Skip to main content Skip to search

Mandala Collections Audio-Video

01 Sep 2018
5 min 52 sec
Video Overview
Creators: 
Duptho

Lhachen Tshangma, a Tibetan prince, discovered the village of Changmi in Shongphu Gewog (county) in Trashigang Dzongkhag (district). He arrived in Bhutan through Paro district and moved to Ura in Bumthang district. From there, he continued on to Drametse in Mongar district, where he found Changmi as a suitable place for his residence. He resided at the top of the village and named it Changmi. This story is narrated by Chanu, who learned it from his mother.

༉  བཀྲིས་སྒང་ གཤོང་ཕུག་རྒེད་འོག་ འཆང་མི་ལས་ཕྱག་ནུག་གིས་བཤད་མི་དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་ འཆང་མི་གཡུས་ཆགས་རབས་དེ་ཡང་ ལྷ་སྲས་གཙང་མ་ བོད་ལས་མར་སྤ་རོ་དང་བུམ་ཐང་བརྒྱུད་དེ་དགྲ་མེད་རྩེ་ལུ་ལྷོདཔ་ད་ འཆང་མིའི་ས་ཆ་འདི་མཐོང་སྟེ་ སྡོད་ས་དེ་ཁར་ཆགས་པེ་ཟེར་སླབ་པ་ལས་བརྟེན་ གཡུས་མིང་ཡང་ཆགས་པེ་ཟེར་ཨིན་ཏེ་འབད་རུང་ ཤུལ་ལས་སྒྲ་ཟུར་ཉམས་ཏེ་འཆང་མི་ཟེར་ དར་ཁྱབ་འགྱོ་འགྱོཝ་ཨིནམ་སྦེ་བཤདཔ་ཨིན་པས། འཆང་མི་གཡུས་སྟོད་ལུ་ ར་མཁར་ཟེར་ ཁྱིམ་གྱང་ཁོག་སྦེ་ཕྱག་ནུ་ཁོ་ར་ཆུང་ཀུའི་བསྒང་མཐོང་པའི་ལོ་རྒྱུས་དང་ ས་ཆ་དེ་ནང་ འཆང་མི་ལས་མེས་མེས་དྲག་པ་གིས་བཞེངས་ཏེ་ཡོད་པའི་ལྷ་ཁང་ད་རེས་ནངས་པར་ཡང་ཡོདཔ་ཨིན་མས། དེ་ལས་ མཁར་མི་ཟེར་ སླབ་སྲོལ་ཡོད་མི་དེ་ཡང་ མཁར་མི་ཟེར་མེན་པ་ ཁྱིམ་གྱི་འོག་ལུ་འབད་ནི་དེ་གིས་ ཁང་སྨད་ཟེར་ཨིནམ་སྦེ་ཁུངས་བཀལ་དོ་ཡོདཔ་ད་ ལོ་རྒྱུས་ཚུ་ཁོ་རའི་ཨའི་ སྐྱེས་ལོ་ ༡༠༠ འབད་མི་ཅིག་དང་གཤོང་ཕུག་བླམ་ཐར་པ་རྒྱལ་མཚན་ལས་གོ་གོཝ་ཨིན་པས།

Oral Cultures of Bhutan
Transcript search
No results found for this search
0 of 0
  • ཕྱག་ནུ Chanu
    ངེའི་གི་མིང་འདི་ཕྱག་ནུ་ཟེར་སླབ་ཨིན། ཏེ་ ང་སྐྱེས་ས་འདི་འཆང་མི་ལས་ཨིན། ཏེ་ ད་རེས་ང་གིས་ག་ཅི་གིས་སྐོར་ལས་ཞུ་ནི་ཟེར་བ་ཅིན་ ང་བཅས་འཆང་མི་གི་གཡུས་འདི་ ག་དེ་སྦེ་ཆགས་ཆགས་ཨིན་ན། ག་གིས་འབད་ ཆགས་ཆགསཔ་ཨིན་ན་ ཨ་ནཱི་བསྐོར་ལས་ཞུ་ནི།
    My name is Chanu. I am from Chamgmi. Today I will narrate about how and who originated our place.
  • ཕྱག་ནུ Chanu
    ཨ་ནཱི་འདི་ ག་གིས་ཆགས་ཡི་ག་ཟེར་བ་ཅིན་ ཧེ་མ་ལྷ་ཆེན་གཙང་པ་ཟེར་མི་གིས་ཆགས་ནུག་ཟེར་ཞུ་ནི། ལྷ་ཆེན་གཙང་མ་ཟེར་མི་འདི་ ག་ཏེ་ལས་བྱོན་ཡི་ཟེར་བ་ཅིན་ དང་པ་ ཁོ་ བོད་ལས་མར་བྱོན་ཏེ་ སྤ་རོ་ངམ་མཐོང་ས་ལུ་བཞུགས་ནུག་ཟེར་ཞུ་ནི། ངམ་མཐོང་ས་ལས་ ག་ཏེ་བྱོན་ནུག་ ཟེར་བ་ཅིན་ བུམ་ཐང་ཨུ་ར་ལུ་བྱོན་ནུག་ཟེར་ཞུ་ནི། ཨུ་ར་ལས་ ག་ཏེ་བྱོན་ནུག་ཟེར་བ་ཅིན་ ཨུ་ར་ལས་ དགྲ་མེད་རྩེ་ལུ་བྱོན་ནུག་ཟེར་ཞུ་ནི།
    The place was first identified by Lhachen Tshangma. Lhachen Tshangma who came from Tibet to Bhutan first arrived at Paro, Ngam Thongsa and later travelled to Bumthang, Ura and then to Dramitse.
  • ཕྱག་ནུ Chanu
    དགྲ་མེད་རྩེ་ལུ་བཞུགས་ཏེ་ ཏེ་ ཁོ་ཕར་ལུ་བཞུགས་ཞིནམ་ལས་ ཏེ་ ཁོ་གིས་ནཱ་ཁ་ཐུག་ལུ་གཟིགས་པའི་སྐབས་སུ་ ང་བཅས་ད་ལྟོ་འཆང་མི་གི་ས་ཆ་འདི་ ཨ་ཙི་ཙི་ ཁོ་གིས་ཕར་ལས་གཟིགས་པའི་སྐབས་ལུ་ ཨ་ཙི་ཙི་ སེམས་ཁོ་རའི་ཐུགས་ལུ་ཕོག་སྟེ་ སེམས་དགའ་བ་མཐོང་སྟེ་ ཡ་ ང་ཨ་ནཱ་ལུ་ ས་ཆ་ལུ་ ཏེ་ ང་གིས་ཨ་ནཱ་ལུ་འགྱོ་སྟེ་སྡོད་དགོ་ནི་མས་ ཟེར་ཏེ།
    During his stay at Dramitse he saw the present changmi from his distant view. He was delighted with the view and decided to move to stay at the place.
  • ཕྱག་ནུ Chanu
    [ལྷ་ཆེན] ལྷ་སྲས་གཙང་མ་འདི་ དགྲ་མེད་རྩེ་ལས་ ད་ལྟོ་ང་བཅས་གི་འཆང་མི་ཟེར་ས་ལུ་ བྱོན་ཡོདཔ་ཨིན་པས་ཟེར་ཞུ་ནི། འཆང་མི་ལུ་བྱོན་པའི་སྐབས་འདི་ ཨ་ནཱ་སྐབས་ལུ་ག་ར་ ཚལ་མ་ནང་ན་ གཡུས་ཟེར་མི་ཕུད་རྡོག་ཅིག་ཡང་མེདཔ་ཨིན་པས་ཟེར་ཞུ་ནི། དེ་སྦེ་འབདཝ་ད་ལུ་ ཁོ་གིས་དང་པ་ཕར་ལས་བྱོན་ཏེ་ ག་ཏེ་ལུ་བཞུགས་ཡི་གོ་ཟེར་བ་ཅིན་ ད་རེས་ནངས་པ་ ང་བཅས་འཆང་མི་གི་ གཡུས་སྟོད་ལུ་ ར་མཁར་ཟེར་ ཏེ་ མཚན་འདི་མཁར་ཟེར་སླབ་མ་གཏོགས་ རོགས་ཆོས་སྐད་ནང་ལས་མཁར་ཟེར་མི་འདི་ ཁྱིམ་ལུ་མིང་སྦེ་ Lhachen Tshangma then moved from Dramitse to present Changmi. During that time the place was all covered by forest and there was not even a single village to be seen. However, after arriving at the place Lhachen Tshangma first stayed at the upper part of village named Rakhar which in choekey refers to people of the house.
  • ཕྱག་ནུ Chanu
    དེ་ལས་ ཨ་ནཱ་མཁར་ལུ་ ད་ལྟོ་ ཧེ་མ་ང་བཅས་ཀྱི་དྲན་པའི་སྐབས་ལུ་ ཁྱིམ་ཡང་རང་རོང་གི་ཤུལ་ཅིག་སྡོད་ཡི། དེ་ལས་ ད་ལྟོ་ ཨ་ནཱི་ས་ཆ་ལུ་ ཏེ་ ལྷ་ཁང་གཅིག་བཞེངས་ཏེ། ལྷ་ཁང་ག་གིས་བཞེངས་ཡི་ཟེར་བ་ཅིན་ ང་བཅས་འཆང་མི་གི་ ཨ་རྒས་གྲགས་པ་ཟེར་མི་གིས་བཞེངས་ཏེ་ ཡོད་ ཟེར་ཞུ་ནི། དེ་ལས་ ད་ལྟོ་ ཨ་ནཱ་ལུ་ ང་བཅས་ཀྱི་ ཁོ་ཨ་ནཱ་ལུ་བཞུགས་ཏེ།
    As we recalled there were traces of ruined house at the place. Later one village elderly named Drakpa built the temple at the Place.
  • ཕྱག་ནུ Chanu
    དེ་ལས་ ཁོ་གིས་ ད་ ཨ་ནཱ་ནང་ན་ཨ་ཙི་ཙི་བཞུགས་ཞིནམ་ལས་ ཡ་ ད་ ཏེ་ ཨ་ནཱ་ལུ་ ང་ ཕར་དང་ཚུར་འགྱོཝ་ད་ ང་རང་ལུ་ ཆ་རོགས་གཅིག་དགོ་ནི་མས་ཟེར། ཏེ་ ཁོ་རའི་ ད་ ང་བཅས་ཀྱི་འདི་ ཏེ་ མཁར་མི་ཟེར་སླབ་དོ། མཁར་མི་འདི་མེནམ་པས་ཟེར་ཞུ་ནི་ལགས། ཁོ་གིས་ ག་ཅི་སྨོ་ཟེར་བ་ཅིན་ ཁང་མི་ཟེར་མི་འདི་ ཁོ་རང་གིས་ ཁོ་ཕར་ཚུར་བྱོན་པའི་སྐབས་ ཁོ་རའི་ གཟིམ་ཅུང་སྲུང་རྒྱབ་སྡོད་མི་གིས་ མིང་འདི་ ཏེ་ ཁང་མི།
    After staying in the place for a while he thought that he would need a friend when he travelled from place to place. We call it kharmi but actually it is not Kharmi instead it is khang-mi which was the name of the person who guarded the house.
  • ཕྱག་ནུ Chanu
    ཨ་ནཱ་ལུ་ དཔྱེ་འབད་བ་ཅིན་ ཁང་མི་ཟེར་མི་འདི་ ཨ་ནཱ་ལུ་ཁང་མི་ཟེར་མི་འདི་ ཨ་ནཱི་ཁྱིམ་ནང་གི་མི་ཟེར་བཏགས་བཏགསཔ་ཨིན་པས་ཟེར་ཞུ་ནི། དེ་ལས་ ཁོ་ཨ་ནཱ་ལས་ ཁང་མི་ཟེར་ཞིནམ་ལས་ ཏེ་ ཁོ་ ཕར་ཚུར་ག་ཏེ་བྱོན་རུང་ ཨ་ནཱ་ཁང་མི་ལུ་མི་སྡོད་ནི་འདི་གིས་ དེ་ལས་ཤུལ་ལས་ ལོ་དག་པ་ཅིག་གིས་ཤུལ་ལས་ དེ་ལས་ ཡ་ ཨ་ན་གཡུས་ཚན་ནང་ ང་གཅིག་སྡོད་པའི་སྐབས་ལུ་ ས་ཆ་ལེགས་ཤོམ་འདུག
    Khangmi was named to refer to people of the house. After few years he thought that the village was nice when he dwelled alone. So the Khangmi meant the people of the house.
  • ཕྱག་ནུ Chanu
    དེ་ལས་ ཨ་ནཱི་གི་གཡུས་འདི་ ད་ལྟོ་ ང་བཅས་ག་ར་གིས་ར་འཆང་མི་འཆང་མི་ཟེར་སླབ་དོ། ཧེ་མ་ རོགས་བླ་མ་ང་བཅས་ [ལྷ་ཆེན་]ལྷ་སྲས་གཙང་མ་གྱིས་གསུང་ཐངས་འདི་འབད་བ་ཅིན་ ཏེ་ འཆང་མི་མེན་པས་ཟེར་ཞུ་ནི། ཆགས་ནི་ཟེར་ ཆགས་པས་ཟེར་མི་འདི་ ག་ཅི་སྨོ་ཟེར་བ་ཅིན་ ཤུལ་ལས་ ཨ་ནཱ་ལུ་གཡུས་ཆགས་ནི་ཨིན་ཟེར་གསུང་གསུངམ་ཨིནམ་པས་ཟེར་ཞུ་ནི།
    Today, though we call it changmi it was chagni as per the commentary of spiritual leader Lhachen Tshangma which meant that village would exist in future
  • ཕྱག་ནུ Chanu
    དེ་ལས་ ཨ་ནཱ་ལུ་ ད་ལྟོ་ ཁོ་གིས་ ཨ་ནཱི་སྦེ་གསུང་ཞིནམ་ལས་ ཏེ་ ང་བཅས་ག་ར་གིས་རང་ཆགས་ནི་ཟེར་མི་འདི་ལུ་ ཟུར་ཉམས་སྟེ་ ཐམས་ཅད་ཀྱིས་ར་འཆང་མི་འཆང་མི་ཟེར་ ཏེ་ ག་ར་གིས་རང་ ཨ་ནཱི་སྦེ་ཞུ་ནི་གི་སྲོལ་འདུག་ཟེར་ཞུ་ནི། དེ་ལས་ཨ་ནཱ་ལས་ ཁོ་བླ་མ་གིས་ ནཱ་བཞུགས་པའི་ནང་ན་ལས་ ཏེ་ ད་ལྟོ་ང་བཅས་ཀྱི་གཡུས་མང་ཤོས་ར་ མཁར་མི་ཟེར་ས་ ད་ལྟོ་ མ་པ་ངོ་མ་འདི་འཆང་མི་ཨིན།
    However the name lost its originality and changed to changmi with all of the people calling it changmi though it was called chagni
  • ཕྱག་ནུ Chanu
    ཨ་ནཱི་སྦེ་འབདཝ་ད་ལུ་ མཁར་མི་ཟེར་ ཏེ་ ཆགས་མི་འདི་ཡང་ ཏེ་ འཆང་མི་གི་མིང་ཡང་འཆང་མི་མེན་པར་ ཆགས་ནི་ཆགས་པས་ཟེར་གསུང་མི་འདི་ ད་རེས་ནངས་པ་མཁར་མི་ཟེར་ ཏེ་ ག་ར་གིས་ར་འཆང་མི་ཟེར་ཞུཝ་མས་ཟེར་ཞུ་ནི། ཏེ་ ད་ མཁར་མི་ཟེར་མི་འདི་ ག་ཅི་སྨོ་ཟེར་བ་ཅིན་ མིང་ ཨ་ནཱི་གི་མིང་ཡང་མཁར་མི་མེན་པས་ཟེར་ཞུ་ནི།
    But the name Changmi was not Changmi. It was Chagni meaning to settle. Today it is called Changmi and actually the name Kharmi is also not Kharmi.
  • ཕྱག་ནུ Chanu
    ཏེ་ ཨ་ནཱི་གི་མིང་འདི་ག་ཅི་སྨོ་ཟེར་བ་ཅིན་ ཁོ་གི་གཟིམ་ཅུང་ལས་ ཨ་ཙི་ཙི་འོག་ལུ་ཡོད་ནི་དེ་གིས་ ཁང་སྨད་ཟེར་ ཨ་ནཱི་སྦེ་གསུང་གསུངམ་ཨིནམ་མས། ཏེ་ ད་རེས་ནངས་པ་ཁང་སྨད་ཟེར་མེན་པར་ ང་བཅས་ཀྱི་འདི་ མཁར་སྨད་ཟེར་ ཏེ་ མི་ག་ར་གིས་ར་སླབ་ནི་གི་སྲོལ་འདི་ ཨ་ནཱི་སྦེ་ཡོད་ཟེར་ཞུ་ནི།
    It was called Khangmi as it was little below from his house . But today we call it as Khangmae not khar mae.
  • ཕྱག་ནུ Chanu
    ཏེ་ ད་ འཆང་མི་ཆགས་པའི་ཆགས་མཚན་འདི་ བླ་མ་འདི་ ཏེ་ ཁོ་ལྷ་ཆེན་༼བླ་མ་སྲས་༽ཀྱིས་ ཆགས་ཆགསཔ་ཨིན་ཟེར་ཞུ་ནི། ཨ་ནཱི་ང་ལུ་འདི་ ག་གིས་གསུང་ཡི་ཟེར་བ་ཅིན་ ང་རང་གི་ཨའི་ ཧེ་མ་ ལོ་བརྒྱ་ལང་མི་གཅིག་སྡོད་ཡི། ཏེ་ ང་གིས་ཨ་ནཱ་ལུ་ དྲིཝ་ད་ལུ་ ཨའི་གིས་ཡང་ མ་པ་ཧ་ལམ་ཅིག་འདི་ སླབ་དེས་ཟེར་ཞུ་ནི།
    So the place changmi had been originated by the spiritual leader Lhachen Tshangma. I have learned this history of origin of the place from my late mother who was 100 years of age.
  • ཕྱག་ནུ Chanu
    ཨིན་རུང་རང་ ཨའི་འདི་གནམ་མེད་ས་མེད་ཨ་རྒས་འཐོན་འཐོནམ་ཨིན། ཨང་རྒས་འཐོནམ་ལས་ མོ་རང་གི་བློ་འདི་འདུ་ཤེས་མེདཔ་འོང་། བརྟན་བརྟན་མེདཔ་འོང་ཟེར་ ང་གིས་ ད་ལྟོ་ ང་བཅས་ཀྱི་ ཧེ་མ་ ད་ལྟོ་ ང་བཅས་ཀྱི་ གཤོང་ཕུག་བཞུགས་མི་བླ་མ་ ཏེ་ ཐར་པ་རྒྱལ་མཚན་ལུ་ཞུ་བའི་སྐབས་ལུ་ ཁོ་གིས་གསུང་བའི་སྐབས་ལུ།
    My mother was too old at the time. The story might me inaccurate but it has been consulted to spiritual leader Tharpa Gyeltshen who stays at shongphu says the same.
  • ཕྱག་ནུ Chanu
    ད་ལྟོ་ང་བཅས་འཆང་མི་དང་ཆགས་ནི་ཟེར་མི་འདི་ འཆང་མི་ཆགས་དགོ་པའི་ཁུངས་འདི་ ཨ་ནཱི་སྦེ་ཨིན་མས་ཟེར། འཆང་མི་གི་ཆགས་མཚན་འདི་ ཨ་ནཱི་ཨིན་ཟེར་ཞུ་ནི་ལགས།
    So this are the historical origin of our village changmi.
Collection: 
Oral Cultures of Bhutan
Subcollection 
Subject 
Referenced Places 
Recording Location 
Language 
Terms 
Creator: 
Duptho
Other: 
Sonam Chophel
Contributing Contributor: 
Chanu
Publisher: 
Tibetan and Himalayan Library
Sponsor: 
Arcadia Fund (Other)
Data Entry: