those days.
- SABkha ghjap pəraŋ ʃjaŋma tʃeŋa dhawa tʃik reहिउँ पर्ने भएर पन्ध्र दिन मनाउने चाड एक महिना हुन्छ।Because it snows, the festival which tends to finish in fifteen days
- SABpalo tʃhedi me tʃharke dʒhuŋbəraŋ dhene ɦenʈe ghorkeपालो पालो गरेर नसक्ने भएर अनि यस्तो ढिलो हुने (गर्छ)।It is slow like this because it can't be done turn by turn.
- SABʂola jøbəreचलनमा थियो।There was a custom.
- SABɦindʒe ŋotoko ni dhawa taŋpu ʃjaŋma tʃjaŋa thuसाँच्चै भन्ने हो भने पहिलो महिना पन्ध्र सम्मIf I tell you it truely, till the the first fifteen month,
- SABtawa taŋbu niपहिलो महिना चाहिँthe first month in particular,
- SABtʃeba tʃjaŋa thuपन्ध्र गते सम्मtill the fifteen of the month,
- SABɦothu loʃar ŋotokoni ɦonʈe ɦin ba ʈa duयस्तो लोसार साँच्चै भन्ने हो भने यस्तो हो रहेछ।If I have to tell you the truth, it is like this.
- SABɦotʃaraŋ reयत्तीको हो।This is all for this time.
- SABŋa ɬakpa ɦinम लाक्पा हुँ।I am Lakpa.
Loading ... Collection:
Subject
- Bibliographic Classification
- Tibetan and Himalayan
- Language and Linguistics
- Economics
- Income sources
- Trade
- Geographical Features
- Political
- Nation
- Nepal
- Language Tree
- Sino-Tibetan
- Tibeto-Burman
- Bodic
- Bodish
- Population
- Horse
- Ritual
- Offering rituals
- By thing being offered
- Site rituals
- Dance [as part of] site ritual
- Topics
- Festivals
- Food
- Drink
- Meat
Referenced Places
- Manang
Recording Location
- Chame
Time Period:
Time:
2012
Executive Producer:
Kristine Hildebrandt
Contributing Narrator:
Lhakpa
Contributing Cameraperson:
Shunfu Hu
Contributing Editor:
Cassidy Jacobson
Publisher:
Tibetan and Himalayan Library
Data Entry:
Copyright Owner:
Documenting the Languages of Manang Nepal
Year Published:
2014
Visibility:
Public - accessible to all site users
Shanti AV Id:
2163
Versions:
Date Created:
Wednesday, May 7, 2014